Hyrje

Pejgamberi a.s. dhe shokët e tij, të cilët u shpërngulen nga Meka në Medinë, filluan të përshtaten në mjedisin e ri. Pas shtatë muajsh qëndrimi në shtëpinë e Ebu Ejjubit, Muhammedi a.s. u shpërngul në shtëpinë e tij dhe xhaminë përskaj saj në Medinë, të cilat u ndërtuan enkas për këtë qëllim.
Shoqëria e re që ishte në formim e sipër, në rrethana jashtëzakonshme, po kalonte nëpër faza të ndërlikuara shoqërore, marrëdhëniet ndërmjet muslimanëve dhe pjesëtarëve të fiseve të ndryshme, muslimanëve ndërmjet veti, sepse disa besimtarë edhe pse ishin bërë muslimanë, me vete kishin bartur koncepte dhe shprehi parakur’anore. Përkundër këtyre tensioneve dhe acarimeve të vazhdueshme, arsimimi dhe edukimi shpirtëror megjithatë vazhdohej.
Kjo gjendje e ngritjes drejt të mirës dhe shtrirjes së muslimanëve në të katër anët e botës nxiti mllef dhe frikë në mesin e idhujtarëve në Mekë, sepse këtë e përjetuan si përçmim dhe njëkohësisht si kërcënim për ta dhe për tërë Gadishullin Arab. Kjo gjendje emocionale e kurejshëve, kur ata ndiheshin të cenueshëm edhe politikisht, edhe fetarisht, edhe ekonomikisht, ishte pasojë e ndërtimit dhe forcimit të muslimanëve çdo ditë e më shumë edhe si individë, edhe si bashkësi.




Zënkat e muslimanëve apo lufta ndërmjet të mirës dhe të keqes

Të gjithë muslimanët, për arsye të ndryshme, nuk arritën të shpërngulet në Medinë. Kjo në një aspekt i irritoi idhujtarët kurejshë dhe njëkohësisht u dha rast t’u hakmerren për suksesin e muslimanëve në Medinë. Hakmarrja përshkallëzoi në atë masë sa që pasuria e muhaxhirëve, e mbetur në Mekë, u grabit nga idhujtarët. Kjo gjendje i detyroi muslimanët të mendojnë dhe me veprime paralajmëruese t’i kërcënojnë karvanët mekase që kalonin afër Medinës se nuk do të kalojnë pa pasoja. Në këtë mënyrë, Pejgamberi a.s. organizoi disa ekspedita të vogla për mbledhjen e të dhënave për lëvizjet dhe aktivitetet kurejshite, pastaj për synimet dhe aleancat e tyre të mundshme etj. Një nga këto ekspedita u shndërrua në konflikt të hapur, përkundër faktit se këtë nuk e dëshironte Muhammedi a.s. Idhujtarët kurejshë sidomos i irritoi aleanca e suksesshme e muslimanëve me disa fise arabe në pjesën veriore të vendit.[1]


Fillimi i shpalljes, ikje nga mituria

Gjatë periudhës së fillimit të shpalljes Pejgamberi a.s. pranoi disa shpallje të natyrave të ndryshme, sepse nëse gjatë 13 viteve të para muslimanët ishin ftuar të bëhen të durueshëm dhe që pasivisht t’u përgjigjen provokimeve dhe dhunës idhujtare, gjatë kësaj kohe shpallja kishte natyrë tjetër. Muslimanëve tashmë iu lejua vetëmbrojtja, si masë adekuate për mbijetesë:
„U lejohet (lufta) atyre që janë të sulmuar, ngase ju është bërë zullum atyre – dhe Allahu, me të vërtetë, është i fuqishëm që t’ju ndihmojë atyre që janë dëbuar nga vatra e tyre padrejtësisht, vetëm për shkak se thanë: “Zoti ynë është Allahu.” (El-Haxh, 39).
Më vonë, shoku i parë i Muhammedit a.s., Ebu Bekri, do të thotë se ky ajet paralajmëroi ndryshimin e gjendjes, pra, konfliktin dhe luftën, si masa mbijetimi. Tash e tutje, nga muslimanët nuk kërkohej pasiviteti dhe mosreagimi, por mbrojtja dhe qëndrimi aktiv ndaj zhvillimeve të reja. Reagimi musliman ishte dykahësh: shpirtëror e intelektual (kundër epsheve) dhe fizik (lufta).
“Dhe sikur Allahu të mos prapësonte (të keqen) nga një pjesë e njerëzve, nga pjesa tjetër, do të shkatërroheshin manastiret, kishat, sinagogat dhe xhamitë, në të cilat, përmendet shumë emri i Allahut. Me të vërtetë, Allahu e ndihmon atë, i cili ndihmon Atë (fenë islame). Allahu, me të vërtetë, është i fortë dhe i fuqishëm.” (El-Haxh, 40).
Zhvillimet më të reja dhe nevojat e muslimanëve imponuan koncepte dhe meditime të reja, sikurse vendosja e baraspeshës politike, ushtarake, ekonomike e tregtare në rajon. Nëpërmjet xhihadit dhe luftës tentohej të arrihej paqja e mirëfilltë kundrejt forcave që gjakderdhjen e kishin mënyrë jete dhe nevojë për ekzistim. Nëpërmjet xhihadit tentohej të gjendej qetësia, kurse nëpërmjet luftës të arrihej rruga e domosdoshme e përkohshme drejt paqes dhe mirëqenies.


Skema e Betejes së Bedrit


Ndryshimi i kibles apo e ardhmja e botës

Ndryshimi i kibles kishte ndodhur rreth dy vite pas arritjes në Medinë. Orientimi (kibla) i muslimanëve gjatë namazit deri atëherë ishte drejt Jerusalemit, por me urdhrin e ri pikë drejtuese u bë Meka, përkatësisht Qabeja:
“Na të pamë ty që shikimin tënd e drejtoje kah qielli (duke u lutur për caktimin e kiblës) e Ne me të vërtetë do të kthejmë ty kah ajo anë, që të kënaq ty. Prandaj, ktheje fytyrën tënde kah faltorja e shenjtë (Qabeja)! Dhe kudo që të gjendeni kthejeni fytyrën tuaj kah ajo anë! Padyshim, atyre që u është dërguar Libri (Tevrati) e dinë se ai (drejtimi kah kiblja) është i vërtetë, është prej Zotit të tyre, - se Allahu është i kujdesshëm ndaj punëve që bëjnë njerëzit.” (El-Bekare, 144).
Ajeti i sipërm vendosi rregulla të reja në raportet brendamuslimane dhe muslimane-hebraike-kristiane. Muslimanët u riorientuan drejt Qabesë, e cila përbënte pikën e vjetër fetare dhe historike, atë me Ibrahimin a.s. dhe Ismailin a.s., që paraqiste shtëpinë e parë të tevhidit (monoteizmit) islam në histori. Kjo ndodhi i gëzoi muslimanët, por i dëshpëroi madje edhe i hidhëroi hebrenjtë dhe të tjerët.[2]
Qysh me vendosjen e muslimanëve në Medinë hebrenjtë, përkundër nënshkrimit të marrëveshjes për bashkëjetesë, shtruan dallimet e tyre në mënyra të ndryshme. Madje, disa prej tyre, filluan edhe aktivitetin e fshehtë kundër muslimanëve, duke bashkëpunuar me kurejshët.
Ndryshimi i kibles dërgoi shenja jo të këndshme edhe për banorët e Mekës, të cilët këtë ndryshim e kuptuan si kërcënim real e të drejtpërdrejtë. Për më tepër, ata filluan të mendojnë për mobilizim në mënjanimin e këtij kërcënimi jo vetëm të gjendjes momentale por edhe të privilegjeve historike që kurejshët i kishin arritur në të kaluarën.[3]


Karvani, pretekst për vendosjen e rendit

Ebu Sufjani me një karvan të madh mallrash kthehej nga Siria për në Mekë. Muslimanët mësuan për këtë lajm prandaj Muhammedi a.s. vendosi t’ua presë rrugën, me qëllim që së paku pjesërisht t’i kthejnë mallrat e muslimanëve që kurejshët ua kishin uzurpuar në Mekë. Kishte edhe një faktor tjetër, sikurse ai që muslimanët duhet të imponoheshin si forcë e re rajonale kundrejt kurejshëve në Mekë.
Muslimanët me mbi 300 ushtarë, ensarë dhe muhaxhirë, me një armatim personal t pakët dhe të dobët, synuam ta sulmojnë karvanin, edhe pse ende nuk ishin të përgatitur për luftëra. Mirëpo, edhe pse planifikimet e muslimanëve ishin sekrete, megjithatë kurejshët dhe Ebu Sufjani morën vesh për planet e muslimanëve. Ebu Sufjani menjëherë i njoftoi mekasit për rrezikun e mundshëm dhe për ndihmën që ata kanë nevojë. Mirëpo, Ebu Sufjani në ndërkohë ndërroi kahen e ecjes së karvanit për t’iu shmangur kërcënimit të muslimanëve. Me këtë veprim ai arriti t’i shmanget rrezikut nga muslimanët, por lajmi i shmangies së konfliktit nuk i kënaqi kurejshët, kështu që ata, me këmbënguljen e Ebu Xhehlit dhe fanatikëve të tjerë, vendosën t’i luftojnë muslimanët. Kurejshët qenë nisur me një ushtri prej mbi 1000 ushtarëve të armatosur mirë. Kështu, planet e muslimanëve ndryshuan. Më nuk bëhej fjalë për një ekspeditë të vogël, por për një luftë “të jesh o të mos jesh”.[4]


Këshillimi, ikje nga nënshtrimi i verbër

Para dilemës o të ndjekë karvanin, o të kthehen në Medinë, o të rrezikojnë e të përballen me kurejshët, Muhammedi a.s. vendosi t’i konsultojë miqtë e tij të ngushtë për mendimin e tyre. Ebu Bekri dhe Omeri treguan gatishmërinë për të luftuar, kurse Mikdad ibn Amri theksoi fuqishëm: “Ecë para, ti dhe Krijuesi yt, dhe lufto dhe ne do të luftojmë me ty, nga e djathta dhe e majta, para dhe pas teje.”[5] Po këtë përgjigje konfirmuese e mori edhe nga ensarët. Sa’d ibn Muadhi në emër të tyre tha: “Bën ç’të duash, ne jemi me ty. Pasha atë i cili të dërgoi me të vërtetën, nëse nga ne kërkon të ecin nëpër det dhe këtë e bën edhe ti, ne do të ndjekim. Askush nga ne nuk do të mbetej pas teje.”[6] I trimëruar nga vendimi i të dyja palëve Muhammedi a.s. vendosi të ecë para dhe të përballet me mekasit, duke mos u trembur nga dredhitë dhe kërcënimet e tyre.
Muhammedi a.s. duke i këshilluar miqtë e tij instaloi institucionin e këshillëdhënies, inicoi gjykimin kritik, mundësoi përshfaqjen e prirjeve të tyre në prani të tij. Zakonisht, ai mendimin e tij e shprehte vetëm në fund të diskutimit të gjallë e të pasur nga ana e shokëve të tij. Madje, ai e nxiste mendimin kritik, duke shtruar pyetje: “Nuk është i fuqishëm ai i cili e mund armikun!” Shokët menduan dhe pastaj pyetën: “Kush është i fuqishëm pra”? Pejgamberi a.s. u përgjigj: “I fuqishëm është ai i cili e kontrollon veten kur është i zemëruar!”[7]
Madje, këshillat dhe mendimet e shokëve përfilleshin në masë të madhe, edhe për çështjet më serioze, siç është strategjia e luftës. Shembulli i Bedrit është rast i artë: Habbab ibn El-Mundhiri, duke parë strategjinë e Muhammedit a.s. në Bedër, pyeti: “Ky vend ku jemi ndaluar, a të është shpallur nga Zoti dhe nuk mund të lëvizim para apo pas apo ky është mendimi dhe strategjia jote?”[8] Në përgjigjen e Muhammedit a.s. se ky është mendim i tij dhe jo shpallje, Habbabi sugjeroi plan tjetër, të cilin Muhammedi a.s. e aprovoi dhe ky plan doli fitues.
Shokët e Muhammedit a.s. ishin në nivel të kënaqshëm të përgjegjësisë. Ata bënin dallimin mes Shpalljes dhe mendimit njerëzor, qoftë ai edhe i Muhammedit a.s. Ata e kishin kuptuar se mendimet njerëzore të Muhammedit a.s. janë të diskutueshme kurse autoriteti i tij nuk është autoritar dhe i pakufizuar, siç ndodh te mbretërit e liderët e shumtë botërorë në të gjitha fazat historike të gjinisë njerëzore.[9]


Skenë nga filmi “Mesazhi i Muhammedit a.s.”


Beteja në Bedër, fillimi i historisë së mirëfilltë

Lufta po afrohej, kurse Muhammedi a.s. nëpërmjet Omerit r.a. u përpoq t’i bind kundërshtarët t’i shmangen konfliktit. Edhe disa kurejshë e patën këtë bindje, mirëpo, fanatikët kurejshë nuk lëshuan pe, ndërsa ofertën e muslimanëve për paqe e morën si shenjë dobësie. Ata menduan se erdhi çasti kur përfundimisht muslimanët do të zhduken nga skena historike.
Duke e parë se nuk kishte zmbrapsje, Muhammedi a.s. mori vendimin për kundërvënie ndaj kundërshtarëve, të cilët kishin ardhur nga Meka në afërsi të Medinës. Gjithashtu, ai i trimëroi shokët e tij për fitore, duke u paralajmëruar: “Pasha Atë në dorë të të cilit është shpirti i Muhammedit, kushdo që vdes sot, duke luftuar me shpresë në shpërblim, duke përparuar e jo duke u zmbrapsur, Allahu drejtpërdrejt do ta fus në xhennet”![10]
Beteja ndodhi në ditën e 17 të ramazanit, në vitin e 2 hixhrij (624 gr.). Me këtë rast i përkujtoi muslimanët në lehtësitë që muslimanët duhet t’i gëzojnë në rastet kur kanë vështirësi: “Lehtësoni e mos vështirësoni. Përgëzoni e mos refuzoni”.[11]
Pas tre dyluftimeve, në të cilat Hamza dhe Aliu r.a. fituan, kurse Ubejdullah ibn Harisi vdiq, filloi lufta kokë më kokë, por vendosmëria e muslimanëve mposhti numrin trefish më të madh të kundërshtarëve. Muslimanët fituan kurse lajmi për fitoren e tyre shpejt i shtri në tërë gadishullin arab. Humbjet e muslimanëve ishin 14 luftëtarë, kurse të kundërshtarëve 70 njerëz të vrarë dhe 70 robër lufte, ndër të cilët edhe Abbasi, axha i Muhammedit a.s.[12]
Kurejshët idhujtarë, në fillim krenarë dhe mburravecë, u kthyen në Mekë të poshtëruar e kokulur por tërë mllef e pezëm që së shpejti do t’u hakmerren muslimanëve për këtë humbje poshtëruese dhe të papritur.
Ajo që jeton gjithnjë janë mësimet që rrjedhin pas Bedrit: luftimi fisnik kundër rivalëve, humaniteti gjatë luftës ndaj kundërshtarëve, trajtimi i robërve të luftës si asnjëherë më parë, dalja e muslimanëve jashtë kornizave lokale, që e bënë fenë islame fe të botës, fe kozmopolite.


Përfundim

Edhe pse Beteja e Bedrit historikisht dhe kohësisht ka ndodhur qysh moti, ajo nuk ka pushuar të bëhet frymëzim edhe për brezat e sotëm të muslimanëve të botës. Për fat të keq, ky frymëzim ka ngecur vetëm në rrafshin emocional dhe individual. Fusha shoqërore, politike, ushtarake, ekonomike, arsimore e të tjera i janë lënë kujtesës historike dhe ceremonialeve e përvjetorëve, që është një porosi e qartë, se dashje pa dashje, kemi rrëshqitur nga mësimet themelore të Betejës së Bedrit. Është koha e fundit për ndryshim qëndrimesh, duke e bërë Bedrin burim të frymëzimit bashkëkohor.

Literatura:

Abu Khalil, Shawqi, Atlas on the Prophet’s Biography – Places, Nations, Landmarks, Darussalam, Riyadh, 2003.
Hamidullah, Muhammed, Muhammedi a.s., I, Jeta, Logos-A, Shkup, 2011.
Ibn Hisham, Es-siretu-n-nebewijje, pjesa 3, pa vend dhe vit botimi,.
Ibrahimi, Nexhat, Jeruzalemi musliman shembull i bashkëjetesës së feve qiellore, Revista ETIKA, Shkodër, nr. 62/2013.
Lings, Martin, Muhammedi a.s., Logos-A, Shkup, 2011.
R. Kal’ahxhi, Muhammed, Li?nost posljednjeg Allahovog Poslanika, El-Kalem, Sarajevë, 1427/2006.


_________________
[1] Muhammed Hamidullah, Muhammedi a.s., I, Jeta, Logos-A, Shkup, 2011, fq. 181 e tutje.
[2] Shawqi Abu Khalil, Atlas on the Prophet’s Biography – Places, Nations, Landmarks, Darussalam, Riyadh, 2003, fq. 108-109.
[3] N. Ibrahimi, Jeruzalemi musliman shembull i bashkëjetesës së feve qiellore, Revista ETIKA, Shkodër, nr. 62/2013, fq. 21.
[4] Muhammed R. Kal’ahxhi, Li?nost posljednjeg Allahovog Poslanika, El-Kalem, 1427/2006, Sarajevë, fq. 219 e tutje.
[5] Ibn Hisham, Es-siretu-n-nebewijje, pa vend dhe vit botimi, 3, 161.
[6] Po aty, fq. 3:162.
[7] Transmeton: Buhariu dhe Muslimi.
[8] Ibn Hisham, Es-Siretu’n-nebewijje, 3, 167.
[9] Muhammed R. Kal’ahxhi, po aty, fq. 205 e tutje.
[10] Po aty, 3: 175.
[11] Shih hadithet për lehtësim e jo vështirësim, të cilët i transmetojnë Ibn Mundhiri dhe Buhariu e Muslimi.
[12] Martin Lings, Muhammedi a.s., Logos-A, Shkup, 2011, fq. 171 e tutje.