All-llahu i Madhërishëm në Kur`anin famëmadh urdhëron e thotë:

“Në krijimin e qiejve e të Tokës, në ndryshimin e natës dhe të ditës, ka argumente të qarta për ata që kanë arsye dhe intelekt. Për ata që All-llahun e përmendin me përkujtim kur janë në këmbë, kur janë ulur, kur janë të shtrirë dhe thellohen në mendime rreth krijimit të qiejve e të Tokës (duke thënë): “Zoti ynë, këtë nuk e krijove kot. I lartësuar qofsh; ruana prej dënimit të zjarrit!” (Ali Imran, 190-191)
Ibn-Merdevejh transmeton nga At’a, i cili thotë: “Shkuam unë, Ibn-Omeri dhe Ubejt ibn Umejz te Aisha, All-llahu qoftë i kënaqur me të. Kur hymë tek ajo, e në mes nesh dhe asaj kishte perde, ajo tha: “Ubejd, çfarë të pengon që të na vizitosh?“ Ai tha: “Fjalët e poetit.“ Më pak vizita, më tepër do të jesh i dashur!“ Ibn–Omeri atëherë tha: “Lejona dhe na thuaj çfarë ishte më e çuditshme që ke parë tek Pejgamberi i All-llahut, s.a.v.s.“ Ajo qau e më pastaj tha: “Çdo sjellje tek ai ka qenë e jashtëzakonshme! Njëherë erdhi natën tek unë dhe lëkura e tij e preku timen e tha: “Më lejo t’i falem Zotit tim të Madhërishëm!“ Më pastaj u ngrit, mori abdest e filloi të falej duke qarë ashtu sa mjekra e tij ishte e tëra e lagur nga lotët. Kur binte në sexhde, vazhdonte të qante aq sa toka lagej. Pastaj ra anash dhe vazhdoi të qajë përderisa nuk erdhi Bilali për ezanin e sabahut. Bilali pyeti: “O i Dërguari i All-llahut, përse qave kur All-llahu t’i ka falur gabimet e kaluara dhe të ardhshme? “ U përgjigj: “Mjerë ti o Bilal! Si mos të qaj kur All-llahu këtë natë më shpalli ajetet:
“Në krijimin e qiejve e të Tokës, në ndryshimin e natës dhe të ditës ka argumente të qarta për ata që kanë arsye dhe intelekt!“( Ali Imran 190)
E më pastaj shtoi: “Mjerë për atë që e lexon e nuk mendon për të!“
Hasan ibn Ahmet–Aziz tregon që kur Evziu është pyetur: “Cili është qëllimi i të menduarit për këto?”, është përgjigjur:“Që të lexohen e pastaj të mendohet për këto“
Nga Ibni Abasi transmetohet që ka thënë: “Dy rekate të rëndomta me meditime janë më të vlefshëm sa falja tërë natën, nëse zemra është indiferente“ .
Ulul elbab janë ata që janë mendjemprehtë, të cilët kuptojnë brendinë, bërthamën e gjërave. Hasani përmend nga Amir ibsu Abdul – Kajsi që të ketë thënë: “Kanë dëgjuar më tepër se tre sahabë të Pejgamberit, s.a.v.s., duke thënë:“Vërtet drita e besimit është drita e meditimit“. All-llahu i Madhërishëm qorton ata që nuk meditojnë për krijesat e Tij, të cilat udhëzojnë në ekzistencën e Tij , atributet e Tij dhe thotë:
“Sa e sa argumente ka në qiej e në tokë, të cilët i shohin por ata nuk vështrojnë fare.“(Jusuf , 105)
Njeriu mund të kalojë tërë jetën e tij pa meditim të thellë, për arsye se të jetuarit në thelb nuk kërkon meditim dhe kombinime mendore afatgjata. Mjafton të futesh në sistemet ekzistuese dhe t’i lëshohesh forcës inerte të veprojë në drejtimin e lëvizjes së shumicës. Ngjashëm është me shahun. Njeriu mund të luajë shah dhe të arrijë në fazën përfundimtare, pa kombinime, por vetëm si humbës.
Një potencial mendor kolosal fshihet nën aftësitë e pazotëruara të mendimit të cilat shpesh ruhen në disa familje dhe me kujdes transmetohen prej brezit në brez.
Kur është fjala për kapital të tillë, siç është arti i meditimit, vërehet një kujdes i veçantë i mjeshtërve të këtij arti, siç është e kuptueshme edhe selektiviteti i atyre që lënë trashëgëmi paratë dhe patundshmëritë. Për ndryshim nga pasanikët e posapjekur, të cilët arritën këtë jo sipas mendjes, njerëzit e urtë me spektër të gjërë, depërtues dhe ngadhënjyes të meditimit, instalojnë tek gjeneratat e reja, sisteme fleksibile të cilat janë të orientuara në përsosjen e shpirtit, trupit dhe mendjes.
Njerëzit me spektër më të varfër të teknikave të meditimit janë ata të cilët tërësisht janë të sigurt në drejtësinë e idesë të caktuar. Sot dallohen disa teknika të meditimit.


Meditimi eksperimental


All-llahu i Madhërishëm në Kur’anin fisnik thotë :
“E kështu Ibrahimit ia mundësuam t'i shohë madhësitë e qiejve e të Tokës për t'u bërë edhe më i bindur. E kur atë e mbuloi nata, ai e pa një yll e tha: "Ky është Zoti im!" E kur u zhduk ai (perëndoi) tha:" Unë nuk i dua ata që humbën". Kur e pa Hënën të posalindur, tha: "Ky është Zoti im!” E kur perëndoi ajo, tha: "Nëse Zoti im nuk më udhëzon, unë do të jem prej njerëzve të humbur!"Kur e pa Diellin të lindur, tha: "Ky është Zoti im, ky është i madh!" e kur ai perëndoi, tha: "O populli im, unë jam i pastër nga ajo që ju i shoqëroni!" Unë me veten time i drejtohem Atij që krijoi qiejt e Tokën, larg besimeve të tjera; unë nuk jam prej atyre që i përshkruajnë shok!” (El En’amë , 75-79)
All-llahu i Madhërishëm na sjell në Kur’anin fisnik shembullin e njeriut, në rastin konkret të Ibrahimit, a.s., i cili duke jetuar në mjedisin ku adhuroheshin trupat qiellorë dhe autoritetet e tjera të rrejshme, vendosi t’i nxitë në meditim bashkëkombasit e tij, duke përdorur tërë spektrin e metodave interesante (udhëheq diskutime me të afërmit, vepra në vetëdijen e tyre, udhëheq debatime të nivelit më të lartë etj.)
Në vendet e cituara kuranore, Ibrahimi, a.s.mediton zëshëm në praninë e njerëzve me qëllim që t’i nxisë në meditim. Shohim si me saktësi vëshgon qiellin duke ndarë disa trupa qiellorë të caktuar sipas madhësisë dhe duke treguar se si ata lindin dhe perëndojnë. Sipas logjikës së gjërave, çdo send i cili lind dhe perëndon, lëviz në rrugën e përcaktuar është indikator i një fuqie më të madhe e cila i vë në lëvizje këta trupa.
Ibrahimi, a.s., në versetet e cituara, bën shumë aktivitete mendore:
a) përkufizon problemin (idhujtarinë);
b) observon në mënyrë aktive (trupat qiellorë) ;
c) bën krahasimin (në mes objekteve të adhurimit);
ç) bën hipotezën ( p.sh. nëse diç lind dhe perëndon atëherë …) ;
d) eksperimenton;
dh) sjell përfundimin
All-llahu i Madhërishëm këtu nëpërmes shembullit të Ibrahimit, a.s., tërheq vëmendjen në mënyrën edukuese praktike e cila mund të përdoret në shumë situata të ndryshme.
Kështu, p.sh., dy shokë të cilët dëshirojnë të tregojnë mënyrën e gabimit të mendimit te personi i tretë, mund të merren vesh më parë që të zhvillojnë bisedime duke trajtuar në mënyrë të tërthortë problematikën e parimit të caktuar. Mu kështu veprojnë mediat - në mënyrë indirekte. Shembulli më i mirë janë serialet e ndryshme me fjalë, dialogje të ndryshme me tematika shpesh të mbledhura me kujdes me qëllim të ndikimit në shikuesit pranë ekraneve të vogla. Lehtë mund të arrini te përfundimi përse nuk lejohen temat dhe dialogët fetarë në ekranet tona.
Së fundi, edhe ne jemi rezultat i bisedave të prindërve tanë, dialogjet e të cilëve kanë formuar listat e vlefshme, ndërsa ne në shikim të parë pa u vërejtur kemi luajtur rreth këmbëve të tyre.


Meditimi revolucionar


All-llahu i Madhërishëm në Kur’anin fisnik thotë :
“Ai (Musai) tha: Ma zgjero (më ndihmo) gjoksin tim! Dhe më lehtëso në këtë punë timen! Më zgjidh nyjën e gjuhës sime! Që t’a kuptojnë fjalën time!” (Taha ,25-28)
Në Kur’anin Famëmadh janë të vendosura me qëllim dua të ndryshme. Lutja (duaja), përveç që është edhe nevojë e individit, pasqyron edhe sistemin e meditimit i cili është i pranishëm tek personazhet dhe në strategjinë e tyre.
Shumë “edukatorë“ të masave muslimane pa menduar, e jo rrallë edhe me detyrë, fusin në mentalitetin e muslimanëve determizimin dhe fatalizmin, duke cituar tekste islame, të cilat flasin për pashmangshmërinë e fatit dhe shkrimin e hershëm të tij – jashtë konstektit të vërtetë të tij. Sipas transmetimeve të haditheve në të cilët thuhet se fatin mund ta ndryshojë duaja, ndërsa duaja është sistem i meditimit dhe se fati i secilit njeri në masë të madhe është refleks i meditimit të tij. Muhamedi, a.s., ka thënë:
“Kaderin (fatin) nuk mund t’a ndryshojë asgjë, përveç duasë...“ (Hadithi është hasen, m. 4022)
Në versetet e cituara kuranore, Krijuesi i jetës na tregon shembullin e individit (Musait, a.s.), detyrën që t’i kundërvihet superfuqisë së atëhershme (faraonit) duke mbrojtur masën nga terrori i tij.
Ajo, çfarë na intereson neve sot, duke marrë parasysh se jetojmë në rrethana të ngjashme, është: Si ka medituar? Si është përgatitur për këtë detyrë?
Çfarë kanë qenë përparësitë dhe çka ka kërkuar: armët, armë atomike … apo diç krejt tjetër?
Nëse marrim parasysh që cilësitë e revolucionarit elit janë:
a) mungesa e interesave të ngushta personale;
b) kuptimi i përparësive (prioriteteve);
c) aftësitë e shkëlqyeshme retorike;
ç) puna e pandërprerë me masat,
do të shohim që duaja e Musait, a.s., është shprehje e sistemit të rregulluar të meditimit me përparësi (prioritete), strategjia dhe fokusi të rregulluara me fazën konkrete të veprimit. Musai, a.s., në fillim të përgatitjeve të tij për t’u ballafaquar me tiranin e padrejtë, kërkon mu ato cilësi pa të cilat nuk mund të paramendohet një revolucionar elit. Është me rëndësi të theksohet që përkujdesja ndaj kualiteteve të përmendura nuk është e kufizuar vetëm në Musain, a.s., ngase shembulli i përmendur në Kur’anin fisnik vlen për tërë gjeneratat deri në Ditën e Gjykimit, dhe tregoi në mënyrën e meditimit për gjithë ata që ndodhen në situatë të njëjtë. Çfarë i ka penguar “liderët” fetaropolitikë dje dhe sot të rriten në reformatorë me rezultate të dukshme e të pamohueshme, përveç frikës, zemërngushtësisë e vetëdijes kolektive dhe njohjes së mangët të themeleve të motivacioneve bindëse?


Meditimi analitik


All-llahu i Madhërishëm në Kur’anin fisnik thotë:
“E ata të dy shkuan (duke ecur) deri ku hipën në anije. Ai (i dijshmi) e shqeu atë. Ai (Musai) tha: A e shqeve që t’i fundosësh udhëtarët e saj? Vërtet bëre një punë të hatashme!” (El Kehf, 71)
Verseti kuranor flet për dy bashkudhëtarë dhe përcaktimin e tyre e të ngjarjeve të caktuara. Pra, kemi të bëjmë me Musain, a.s., dhe një njeri të mirë me aftësi të jashtëzakonshme analitike (Hidrin a.s.).
Ja çfarë thotë verseti kuranor në vijim !
“Atij (Hidrit–njeriut të mirë e të dijshëm) Musai i tha: A pranon të vij me ty që të më mësosh nga ajo që je i mësuar (i dhuruar) ti - dituri të drejtë e të vërtetë?”( El kehf, 66)
Këtu është me rëndësi të vërehet që Musai, a.s., edhe pse ishte pejgamber i përulur, sikurse fëmija kërkon leje ta mësojë Hidri, a.s.
Do të shohim në vijim që Hidri, Musait, a.s., nuk ia mësoi diturinë e sheriatit, por përvojën jetësore, duke ia zgjeruar horizontet e tij dhe duke treguar në nevojën e vëzhgimit të ngjarjeve më të mëdha. Me këtë shembull fenomenal mësojmë se pa marrë parasysh diturinë tonë, asnjëherë nuk duhet nënvlerësuar burimet e tjera të diturisë, duke përfillur krahas diturisë edhe përvoja të tjera. Kjo është njëherit edhe e vetmja qasje e jetës e cila garanton përsosje konstante. Njëherit, duhet theksuar se ekzistojnë njerëz të cilët pohojnë se e vetmja dituri e vlefshme e studimit është dituria e sheriatit.
Do të shohim në vazhdim se praktikimi i sheriatit, pa njohjen, p.sh., të
realitetit ekonomiko-politik është gati edhe përqeshje.
Pasi që Hidri i lejoi Musait, a.s., t’a përcjellë në rrugëtimin e tij, së bashku hipën në anije, të cilën Hidri në mënyrë të shkujdesur dhe pa çarë shumë kokën e shpoi.
Pason reaksioni i çuditshëm i Musait, a.s.:
“ A e shqeve që t’i fundosësh udhëtarët e saj? Vërtet bëre një punë të hatashme?” (El Kehf, 71)
Në këtë ngjarje konkrete Musai, a.s., reagoi në bazë të vrojtimit (observimit) vijues:
a) anija u takon njerëzve të varfër të cilët me të (duke gjuajtur peshk) ushqenin familjet e tyre;
b) Hidri, pa asnjë provokim, e shpoi anijen;
c) është kryer një akt i rëndë;
ç) reagon duke gjykuar këtë akt;
Pasi që të njihemi me përceptimin e Hidrit të anijes së përmendur, dhe të përdoruesve të saj do të shohim mospërvojën e Musait, a.s. në momentin e caktuar dhe gjykimin e tij sipërfaqësor të kësaj ndodhie. Në fund të udhëtimit, Hidri, a.s., shpjegon motivet e veprave të tij dhe thotë:
“Sa i përket anijes, ajo ishte pronë e do të varfërve që veprojnë në det, e unë desha ta bëj atë me të meta, ngase para tyre ishte një sundues që grabiste çdo anije (të aftë - pa të meta).” (El Kehf, 79)
Observimi i ngjarjes së përmendur nga perspektiva e Hidrit në krahasim me Musain, a.s., ndryshonte në sa vijon:
a) Hidri merr ne konsiderim tërë sistemin ekonomiko-politik të cilin e njeh shkëlqyeshëm, ku peshkatarët e përmendur janë kategori e rrezikuar e shoqërisë nga ana e atij sistemi të padrejtë;
b) Hidri njeh pikat e ligjit në bazë të cilit pushteti i jep të drejtë vetes që të marrë gjërat e huaja (anijet e padëmtuara), duke rrezikuar ekzistencën e pronarëve të tyre;
c) Me mençuri e gjen «vrimën» në atë ligj të padrejtë dhe siguron mbrojtjen vitale të popullatës së rrezikuar.
Hidri përdor dozën e rrezikut të llogaritur, duke u shërbyer me konceptin e shkaktimit të dëmit më të vogël me qëllim të dobisë më të madhe. Ky koncept i shkaktimit të një dëmi të caktuar vetvetes me qëllim të arritjes së dobisë më të madhe nuk është i panjohur në mendimin politik perëndimor. Me fjalë të tjera, një pjesëmarrës i ngjarjes së përmendur reagon në mënyrë emotive sipas drejtësisë së painformuar të Sheriatit, i cili nuk sheh më larg se vrima në anije, duke nxituar në gjykim. Ndërkaq i dyti, tërësisht gjakftohtë, vëzhgoi formën e pushtetit politik, profilin dhe cilësitë e sundimtarit, duke njohur kategoritë më të rrezikuara të shoqërisë në një sistem ekonomiko-politik.
Eshtë interesant të vërehet se, edhe pse këto ajete janë të qarta në mesazhin e tyre, bota islame nuk ka marrë mësime.
Pra, ajo që Hidri e mësoi Musain, a.s., dhe të gjithë neve nëpërmes Musait, a.s,. është:
1. Nevoja e analizës se thukët ekonomiko-politike të ngjarjes;
2. Shikimi i tërësishëm i ngjarjes në nivelin lokal është i mundur vetëm në kontekst të vëzhgimit të ndodhive;
3. Asgjë nuk mund të jetë ashtu si duket në shikim të parë;
4. Nevoja e detektimit dhe përdorimit të «vrimave» në sistemin ekonomiko-politik të padrejtë;
5. Vrima në anije mund të jetë shpëtim për peshkatarët, nëse vihet në kontekst të drejtë;
6. Nevoja e njohjes në kohë të saktë te dobisë dhe shansës;
7. Ruajtja e «kokës së ftohtë» në çdo situatë, sepse koka e nxehtë pëson shpejt.


Mendimi hipotetik


Gati që është e pamundur të mendohet një situatë serio-psikologjike e që e njëjta nuk përmendet në Kur’anin fisnik. Shikimi i mbytjes së fëmijëve është njëra prej situatave më ekstreme të jetës, por e cila mjerisht vërehet për çdo ditë.
Një situatë e ngjashme është e dokumentuar në Kur’anin fisnik.
“Vazhduan të shkojnë deri kur takuan një djalë të ri, e ai (i dijshmi) e mbyti atë. (Musai) Tha: "A e mbyte njeriun e pastër, pa mbytur ai askë?! Vërtet ke bërë një punë të shëmtuar!" (El Kehf, 74)
Shohim Musain, a.s., si reagon me emocion dhe në mënyre eksplozive duke parë tërë ngjarjen (Hidrin në rolin e mbytësit të fëmijës) si shumë tragjike:
“Tha: "A e mbyte njeriun e pastër, pa mbytur ai askë?! Vërtet ke bërë një punë të shëmtuar!” (El Kehf, 74)
Musai, a.s., përsëri ishte me dhembje, por sipërfaqësore, e kjo nga shkaku se për së tepërmi ishte kapluar me tërë situatën nga afërsia e madhe. Ndryshimi në mes komedisë dhe tragjedisë është në distancën nga e cila shikuesit e vërejnë. Ngjashëm është me gjërat nga jeta reale. Personat të cilët nga distanca e shkurtër e shikojnë jetën dhe që me emocionetë mëdha i përjetojnë gjërat që u ndodhin atyre dhe njerzve përreth tyre, do të kenë jetë më të vështirë, sesa ata që i vështrojnë në kornizën e një kuptimi dhe logjikë më të gjerë.
Hidri pas një kohe të caktuar, kryesisht i qetë, ia shpjegon tërë ngjarjen duke thënë:
“Sa i përket djaloshit, dy prindërit e tij ishin besimtarë, e u frikësuam se ai do t'i shpie ata të dy në humbje e në mosbesim. Deshëm që Zoti i tyre t'u japë në vend të tij një më të mirë se ai dhe më të afërt në respekt dhe në mëshirë (ndaj prindërve).” (El Kehf, 80-81)
Përsëri shohim Hidrin, mu sikurse gjatë analizës rreth anijes, se si tërhiqet prapa në “imazhin më të madh” në kontekstin e gjerë të tërë ngjarjes.
Atë që All-llahu i Plotfuqishëm dhe i Gjithëdijshëm e mësoi (përkujtoi) Musain, a.s., por edhe të gjithë neve, nëpërmes Hidrit është:
a) Të gjithë njerëzit, qofshin pozitivë apo negativë, në një periudhë të jetës së tyre kanë qenë fëmijë;
b) Fëmijët tanë nuk i edukojmë vetëm ne, sado që të jemi të mirë e të arsimuar, por edhe mjedisi ynë;
c) Duke marrë parasysh që jetët tona veç kanë ndodhur në diturinë e Krijuesit, Ai e di më së miri se si do të rritet secili fëmijë, çfarë ndikimi do të ketë mjedisi në të. Ndonjëherë fëmijët do të jenë mëshirë për prindërit, mjedisin dhe për të tjerët;
ç) Ajo që fëmijët, edhe pse nga familjet e mira, mund t’i bëjë negativë është negativiteti i mjedisit të cilin nuk kemi mundur ta ndryshojmë në mënyrë të mjaftueshme;
d) Mosreagimi në gjërat negative rreth nesh (amoraliteti, çoroditja, padituria, zvetnimi, urrejtja, etj.) dhe qëndrimi ynë indiferent, joreformativ, i cili më vonë do të formojë qëndrimet dhe karakterin, janë faktorë që ne të bëhemi pjesëmarrës të drejtpërdrejtë në përcaktimin e fatit tragjik të fëmijëve tanë, të cilët më vonë do t’i vajtojmë;
dh) Çdo gjë që na ndodh, mirë ose keq, është vepër e duarve tona;
e) Nëse fati individual është i gërshetuar me fatin kolektiv, e që është, atëherë përgjegjësia nuk mund të jetë e kufizuar vetëm tek ne dhe te të afërmit tanë.


Meditimi afatgjatë


All-llahu i Madhërishëm ne Kur’anin fisnik thotë :
“Vazhduan të shkojnë deri sa arritën te banorët e një qyteti që prej tyre kërkuan t'u japin ushqim, po ata nuk deshën t'i pranojnë si musafirë (e as t'i ushqejnë), e ata të dy gjetën aty një mur që gati po rrëzohej, e ai e drejtoi atë (murin).” (El Kehf, 77)
Me këtë verset kuranor vijnë tek rasti i tretë dhe i fundit në këtë udhëtim mahnitës në mes Musait, a.s., dhe Hidrit. Kësaj radhe dy bashkëudhëtarët vijnë të lodhur e të uritur te një fshat ku kërkojnë ushqim. Por, ata nuk u dëshiruan mirëseardhje dhe as nuk i ushqyen. Megjithëkëtë, kur Hidri gjen një mur gati duke u rrënuar, të cilin e drejton, Musai, a.s., përsëri i hutuar me shpejtësi i drejtohet:
“(Musai) Tha: "Sikur të kishe dashur do t'u merrje shpërblim për këtë!" (El Kehf, 77)
Me fjalë të tjera Musai, a.s., çuditet me veprimin e Hidrit për dy shkaqe:
1) Hidri e rregullon murin gati të rrënuar në fshatin ku banorët u sollën ndaj tyre në mënyrë jokorrekte;
2) Hidri nuk kërkon kurrëfarë kompensimi për veprën e tyre.
Hidri në fund shpjegon gjërat nga perspektiva e tij dhe thotë:
“Përsa i përket murit, ai ishte i dy djelmoshave jetimë të atij qyteti, e nën të ata kishin një thesar (ari) dhe babai i tyre ka qenë njeri i mirë, e Zoti yt dëshiroi që ata dy (jetimët) ta arrijnë pjekurinë e vet dhe ta nxjerrin ata vetë thesarin e tyre. Kjo ishte mëshirë e Zotit tënd (ndaj tyre). Dhe unë nuk e punova tërë atë sipas bindjes sime (po sipas udhëzimit të Zotit). Ky, pra, është sqarimi i asaj për të cilën nuk munde të kesh durim!” (El Kehf, 82)
Hidri përsëri potencon rëndësinë e informacionit që kishte, duke shprehur se ka qenë i njoftuar me gjëra të këqija në atë fshat, por që kjo nuk ka ndikuar në kryerjen e veprës së mirë. Përsëri fokusin e ka, sikurse në fillim, në kategoritë e rrezikuara të shoqërisë, konkretisht të dy jetimëve, dhe ndërmerr hapin konkret me të cilin dëshiron të mbrojë interesat e këtyre fëmijëve të pafuqishëm duke siguruar ardhmërinë e tyre.
Me këtë mënyrë të meditimit të problemit shoqëror dhe veprimit konkret të All-llahut të Madhërishëm, mësojmë mes tjerash edhe këto:
a) Duhet larguar nga përgjithësimet, sepse të gjitha përgjithësimet janë të gabueshme;
b) Nevojitet të vërehen të mirat dhe pozitivet në çdo gjë dhe çdokund;
c) Obligimi i planifikimit afatgjatë;
ç) Sigurimi i injektimeve financiare të gjeneratave në zhvillim;
d) Mbrojtja e interesave të të rinjve mendjemprehtë;
dh) Individi i cili e mendon ardhmërinë e ka të tashmen më cilësore;
e) Ndryshimi në mes njerëzve bujarë dhe zemërgjerë dhe përfituesve të vegjël është se të parët nuk presin shpërblim financiar.
Këtu mund të pyesim përse Hidri, që nga fillimi e deri në fund të shoqërimit me Musain, a.s., ka insistuar në atë që Musai, a.s., mos ta pyesë përderisa ai të vendosë t’i shpjegojë. Por, veprat e tij ishin aq të papritura e të çuditshme saqë vështirë do t’i pranonte ndokush pa bërë pyetje. Përse, p.sh., para hipjes në anije Hidri nuk ia tregoi shkaqet e shpuarjes së saj? Ose: përse më parë nuk ia shpjegoi mbytjen e fëmijës ose ndërtimin e murit? Ku qëndron poenta? Mos ndoshta, kemi të bëjmë me metodë speciale të edukimit përmes dozës shokante, fshehtësisë që të aktivizohen të gjitha shqisat dhe angazhimin maksimal mendor të vetë nxënësit, duke i lënë hapësirë që vetë, në mënyrë të pavarur, të mundohet t’i zgjidhë motivet e fshehta të këtyre ngjarjeve? Sikur Hidri t’i shpjegonte detalisht tri veprimet e veta, nuk do ta kishte vëmendjen e plotë të nxënësit të tij, nuk do t’i njihte reaksionet e sigurta të tij, nxënësi nuk do ta njihte vetveten e tij dhe gabimet në përceptimin e tij. Hidri përfundimisht tregohet si njeri shumë interesant, me stil të veçantë dhe unikal, i cili tërheq vëmendjen e tjetrit.
Pra, a nuk është kjo maksimumi i një qasjeje të drejtë pedagogjike?


Meditimi oportunistik


All-llahu i Madhërishëm në Kur’anin fisnik urdhëron e thotë:
“S'ka dyshim se ata që trilluan shpifjen, janë një grup prej jush. Ju mos e merrni atë si ndonjë dëm për ju; përkundrazi, ajo do të jetë në dobinë tuaj...” (En Nur, 11)
Shkaku i zbritjes së këtij ajeti është shpifja në nderin dhe pafajësinë e Aishes, r.a., nga një grup hipokritësh në krye me Ubej ibni Selulin, të cilët shfrytëzojnë rastin e kësaj ngjarjeje dhe përhapin lloj–lloj fjalësh. Në këtë valle të shpifjes hidhen edhe disa muslimanë. Në fund, intervenon All-llahu i Madhërishëm duke shpallur këtë pjesë të Kur’anit për pafajësinë e Aishes, r.a., i ngrit autoritetin, duke shpallur ajete rreth pastërtisë së saj, ua tërheq vërejtjen muslimanëve që lejuan përhapjen e shpifjes së tillë.
Pejgamberi, s.a.v.s., Ebu Bekri, Aisha dhe Safrani ishin më të goditurit në atë shpifje, duke ndier dhe përjetuar një dhimbje të madhe emocionale dhe presion psikologjik. All-llahu i Gjithëdijshëm duke ditur tërë gjendjen, zbret versetet e ngushëllimet, duke i mësuar ata, por edhe të gjithë neve nëse do të ndodhemi në një situatë të ngjashme të pakëndshme jetësore.
Kur’ani Fisnik porosit:
“...Ju mos e merrni atë si ndonjë dëm për ju; përkundrazi, ajo do të jetë në dobinë tuaj....” (En Nur, 11)
Në çfarë mënyre kjo situatë është e mirë për ata që e shohin të dëmshme?
a) Falë shpifjes, nderi dhe pastërtia e Aishes, r.a., janë cekur në Kur’an;
b) Me këtë është vënë në vend nderi dhe kujtimi i përhershëm i Aishes, r.a., sepse Krijuesi intervenoi drejtpërdrejt në shpalljen e pafajësisë së saj;
c) Shpifja ishte shkak i shpalljes së verseteve dhe rregullave që u nevojiten njerëzve hipokritë, pa marrë parasysh vendin ku jetojnë, dhe kanë të bëjnë me qëndrimin ndaj informatave dhe burimeve të tyre;
ç) Falë shpifjes hipokritët dolën në sipërfaqe, sepse ishin të maskuar si njerëz potencialë të prishjes së rendit dhe në të ardhmen.
Eshtë interesant që në Kur’an në shumë vende përmenden versetet:
“...Por mund që ju ta urreni një send, e ai është shumë i dobishëm për ju, dhe mund që ju ta doni një send, e ai është dëm për ju....” (El Bekare, 216) Ose:
“...ndodh që All-llahu të japë shumë të mira në një send që ju e urreni.” (En Nisa, 19)
Me këto versete Krijuesi na mëson me formën e meditimit oportunistik, d.m.th. në vëzhgimin e situatave të cilat shumica i shohin vetëm si te dëmshme. Është fakt se asgjë nga ajo që ndodh nuk mund të jetë e mirë ose e keqe, por fjala është për interpretimin tonë. Njëra prej gjërave në të cilën ne njerëzit më së shumti ankohemi dhe më së shumti e urrejmë është dhembja dhe urrejtja! Por, edhe dhembja në fakt i ka përparësitë e saj:
a) në gjendje dhembjeje dhe ruajtjeje, shqisat janë më të mprehta, më receptive dhe njëriu është i aftë për t’i vërejtur detalet e botës rreth vetes;
b) me shqisat vigjilente dhe të tendosura njeriu është i aftë të hyjë në brendinë e gjërave dhe provokimeve;
c) në gjendjen e dhembjes koha si faktor tejet i rëndësishëm rrjedh më ngadalë sesa koha e atyre që janë “të lumtur“;
ç) shqisat vigjilente në kombinim me praninë e mjaftueshme të kohës janë dy gjërat më të mira që mund t’i dëshirojë njeriu, i cili në produktivitetin intelektual sheh kënaqësinë më të madhe. Kështu, njerëzit pa pushuar kërkojnë lumturinë të cilën e dëshirojnë me çdo çmim, edhe pse ajo lumturi ndoshta nuk është e dobishme;
a) në gjendjen e lumturisë shqisat e njeriut janë sipërfaqësore dhe të topitura, kështu që edhe qasja e njeriut ndaj jetës është sipërfaqësore;
b) në gjendjen e lumturisë koha si faktor tejet i rëndësishëm kalon shpejt si vetëtima;
c) shqisat e topitura në kombinim me mungesën e kohës janë dy gjërat më të këqija në këtë botë;
Duke marrë parasysh se muslimanët në tërë planetin, sikurse Aisha r.a., dikur, edhe në kohën e sotme kanë të bëjnë me shpifje nga ana e qendrave të fuqishme të caktuara botërore hipokrite, jemi mësuar ta shikojmë si dëm për ne. Përkundrazi, kjo është e mirë për ne. Si ?! Komloti i drejtuar ndaj një grupi të caktuar rregullisht rezulton në:
a) Forcimin e vetëdijes kolektive te grupi i caktuar;
b) Pjekurinë e shpejtë nën ndikimin e trysnisë së mjedisit;
c) Lënien pas dore të konfliktit trivial në mes antarëve të saj;
ç) Fokusimin në prioritete;
d) Veprim i organizuar ndaj qëllimeve të vendosura afatgjata.


Meditimi ambicioz


All-llahu i Madhërishëm në Kur’anin fisnik thotë :
“Ai (Jusufi) tha: "Më cakto mua përgjegjës të depove të vendit. Unë jam besnik, i dijshëm." (Jusuf, 55)
Këtë fjalë e tha robi i zgjedhur i All-llahut dhe i dërguari i tij, Jusufi, a.s., pasi doli nga burgu. Kjo fjalë pasqyron një mënyrë të të menduarit të vetvetes dhe botës përreth, si dhe metodave edukuese të cilat u servohen muslimanëve nga prindërit e paarsimuar, nga froni i pluhurosur i hoxhës, nga dërrasat e minberit, e kanë të bëjnë me konceptin e të kënaqurit me pak, pa ambicie, me modestinë e pavlerë dhe të paketuar, të shitur nën etiketën e devotshmërisë, qyqarisë së mjerë të gërshetuar me durim.
Eshtë interesant të vërehet që Jusufi, a.s., posa doli nga burgu, i përgjigjet thirrjes së mbretit, të cilit i nevojitej mjeshtëria e Jusufit, a.s., për shpjegimin e ëndrrave. Jusufi, a.s., njeh momentin e duhur për afirmim, dhe në bazë të kualiteteve që posedonte, plotësisht i bindur vendosi të kërkojë, as më pak as më shumë, pozitën e ministrit të financave.
Disa porosi dhe sugjerime të cilat mund të merren nga kjo situatë janë:
a) Të zhvillohen në mënyrë aktive mjeshtritë dhe aftësitë që i nevojiten shoqërisë;
b) Të njihet vetvetja dhe afinitetet personale;
c) Orientim kah pozitat thelbësore me qëlllim të ndikimit më të madh;
ç) Domosdoshmëria e paraqitjes depërtuese dhe bindëse;
d) Krijimi i rasteve të përshtatshme, në vend të pritjes së tyre, ngase tempoja e jetës është e shpejtë, ndërsa rrethanat nuk lejojnë luksin e pritjes pasive;
dh) Çmimi i gati secilit sukses është i përmbledhur në shprehjen “të vendosësh.”


Meditimi ofensiv


All-llahu i Madhërishëm në Kur’anin fisnik urdhëron e thotë:
“Apo, pse ata thonë: "Ai (Muhammedi) e trilloi atë (Kur'anin)?" Thuaj: "Formuloni pra dhjetë kaptina si ai (Kur'ani) ashtu të trilluara (siç thoni ju) dhe thirrni, pos All-llahut, po qe se jeni të drejtë (çka thoni), kë të mundeni për ndihmë!" (Hud, 13)
Në verset kemi duelin në mes Muhammedit, a.s., i cili vjen me ide të reja dhe bashkëvendasve, të cilët dyshojnë në burimin hyjnor të këtyre ideve, duke akuzuar se këto ide janë të tijat. Në momentin kur është ballafaquar me akuzat e pabaza, Krijuesi e mëson me mënyrën se si do të përgjigjet në këto akuza dhe thotë:
“Thuaj: Formuloni dhjetë kaptina si ai (Kur’ani) … “
Me këtë thënie Muhammedi, a.s., është mësuar, por edhe të gjithë ne, që mos t’u lejojmë të tjerëve të na vendosin në bankën e të akuzuarve, por edhe kur të ndodhë një gjë e tillë, atëherë nuk na mbetet asgjë tjetër përveç që të shërbehemi me retorikën ofansive. Me paraqitjen ofansive, me anën e së cilës sa çel e mbyll sytë ia kthejmë tjetrit me të njëjtën masë, duke i sjellur akuzuesit tonë në një gjendje që të bëjnë përpjekje për t’u mbrojtur e dëshmuar.
Thënë me fjalorin sportiv, kjo d.m.th. ta kthejmë topin e hedhur nga ana e kundërshtarit me një goditje të vendosur e të fuqishme në fushën e tij.
Kur’ani fisnik na mëson :
“E në qoftë se jeni në dyshim në atë që Ne ia shpallëm gradualisht robit tonë, atëherë silleni ju një kaptinë të ngjashme si ai (Kur'ani) dhe thirrni (për ndihmë) dëshmitarët tuaj (“zotat”) pos All-llahut, nëse jeni të sinqertë (në thëniet tuaja se Kur'ani nuk është prej Zotit).” (El Bekare, 23)
Pasi që kundërshtarët e Muhammedit, a.s., nuk mundën të përgjigjen në provokimin e tij, atëherë ai u sugjeron që të sjellin bile vetëm një kaptinë të ngjashme me Kur’anin, duke shprehur në këtë mënyrë shumë rregulla:
a) Mos t’i lejojmë askujt të na ulë në bankën e të akuzuarve;
b) Të mbjellim frymën e cila na siguron ecjen përpara, pa marrë parasysh profesionin, gjë që kërkon përgatitje të vazhdueshme e përkryerje të pandërprerë;
c) Vetëm individi i cili është i bindur fuqimisht në cilësinë që ofron, mund t’u ofrojë dhe t’i bindë të tjerët me gjëra të vlefshme për jetë;
ç) Vetëdija mbi fuqinë personale lind vetëmbështetje dhe vetëbesim;
d) Personat e përgatitur mesatarisht (mediokrët)dhe inatçinjtë duhet përulur në inatin e tyre.


Përfundim


Gjënë më të mirë që njeriu mund t’ua lë fëmijëve të tij është edukata e bukur.
Edukata e bukur nënkupton aftësimin e fëmijës që të ketë marëdhënie të drejta ndaj vetvetes, të rinjve, pleqve, mësuesve, miqve, armiqve, të ndershmëve, të huajve, etj. Shikuar në këtë kontekst, gjëja më e mirë të cilën njeriu mund t’i’a lë fëmijës së tij janë predikimet e drejta.
Një herë një i urtë thoshte: “Muslimanë, përkufizoni përsëri metodat tuaja edukuese dhe metodat edukuese të fëmijëve tuaj, sepse janë të gabuara. Varrezat masive dhe historia e gjatë e dëshmojnë këtë.”
Dëgjoni zërin e Kur’anit fisnik :
“O ju që besuat, përgjigjjuni (thirrjes së) All-llahut dhe të të Dërguarit kur ai (i Dërguari) ju fton për atë që ju jep jetë, (për fenë e drejtë) dhe ta dini se All-llahu ndërhyn ndërmjet njeriut dhe zemrës së tij, dhe se ju do të tuboheni te Ai.”
Mesazhi i përhershëm për të gjithë ne është:
Praktikoje meditimin dhe përsosi teknikat e tij.