Feja është një gjë për të cilën lehtë flitet, por vështirë zbatohet. Shpesh, më shumë besojmë në gjëra të tjera, sesa në Allahun e Madhërishëm.

Kur kemi gjëra gjyqësore, u besojmë avokatëve; kur jemi të sëmurë, u besojmë mjekëve; besojmë se të hollat na ofrojnë mbrojtje dhe siguri, apo kur paraqitet ndonjë problem jetësor, besojmë në mençurinë tonë. Para së gjithash, si duket, ne më shumë besojmë në ato gjëra që janë të krijuara në botë dhe në çdo gjë që ndodhet në të, sesa në Allahun i Cili krijoi çdo gjë.
Një prej emrave të bukur të Zotit është Selam – Paqedhënësi. Selam, gjithashtu nënkupton siguri, shëndet dhe tërësi. Vetëm Allahu i Madhërishëm mund të na ofrojë mbështetje të sigurt. Paqja e vërtetë vjen vetëm me besimin e sinqertë në Krijuesin.
Por, besimi ynë shpesh i ekspozohet sprovave. Allahu i Madhërishëm e di që më parë rezultatin e këtyre sprovave. Por, Ai na sprovon që ne ta njohim veten më mirë. Ne nuk e dimë çfarë fshihet tek ne.

Një ditë një i pasur hyri në një kopsht të bukur dhe aty pa një grua tejet të bukur të kopshtarit. Epshi e kaploi dhe urdhëroi gruan t’i mbyllte dyert e shtëpisë.
“Të gjitha i mbylla”, - tha gruaja e bukur, - përveç një dere, të cilën nuk munda ta mbyll kurrsesi!”
“Cila është kjo derë?” - pyeti njeriu i pasur.
“Kjo është dera e cila është në mes nesh dhe Allahut të Madhërishëm”, - tha gruaja e mençur.
Kur e dëgjoi këtë, i pasuri u pendua dhe i kërkoi falje gruas.

Të kesh besim të plotë në Allahun, xh. sh., domethënë të jesh si fëmija, i cili e di që nëna e tij është plotësisht e vetëdijshme për gjendjen e tij dhe që me vëmendje kujdeset për të.
Një rast nxënësit u ankuan te Bajazid Bistamiu për sulmet e pandërprera të shejtanit.
“Shejtani vazhdimisht po na sulmon dhe po na merr fenë”, - i thanë ata.
Bistamiu e thirri shejtanin dhe filloi ta pyesë.
“Unë nuk mund ta urdhëroj askënd të më pasojë. Frikësohem shumë nga Allahu ta bëj këtë. Por është e vërtetë se shumica e njerëzve e hedhin fenë e tyre për gjëra të ndryshme. Atëherë unë paraqitem në skenë dhe ua marr fenë të cilën ata vet e kanë hedhur”, - i tha shejtani Bistamiut.

Ibrahim ibn Ed’hemi ka thënë: “Besimi në Allahun e Madhërishëm do të vendoset fuqishëm, kur të mënjanohen tre pengesa:
1. Ndjenja e kënaqësisë së posedimit të gjërave;
2. Keqardhja për shkak të humbjes së gjërave;
3. Kënaqësia në lëvdata.

Disa njerëz vërejtën që kalifi Omer, r. a. e shpejtoi hapin derisa kalonte pranë një muri gjysmë të rrënuar.
“O Omer, - e pyetën, - a po ikën nga fati yt?”
“Jo, por në fat unë gjej strehim nga fati”, - u përgjigj Omeri, r. a.


Modestia

Modestia mund të përkufizohet si veprim në harmoni me natyrën tonë të brendshme dhe realitetin të cilin ajo bart. Modestia nuk arrihet me praktikë, por me vetëdije.
Shkencëtari Franklin në një periudhë të jetës së tij, për çdo javë mundohej të arrijë një virtyt. Kishte ndjenjën se është duke përparuar, përderisa nuk arriti te modestia, sepse sa më tepër mundohej ta arrinte këtë, bëhej më i vetëdijshëm për madhështinë e vet dhe më krenar në suksesin e tij.
Atëherë ç’ është peshoja e vërtetë e modestisë?
Në tërësinë e kësaj bote ti je vetëm një individ në mesin e miliarda njerëzve, ndërsa jeta kalon me shpejtësinë e një fryme. Zakonisht njohim vetëm pak njerëz që vërtet kujdesen për ne.

Një mizë mendjemadhe, pasi kishte rritur familjen e saj në një vesh elefanti, vendosi të largohej nga ai dhe duke bërtitur me tërë zërin, lajmëroi elefantin që po e lëshonte. Por, elefanti i cili nuk ishte i vetëdijshëm se ajo ekziston, nuk i foli gjë, me qëllim që mos ta lëndojë këtë vizitues të vocërr dhe të parëndësishëm.
Bile edhe nëse veten e ndieni si krijesë e Zotit, e cila do të vazhdojë përherë, ju jeni vetëm një pikë në oqeanin e Tij të pafund.
Ky oqean është i lidhur me gravitetin e rruzullit të vocërr tokësor i cili rrotullohet në detin e pakufishëm kozmik të yjeve.
Jeta juaj është sikurse një pikë e vogël uji dhe sado që ju dukeni i rëndësishëm në botën tuaj, ajo është e shkurtër dhe oqeani ndoshta edhe nuk e ndien ekzistencën tuaj, shkumën dhe zhdukjen tuaj në thellësitë e tij.

Një njeri e goditi me shkop Bajazid Bistamiun dhe shkopi u thye. Bajazidi ia bleu një shkop të ri dhe një gotë mjaltë. Njeriu mbeti i çuditur. Ndërkaq, duke ia dhuruar këto gjëra, Bajazidi i tha:
“Për shkak timin e theve shkopin tënd dhe përjetove dhembjen e humbjes. Për këtë arsye ta dhuroj këtë shkop të ri dhe pak mjaltë, që ta qetësoj dhembjen tënde”.

Sari eth-Thekatiu tregon:
“Një ditë zjarri kishte kapluar tërë çarshinë e Bagdadit. Arriti lajmi se vetëm dyqani im kishte shpëtuar. “Falënderoj Allahun!” – bërtita i gëzuar, por së shpejti u turpërova thellë për shkak të sjelljes sime, sepse në çastet e kësaj fatkeqësie tregova egoizëm dhe interes personal. Dhe tani e tridhjetë vjet kërkoj falje nga Allahu për ato fjalë falënderimi që i pata thënë!”

Ebu Hamid el Gazaliu ka thënë:
“Meqë më shikojnë më të vlefshëm se veten, vëllezërit e mi në fe, janë më të mirë se unë”.

Në brigjet e lumit Tigris, Hasani e pa një njeri me një grua të re dhe një shtambë para vetit. Duke parë këtë mendoi: “Ky njeri qenka i humbur. Do shkoj për t’ia tërhequr vërejtjen”. Por në ata moment u paraqit një anije e cila filloi të fundosej me shtatë veta.
Ky njeri, pa menduar u ngrit, kërceu në ujë dhe shpëtoi gjashtë prej tyre, e pastaj u kthye kah Hasani duke i thënë:
“O ti që e mendon veten më të ngritur se unë, në emër të Allahut, shpëtoje njeriun e shtatë që është duke u mbytur!”
Hasani kërceu në ujë dhe nuk mundi ta shpëtonte njeriun. Kur arriti në breg, njeriu i tha:
“O Hasani im, kjo grua që e sheh është nëna ime, në shtambë ka ujë. Ti ra në provimin që ishte përgatitur për ty”.
Hasani, kokulur, u drejtua kah njeriu dhe i tha:
“Ashtu siç shpëtove ata gjashtë veta, më shpëto edhe mua, ngase po mbytem në ujin e krenarisë dhe mendjemadhësisë!”
“Allahu i dashur ta plotësoftë dëshirën tënde”, - i tha njeriu.

Një njeri erdhi te imam Hysejni, r. a., dhe i tha:
“O nip i Pejgamberit, a. s., kam huazuar 1000 dinarë, por nuk po mundem t’i kthej në afatin e caktuar. Nderi im është rrezikuar dhe është vënë në sprovë. Mendova, nëse kërkoj prej dikujt, ai duhet të jetë më i ndershëm dhe më zemërgjerë se të tjerët. Por, në këtë qytet nuk di për dikë tjetër me këto cilësi që mund të krahasohet me ty”.
Imam Hysejni u përgjigj:
“Do të ndihmoj, por do t’i bëj tri pyetje. Nëse përgjigjesh në një pyetje, do ta paguaj një të tretën e borxhit tënd; nëse përgjigjesh në dy, do të paguaj dy të tretat; por nëse përgjigjesh në të tri pyetjet, do ta paguaj tërë borxhin tënd”.
Njeriu tha:
“O nip i Pejgamberit, s. a. v. s., si mund të përgjigjem në pyetjet tuaja, kur ti rrjedh nga familja e cila është poseduese e diturisë?”
Hysejni, r. a., iu përgjigj:
“Gjyshi im thoshte: ‘Nga tjetri mund të presësh atë që ai di”.
Njeriu tha:
“Në rregull, ti di më mirë se unë. Do të përgjigjem atë që di”
Imam Hysejni, r. a., filloi me pyetjet:
“Cila është gjëja më e mirë për njeriun?”
“Të besojë Allahun, xh. sh.”
“Çka është zbukurim për njeriun?”
“Dituria me durim”.
“Por, çfarë nëse nuk ka dituri?”
“Aftësia me bujari”.
“Nëse nuk e ka këtë?”
“Varfëria e shoqëruar me durim dhe shpresë në Allahun, xh. sh.”
“Nëse nuk e ka këtë?”
“Atëherë ai është sikurse dega e tharë e cila ka rënë nga pema dhe e përdorë për ndezjen e zjarrit, ngase nuk mund të shfrytëzohet për asgjë tjetër”.
Imam Hysejni qeshi, ia ofroi qesen me njëmijë dinarë dhe unazën e tij si dhuratë duke i thënë:
“Me para paguaje borxhin, ndërsa unazën shite dhe ndihmoje familjen tënde”.


Durimi

Es Sabur – Durimtari, është njëri prej emrave të bukur të Zotit. Durimi këshillohet në shumë vende në Kuran. Durimi është gjysma e besimit.
Në thelb durimi është një stacion shpirtëror, një arritje e vërtetë e lartësimit shpirtëror, i cili nuk arrihet lehtë.
Pa durim, është i pamundur veprimi i drejtë; me durim edhe detyra më e vështirë bëhet e thjeshtë dhe e lehtë. Kush nuk ka durim, ai nuk jeton në çastin e tanishëm, sepse është i preokupuar me dëshirat të cilat do të duhej t’i realizojë në ardhmëri. Të gjithë ne kemi pasur çastet e durimit dhe përvoja kulmore në të cilat kemi qenë tërësisht të kënaqur me çastin në të cilin jemi gjetur, kemi qenë pa brenga dhe mundime për ardhmëri.
Shembullin e durimit mund t’ua tregojë secili mjeshtër, artist, muzikant, mjek që jeton në këtë moment. Profesioni i tyre kërkon përkushtim dhe durim. Shumica prej nesh do të kishim jetë më cilësore sikur të ishim të durueshëm, qoftë në punë, apo në planin personal ose shpirtëror.

Xhunejd Bagdadiu ka thënë:
“Të qetësosh shpirtin tënd domethënë të refuzosh dëshirën tënde të lirë”.

Ebu Talib el Mekki ka thënë:
“Durimi i ka tre stacione. Në stacionin e parë udhëtari ndalet nga ankesat; ky është stacion i pendimit. Në stacionin e dytë, është i kënaqur me atë që ka – ky është stacioni i shmangies.
Në stacionin e tretë, ai sinqerisht dashuron çdo gjë që Allahu i Madhërishëm bën me të – ky është stacioni i evliave, miqve të sinqertë të Allahut.

Njëherë mësuesi kishte kërkuar nga Ibn Arabiu që t’ia shpjegojë kuptimin e versetit kuranor vijues:
“Unë nuk kërkoj prej tyre ndonjë furnizim e as dëshiroj të më ushqejnë ata”. (Edh Dharijatë, 57)
Ibn Arabiu për një çast mendoi, e pastaj pa fjalë u largua nga mësuesi i tij. U kthye pas katër viteve. Në hyrje të derës mësuesi i bërtiti:
“Me siguri ke ardhur për të më shpjeguar përgjigjen tënde. Shpresoj se katër vjet kanë qenë të mjaftueshme që përgjigjja jote të piqet dhe fryti të mbijë nga degët e diturisë tënde.”

Një ditë e pyetën një mësues për durimin. Ai filloi të fliste bukur dhe me frymëzim për durimin. Fjalët e tij ishin përplot urtësi.
Mu në momentin kur fliste, akrepi e thumboi disa herë në këmbë. Ai mbeti i qetë. Edhe pse kishte dhembje, nuk e ndërpriste ligjëratën.
Disa prej dëgjuesve të tmerruar e panë se çfarë ndodhi.
“O mësuesi ynë, - i thanë me habi, - përse nuk e largove këmbën kur e pa akrepin?!”
“Unë po flisja për durimin, – tha ai, - dhe më vinte turp nga Allahu i Madhërishëm që të largohesha nga rasti që me shembullin tim t’u tregoja për durimin”.


Zemërgjerësia

Me që çdo gjë rrjedh nga Allahu i Madhërishëm dhe çdo gjë tek Ai kthehet, në realitet neve nuk na takon asgjë. Ne jemi vetëm ruajtës që kujdesemi për një pjesë të caktuar të jetës e cila na është besuar në ruajtje, mbrojtjen e saj dhe udhëheqjen e drejtë.

Ekzistojnë tre lloje të zemërgjerësisë.
Shumica prej nesh ndihet zemërgjerë kur dikujt diç i dhurojmë, qoftë të holla, kohë ose këshillë. Ne e dimë se zemërgjerësia jonë ka dhënë fryte, kur jemi të vizituar, të mirënjohur dhe kur na falënderojnë për atë që kemi bërë.
Kjo është një formë e zemërgjerësisë. Në këtë nivel ne japim për të qenë i shpërblyer. Kjo në praktikë është më tepër shkëmbim sesa bujari e vërtetë dhe mirësi.
Në nivelin më të lartë të zemërgjerësisë ne u dhurojmë të tjerëve fshehtas. Pa dyshim edhe këtu kemi dobi, por kjo vjen në rrugë të tërthortë. Shpërblimi na vjen nga ndjenja se kemi vepruar me zemërgjerësi dhe kemi treguar pjekuri më të madhe, duke mos kërkuar kurrfarë mirënjohjeje për bujarinë tonë. Por, prapëseprapë, ai që ka marrë dhuratën tregon falënderim dhe ne, thellë brenda nesh, ndiejmë që kemi merituar një lloj fitimi.
Por, ekziston edhe niveli më i lartë i “mirësisë së fshehtë”. Ky nivel paraqitet kur ju i dhuroni diçka dikujt, pa pritur kurrfarë dobie e falënderimi. P.sh., si do të ndjeheni sikur në rrugë të gjeni një portofol me të holla? Do të shikoni rreth e rrotull dhe do ta merrni me buzëqeshje. Do të ndieni një lumturi, sepse nuk e keni marrë nga askush, por vetë e keni gjetur. Mendoni sikur dikush për çdo ditë t’ua linte portofolin me të holla, pa e parë ju fare atë. Pra, kjo është forma e “mirësisë së fshehtë”.
Bujaria nuk është gjithmonë e lidhur me para dhe gjëra. Ju mund t’i dhuroni tjetrit kohën tuaj, diturinë tuaj, punën dhe artin praktik.
Nëse dhuroni atë që keni në zemrën tuaj – durimin, diturinë, dashurinë, do të zbuloni që zemërgjerësia juaj e ka burimin tek Allahu, qoftë i Lartmadhëruar dhe se çdo vepër e mirë është akt i përkujtimit dhe lidhjes me Të.

Dy vëllezër, njëri i martuar dhe tjetri i pamartuar, punonin tokën së bashku dhe të lashtat i ndanin në mes tyre.
Vëllai i pamartuar, ndjente që vëllai i tij ka familje me shumë brenga dhe harxhime, dhe fshehurazi i hidhte thasët me grurë në hambarët e vëllait. Në anën tjetër, vëllai i martuar thoshte me vete: “Si e ndien veten vëllai im i vetmuar? Sikur të kishte më shumë mall, do të mund të martohej më shpejt”.
Edhe ky fshehtas hidhte thasët e grurit në hambarët e vëllait të vet.
Vite me radhë, numri i thasëve barazohej dhe asnjëri prej vëllezërve nuk e kuptoi përse.

Xhamiu ka thënë:
“Ekzistojnë njerëz me zemërgjerësi të sinqertë që e kanë zbutur nefsin e tyre dhe të përulur ulen në këndin e joegoizmit. Të liruar nga prangat e natyrës dhe lakmisë, ata ngjajnë në pluhurin e rrugës së vuajtjeve dhe dashurisë. Ata bartin me durim çdo gjë që u sjell jeta. Të qetë flenë çdo natë, të liruar nga urrejtja dhe peripecitë dhe zgjohen çdo mëngjes në gjendjen e njëjtë siç kanë rënë në gjumë.”
Ka thënë Gazaliu:
“Lutjet për vëllezërit e vdekur janë sikurse dhuratat për të gjallët. Melekët u dërgojnë të vdekurve dhuratat e ndritshme duke u thënë: “Kjo është dhuratë nga filan vëllai ose nga filan i afërmi”. Të vdekurit gëzohen me këto dhurata, mu sikurse të gjallët që gëzohen me dhurata”.

Një koprrac kishte grumbulluar pasuri të madhe, por asgjë nuk harxhonte për familjen e tij. Një ditë djali i tij e gjeti vendin ku i ati i kishte fshehur florinjtë. Mori tërë floririn dhe harxhonte për kënaqësitë e dynjasë dhe në atë vend vuri një gur të madh. Kur babai zbuloi humbjen e pasurisë së tij, ra në dëshpërim të madh, por i biri iu drejtua me këto fjalë për t’ia qetësuar dhembjen dhe vuajtjen e tij.
“O babai im i mirë, floriri është për t’u harxhuar, ndërsa për t’i fshehur gjërat edhe guri është i mirë.”

Harun er-Rashidi një herë duke shëtitur pranë një plantacioni të hurmave, vërejti një plak të kërrusur me mjekër të bardhë që mbillte palma të reja.
“Mos u mundo tepër, o baba”, - iu drejtua Haruni me kujdes.
“Faleminderit, o djalë”, - u përgjigj plaku.
“Çfarë bën, o baba?” - e pyeti sulltani.;
“Siç po e sheh, po mbjell palma”, - i tha plaku.
“Sa vite duhen që këto të fillojnë të japin fryte?” - e pyeti më tej sulltani;
“Dhjetë, njëzet, tridhjetë, e disa edhe njëqind vjet”.
“A do të mund t’i shijosh frytet e punës sate?”
“Allahu i dashur e di këtë, por ne sot i hamë frytet të cilat i kanë mbjellë pleqtë para nesh, ndërsa ne mbjellim sot për të ngrënë të tjerët nesër” - tha plaku.
Këto fjalë lanë përshtypje të thellë te sulltani dhe i dhuroi plakut një qese me florinj.
Ky mori në dorë qesen me florinj duke thënë:
“Qoftë i lavdëruar Allahu i dashur, sepse këto palma të njoma që i mbolla sot, menjëherë i dhanë frytet!”
Haruni përsëri u mahnit me fjalët e plakut dhe ia dha edhe një qese me florinj.
“Qoftë i lartësuar Allahu, sepse zakonisht pema jep fryte njëherë në vit, por ja kjo e imja dha dy herë në vit!” - tha plaku.
Sulltani Harun er-Rashidi ia hodhi edhe një qese me florinj dhe duke u kthyer kah shërbëtori i tij tha:
“Eja të ikim shpejt, sa më parë, para se plaku të na lë pa asnjë flori!”

Ebu Sulejman ed-Daraniu shpesh thoshte: “Sikur të mund që tërë këtë botë ta vë në gojën e vëllait tim, edhe kjo do të më dukej e pakët”.
Gjithashtu ka thënë: “Kur vëllait tim i jap një kafshatë, shijen e saj e ndiej në fytin tim”.

Ibn Arabiu ka thënë:
“Shpenzo nga ajo që të ka dhënë Allahu i Madhërishëm e mos u frikëso nga varfëria. Allahu do ta realizojë premtimin e tij ndaj teje, qoftë nëse e kërkon apo nuk e kërkon nga Ai. Asnjë nga zemërgjerët nuk ka vdekur i dëshpëruar.”