Ndjenja se unë e dua të mirën, të bukurën, të dobishmen kurse të tjerëve u mungon kjo, se unë e dua Islamin dhe muslimanët kurse të tjerët jo, se unë punoj për Islam e të tjerët flenë, se unë dua ta korrigjoj të keqen, madje edhe botën, kurse të tjerët vetëm se e ndotin, e përlyejnë dhe e fëlliqin, se unë e dua drejtësinë e jo postin, kurse të tjerët punojnë vetëm për zullum e për nam, gjithnjë ka qenë modë, trend apo karakter i njerëzve të vegjël dhe shkurtpamës.

S’ka dyshim se e mira dhe e keqja ekzistojnë bashkë, se të mirët dhe të ligët ekzistojnë po ashtu bashkë, se detyrë e të mirëve është ta mënjanojnë të ligën e t’ia hapin rrugën të mirës, jo duke e sharë të keqen porse duke e promovuar të mirën. Mirëpo, si? Në çfarë forme? Me ç’mjete?
Ata që mëtojnë të ndreqin, të korrigjojnë e të ndërtojnë, duhet të jenë të vetëdijshëm për mundësitë që i kanë, nëse ata janë të aftë e të zotët ta dallojnë qartë të keqen nga e mira, më pak të keqen nga më pak e mira, prej dy të këqijave më të lehtën, për rrjedhojë edhe më pak prishësen dhe më pak dëmtuesen. Duhet të jenë të vetëdijshëm nëse ata e kryejnë këtë punë vetë apo kanë nevojë për më shumë bashkëmendimtarë dhe bashkëveprimtarë, nëse i njohin mirë ose jo rrethanat dhe proceset e veprimit në mënyrë që të mos dështojnë, nëse rruga dhe mjetet që të çojnë te ndreqja vërtet janë efektive, para së gjithash ndreqëse e jo prishëse apo jo. Nëse këto nuk maten mirë, atëherë qysh në fillim ka dështuar plani i ndreqjes dhe ka filluar plani i prishjes, i një prishjeje më të madhe. Nëse këto nuk merren parasysh, atëherë dëmi është më i madh se ai që ishte më parë, se dëmi që pretendohej të mënjanohej.
Për fat të keq, te njerëzit e lartpërmendur, që mëtojnë se vetëm ata e kanë në dorë “të vërtetën”, “të drejtën”, “të mirën” dhe në rastin tonë “Islamin” apo “Islamin e vërtetë”, zakonisht janë njerëzit që këto fakte nuk i kanë parasysh, u mungon vizioni për veprim efektiv dhe të arsyeshëm, ndiqen nga ndjenjat, nga emocionet, nga rastet e atypëratyshme, vetëkënaqen me sukseset e vogla dhe të shkurta, duke e shpërfillur epilogun e dramës që po e shkruajnë.
Ata mund të kenë qëllime të mira e të pastra, ata mund të jenë edhe shumë të devotshëm, mirëpo historia, në rastin tonë historia islame, na ka mësuar se nuk mjafton të jesh vetëm i devotshëm dhe qëllimmirë për ta mposhtur të shtrembëtën dhe atë që mund ta quajmë “të keqe”, porse të jesh edhe strateg, vizionar e largpamës në menaxhimin dhe drejtimin e sendeve. Aliu r.a. ishte njeriu më i devotshëm dhe më i urtë i kohës, mirëpo kjo nuk i ndihmoi përballë intrigave të atyre që Kur’anin e vunë në heshta dhe thërrisnin: “Le të gjykojmë sipas asaj që ka thënë Zoti, sipas Kur’anit”, kinse Aliu r.a. po vepronte në kundërshtim me Kur’anin. Vlen të theksohet se me gjithë humbjen politike të rastit që e përjetoi, ai nuk lëshoi pe nga parimet islame dhe nga sjellja e tij e devotshme, me çka edhe dallohej prej të tjerëve. Rruga tjetër, jashtë kësaj, për të ishte jo-islame. Andaj nuk u drejtua nga ndjenjat e hakmarrjes për “disfatën” e kësajbotshme.
Ata ndoshta motivohen dhe ndërsehen edhe nga faktorë apo forca të jashtme, të cilat gjithsesi se kanë një plan për të realizuar. Përderisa këta nuk i ndajnë të njëjtat vlera dhe nuk bashkohen rreth të njëjtave, e gjithë rrjedha e sendeve nënkupton se varet nga interesa të ndryshme, edhe pse në dukje të ngjashme. “Të arsyeshmit”, qofshin nga brenda qofshin nga jashtë, nuk humbasin kohë me njerëz që nuk hyjnë në punë dhe me mjete që e dëmtojnë realizimin e interesave të tyre. Sapo këto marioneta ta kryejnë misionin e tyre dhe ta realizojnë qëllimin e padronëve të tyre, ndërrohen me të tjerë. Kur këto veprime të drejtohen nga një dorë e jashtme, qoftë të duken se bëhen për të ndihmuar në realizimin e synimeve, duhet të dihet mirë se ajo dorë si është shtrirë ashtu mund edhe të tërhiqet, madje në një moment shumë të papritur. Akoma më keq ndodh kur kjo forcë e jashtme është e destinuar të dështojë. Në këtë rast, dëmet e këtejme, të këtyre “ndreqësve”, janë të pallogaritshme.
Ajo çka do të duhej ta bënin muslimanët tanë, në veçanti udhëheqësit dhe ata që pretendojnë se i udhëheqin muslimanët, është të vetëdijesohen rreth problemeve dhe mangësive të mundshme, të mos e anashkalojnë dhe të mos e shpërfillin problemin, sepse me këtë ai vetëm se rritet dhe bëhet akoma më i kobshëm për të gjithë, porse të ballafaqohen me të dhe në mënyrë kolegjiale, me konsensus të gjerë dhe brenda kornizave të së lejuarës dhe të së drejtës të mundohen ta zgjidhin atë. Çdo tejkalim i këtyre kornizave, nënkupton se palët nuk duan ta zgjidhin problemin dhe se janë fort të interesuara ta shtojnë atë. Kjo vjen në shprehje kur secila palë dëshiron me çdo kusht të dalë fitimtare, njëra në emër të vendosjes së drejtësisë e cila “mungon” dhe tjetra në emër të ruajtjes së drejtësisë e cila tanimë vetëm se “ekziston”.
Mënyra e tejkalimit të kësaj situate bëhet me angazhimin dhe ndërmjetësimin e palës së tretë, e cila me gjakftohtësi, me urtësi dhe para së gjithash me devotshmëri e largpamësi, do të ofrojë të gjitha opsionet e mundshme të zgjidhjes së problemit dhe përzgjedhjen e solucionit më të përgjithshëm, më afatgjatë dhe më të shëndoshë. Rruga tjetër, jashtë kësaj, nuk është rruga që e parasheh Islami, nuk është rruga e të parëve tanë të ndershëm dhe jo rruga e muslimanëve. Rruga e dhunës është rruga që e gëzon shejtanin dhe shejtanët tjerë nga mesi i njerëzve.
E keqja nuk lahet me një të keqe tjetër, sepse kjo do të ishte e barabartë me zeron dhe nuk do të kishte dallim midis tyre. Nëse e keqja mëtohet të lahet me diçka që është akoma më e keqe se e para, atëherë natyra njerëzore e shumicës e përkrah të keqen e parë, sepse ajo na del të jetë më fisnike.
Për fund, në këtë ditë të madhe xhumaje, motoja jonë e muslimanëve le të jetë fjala e Muhammedit a.s.: „Mos e urreni njëri-tjetrin, mos ia kini zilinë njëri-tjetrit, mos ia ktheni shpinën njëri-tjetrit dhe jini, o robërit e Zotit, vëllezër. Nuk i lejohet muslimanit të rrijë i zemëruar me vëllanë e vet musliman më tepër se tri ditë“ (Muslimi)