“Imanin e vërtetë, adhurimin e saktë dhe angazhimin për ta luftuar të keqen janë drita dhe kënaqësi të cilat i hedh Allahu në zemrën e atyre robërve që Ai dëshiron. Frymëzimi, ideja, zbulimi dhe ëndrra nuk janë burime të dispozitave të sheriatit. Këto mund të konsiderohen si burime me kusht që të mos vijnë në kundërshtim me dispozitat dhe tekstet e fesë.”

Ky fondament trajtohet kështu:

1. Besimi i vërtetë;
2. Adhurimi i sakët dhe angazhimi për ta luftuar të keqën;
3. Burimet të cilat nuk janë burime të dispozitave të sheriatit siç është frymëzimi, ideja, zbulimi dhe ëndrra.

Imani-besimi i vërtetë, adhurimi i saktë dhe angazhimi për ta luftuar të keqën

Besimi i vërtetë realizohet me bindje të saktë dhe ndjekje të sinqertë, sikur që adhurimi i saktë realizohet me sinqeritet dhe vendosmëri (nijet) dhe me respektim të veprave të Pejgamberit a.s.
E sa i përket angazhimit për ta luftuar të keqën është shumë lloje si: angazhimi për të luftuar kundër epshit, hamendjes dhe shejtanit. Prej mirësive të Allahut ndaj robërve të Tij është dërgimi i pejgamberëve dhe zbritja e librave. Po ashtu Allahu e përkrahu njeriun duke përcaktuar një engjëll fisnik, i cili është përball shejtanit të mallkuar, andaj sa herë që shejtani e urdhëron njeriun për diçka ndërhyn melaqja dhe e urdhëron në atë që ka urdhëruar Allahu. Njeriu është i pajisur me të menduar, sikur që Allahu përball shpirtit që urdhëron shumë në të këqija ka krijuar shpirtin e qetë i cili urdhëron në të mira. Po ashtu Allahu i Lartësuar i ka dhuruar njeriut dritë, mendjemprehtësi dhe të menduar, andaj i mençur është ai i cili udhëzohet në rrugën e drejtë (në Islam).
Njeriu patjetër duhet ta zbatoj atë që është i urdhëruar, të largohet nga ajo që e ka të ndaluar, të jetë durimtar në kryerjen e urdhrave dhe në braktisjen e të ndaluarve. Në mes veprave të urdhëruara dhe atyre të ndaluara dhe durimit, shejtani mundohet ta luftoj zemrën e njeriut me dy armë: me epshet me qëllim që t’ia prish moralin dhe me dyshimet me qëllim që t’ia shkatërroj të menduarit dhe besimin e tij, por prej mirësisë së Allahut është se njeriut i ka dhuruar atë që i kundërvihet armikut të vetë, i ka dhënë durimin me të cilin i kundërvihet epsheve dhe ndjenjave të këqija, i ka dhuruar bindjen e plotë që t’u kundërvihet dyshimeve.
Të vërtetën e ka thënë Allahu: “Dhe prej tyre Ne bëmë prijës që me urdhrin Tonë udhëzojnë, pasi që ata (që i bëmë prijës) ishin të durueshëm dhe ndaj argumenteve Tona ishin të bindur”. (Es Sexhde, 24).
Vërtet besim i sinqertë është ai me të cilin zbukurohet myslimani, e ky besim është që sjell jetë të begatshme e të mirë: “Kush bën vepër të mirë, qoftë mashkull ose femër, e duke qenë besimtar, Ne do t’i japim atij një jetë të mirë (në këtë botë)...”. (En Nahl, 97).
Ky besim është dritë me të cilën ec myslimani: “... i dhamë dritë, me të cilën ec mes njerëzve...”. (El En’am, 122), “...Atij të cilit Allahu nuk i jep dritë, ai nuk ka për të pasur dritë”. (En Nur, 40).
Besimi është shpirti me të cilin ngjallët myslimani: “Kështu Ne me urdhrin tonë Ne të shpallëm edhe ty shpirtin (Kuranin)...” (Esh Shura, 52).
Besimtari jeton një jetë të qetë, nëse i jep Zoti begati ai falënderon, e nëse e godet ndonjë fatkeqësi ai duron, kur bënë ndonjë mëkat kërkon falje. Pas kësaj jete të begatshme në këtë botë, pa dyshim se besimtari nuk ka me qenë i humbur as në këtë botë e as i dështuar në jetën tjetër (ahiret). Të vërtetën e ka thënë Allahu xh.sh.: “...Nëse u vjen nga Unë udhëzim (libër e pejgamber) kush i përmbahet udhëzimit Tim, ai nuk ka për të humbur (ne dynja) e as nuk ka për të dështuar (në jetën tjetër). E kush ia kthen shpinën udhëzimit Tim, do të ketë jetë të vështirë...”. (Ta Ha, 123-124).
Në besimin e sinqertë besimtari ndjen kënaqësinë e besimit, ngase ai është i kënaqur që Allahun e ka Zot, se Islami është feja e tij, se Muhamedi a.s. është pejgamber dhe lajmëtarë nga Allahu. E si mos ta ndjen këtë kënaqësi besimtari i cili thotë: “Vetëm Ty të adhurojmë dhe vetëm prej Teje ndihmë kërkojmë.” Pra, besimtari e adhuron Allahun për atë se do dhe është i kënaqur me Të, e falënderon dhe i ka frikën vetëm Atij. Atij të cilit Allahu ia jep këtë mundësi, i tilli do të jetë me pejgamberët, të sinqertit, dëshmorët dhe me të mirët. Sa shokë të mirë janë këta. Ti o besimtar me këtë besim të sinqertë je kënaqur në këtë botë, e si nuk do të kënaqësh në botën tjetër? Ti jeton me këtë besim ne mesin e njerëzve i cili të obligon që t’i vazhdosh lidhjet familjare apo shoqërore me atë i cili i ka ndërpre me ty, ta falesh atë i cili të ka bërë zullum-dëm, t’i japësh atij që nuk të ka dhënë. Mu për këtë Allahu të pranon ty si njeri të mirë në këtë tokë, e urdhëron Xhibrilin dhe melaqet tjera që të të duan ty. Do të jetosh me dashuri dhe harmoni në mesin e njerëzve. “Nuk ka dyshim se ata që besuan dhe bënë vepra të mira, atyre i Gjithëmëshirshmi do t’u krijoj (në zemrat e tyre) dashuri”. (Merjem, 96). Besimtari është shokë shumë i sinqertë dhe i afërt dhe se nuk ka dobi prej atij që nuk është i sjellshëm dhe i sinqertë.

Qetësia shpirtërore dhe siguria

Çfarë lumturie, çfarë kënaqësie me këtë besim, çfarë qetësie dhe sigurie: “Ata që besuan dhe besimin e tyre nuk e ngatërruan me besim të kotë, atyre u takon të jenë të sigurt dhe ata janë në rrugë të drejtë.” (El En’am, 82).
Çfarë qetësie, rahatie dhe siguri shpirtërore: “Ndërsa atyre që besuan, bënë vepra të mira dhe atë që iu shpall Muhamedit e besuan, e ajo është e vërteta prej Zotit tyre, Ai atyre ua shlyen mëkatet dhe ua përmirëson gjendjen.”(Muhamed, 2). Si të mos jetë besimtari i lumtur, të cilit nëse i jepet ndonjë begati ai e falënderon Krijuesin e tij, e nëse e godet ndonjë fatkeqësi duron, ai pra në çdo kohë dhe gjendje është i rrethuar me të mira.
Vërtet lumturia e përcjell gjatë gjithë jetës, por edhe në momentet e vdekjes: “E, s’ka dyshim se ata që thanë: “Allahu është Zoti ynë”, dhe ishin të paluhatshëm, atyre u vijnë engjëjt (në prag të vdekjes dhe u thonë): të mos frikësoheni, të mos pikëlloheni, keni myzhde xhenetin që u premtohej. (u thonë) Ne kujdesemi për ju, si në jetën e kësaj bote, ashtu edhe në botën tjetër, ku do të keni atë që dëshironi dhe gjithçka kërkoni.
Pritje e nderuar prej Atij që falë mëkatet dhe që është mëshirues!”. (Fussilet, 30-32).
Kjo lumturi nuk i jepet pos atij që Allahu e do prej robërve të Tij, ngase Allahu i jep (pasuri etj.) në këtë botë edhe atë që do dhe atë që nuk e do, por besimin nuk ia jep pos atij që e do, e atij që i ka dhënë besimin atë e ka dashur Ai.

Ty të ka mbetur të pyesësh si të arrijmë që neve të na dojë Allahu dhe të na begatojë me këtë kënaqësi të besimit

“Thuaj: “Nëse e doni Allahun atëherë ejani pas meje që Allahu t’ju dojë, t’ju falë mëkatet tuaja, se Allahu është që falë shumë, mëshiron shumë”. (Ali Imran, 31).
Dhe ja kështu rrugës i përcaktohen shenjat e saj, andaj përmbaju rrugës së Pejgamberit a.s. për të arritur që Allahu të të dojë. Dëgjo se çfarë ka thënë Isa a.s.: “Kërkojeni dashurinë e Allahut duke i urryer ata të cilët bëjnë mëkate, kërkoni që t’i afroheni Allahut duke u larguar nga ata (mëkatarët) dhe kërkojeni kënaqësinë e Zotit duke qenë të pakënaqur me ta. Thanë: o Isa e më cilët ne të rrimë? Ai tha: rrini me atë i cili ua rikujton takimin me Allahun, me atë i cili ndikon me fjalë që t’ua forcoj imanin dhe me atë i cili me veprën e tij ju nxitë që të punoni për ahiret”.(1)
Vlerën e jetës Umeri r.a. e përkufizon në tri çështje, ku thotë: “Po të mos ishin tri gjëra nuk kisha dëshiruar që të jetoj: sikur të mos kisha mundur me qenë bujar për në rrugën e Allahut, kalimi i natës dhe qëndrimi me njerëzit të cilët i zgjedhin fjalët më të mira kur flasin sikur që i zgjedhin hurmat më të mira. “Përkufizoje vetën tënde me ata që lusin Zotin e tyre mëngjes e mbrëmje, e që kanë për qëllim kënaqësinë (razinë) e Tij, dhe mos i hiq sytë e tu prej tyre e të kërkosh bukurinë e kësaj bote dhe mos iu bind atij që ia kemi shmangur zemrën e tij prej rikujtimit ndaj Nesh dhe i është dhënë epshit të vet, pse puna e tij ka mbaruar”. (El Kehf, 28).
E transmeton deri te ne Ibën Tejmije atë që e kanë thënë disa nga selefët (gjenerata e parë) duke thënë: “Disa nga të parët tanë (selefi salihi) kanë thënë: “Shkathtësia e besimtarit është se flet me urtësi edhe po qe se ai nuk dëgjon asnjë gjë më herët për atë, e nëse i vjen ndonjë lajm ajo është dritë mbi dritë, ngase shkathtësia e tij e ka gjithmonë burimin nga Zoti i tij, që nëse besimtarit i ofrohet kjo botë, thotë: “Po kthimi është vetëm të Zoti yt”, e nëse nuk i ofrohet kjo botë , thotë: “Dhe se kthimi i fundit do të jetë te Zoti yt”. Besimtarët gjithmonë do të jetë të gëzuar me mirësitë dhe begatitë e Allahut, ngase këta i janë përgjigjur Allahut edhe pasi i ka goditur ndonjë plagë, ndërsa për ata të cilët bënë mirë dhe u ruajtën, është një shpërblim i madh. E atyre (shokëve të Pejgamberit) që dikush u tha: “Populli (idhujtarët) është tubuar t’ju sulmojë, pra kini frikë!” Ajo, vetëm ua shtoi edhe më shumë besimin e thanë: “Neve na mjafton që kemi Allahun, Ai është mbrojtësi më i mirë! Dhe ata pa u gjetur kurrfarë e keqe fituan begati e mirësi të mëdha nga Allahu dhe e arritën edhe kënaqësinë e Tij, Allahu është dhurues i madh.” (Ali Imran, 173-174).

Ne nuk i adhurojmë personat

Myslimani për ta shijuar shijen e besimit-imanit duhet të veproj sipas idesë, besimit dhe bindjes që nuk ka kurrfarë lidhje me ndonjë person, pavarësisht se kush është ky person. (Ai i cili e ka adhuruar Muhamedin, ai ka vdekur, e kush e adhuron Allahun Ai është gjallë dhe nuk vdes. “Muhamedi nuk është tjetër vetëm se i dërguar. Edhe përpara tij pati të dërguar (që vdiqën ose u vranë). E nëse ai vdes ose mbytet, a do të ktheheshit ju prapa (nga feja ose nga lufta)? E kushdo që kthehet prapa, ai nuk i bën dëm Allahut aspak, kurse Allahu do t’i shpërblejë mirënjohësit”. (Ali Imran, 144).
Dallim i madh është në mes të respektimit të dijetarëve, vlerësimit të luftëtarëve, të atyre që janë të begatshëm dhe adhurimit të personave duke të befasuar adhurimi i tyre dhe duke i gjykuar ata si të dashur të Allahut, e mandej duke pasur bindje se çdo gjë që e thotë ky është një lloj frymëzimi dhe se çdo mendim i tij është i vërtetë dhe se i tillë sheh pas perdes, e falë namazin e sabahut në Kajro, namazin e drekës në Meke, namazin e iqindisë në Medine, namazin e akshamit në Kudus, e pastaj kthehet duke fluturuar nëpër atmosferë për ta falur namazin e jacisë në Sejjidil Bedevi. Kjo nuk do të thotë se ne e mohojmë ekzistimin e kerameteve të evliave, këtë nëse do Allahu do ta shpjegojmë hollësisht, por ne i përcaktojmë se cilat janë burimet të cilat merren si argumente për dispozitat e sheriatit dhe nga cilat burime nxirren dispozitat e tilla.
Me anë të këtyre burimeve do të kesh mundësi që të njohësh në çdo ftesë të saktën dhe të pasaktën e saj. Do të shohësh pas pak shatahatet(2) e disave që i marrin ëndrrat e tyre si argument për të vendosur ndonjë dispozitë në sheriatin islam. Ajo që ne dëshirojmë të tërheqim vërejtjen këtu është ajo që ka thënë imam Hasan el Bena se frymëzimi (ilhami), ndjenjat, zbulimi dhe ëndrra nuk konsiderohen si argumente për dispozitat e sheriatit, ato mund të merren si argument me një kusht vetëm po qe se nuk vijnë në ndesh me dispozitat e besimit dhe tekstet (ajetet dhe hadithet).
E gjithë kjo nuk është e re në fe, por vetëm rifreskim i asaj që njerëzit e kanë harruar atë që është përmendur më herët për shkak se tek myslimanët më pas është paraqitur Ibën Tejmijeh r.a., kur thotë(3): “Ëndrra për të cilën nuk ka argument që argumenton për saktësinë e saj, sipas unanimitetit të të gjithëve nuk lejohet më të të argumentohet. Kjo vërtetohet edhe nga thënia e Pejgamberit a.s. kur ka thënë: “Ëndrra është tri lloje: ëndrra e cila vjen prej Allahut, ëndrra për të cilën i flet njeriu vetës dhe ëndrra që vjen prej djallit.”
Kënaqësia e Allahut qoftë mbi Uthman ibën Afanin kur kishte hy tek ai Enes ibën Maliku r.a.- ky e kishte shikuar një grua të bukur gjate rrugës duke shkuar te Uthmani r.a., i cili kur hyri Uthmani r.a. i tha: “Pse po hyni tek unë kur në fytyrën tuaj ka gjurmë të zinasë (kurvërisë)! Enesi pyeti: “A po të vije shpallja pas Pejgamberit a.s.? Uthmani tha: “Jo, por kjo është rezultat i vështrimit të thellë. Përkundër vlerës së këtij vështrimi, prapë se prapë i tillë nuk mund të konsiderohet si argument për dispozitat e sheriatit. Po ashtu Ibën Abbasi r.a. ka thënë: “Në zbatimin e veprave të mira ka ndriçim në fytyrë, dritë në zemër, fuqi në trup, shtim të riskut (furnizimit) dhe shtim të dashurisë në zëmrat e krijesave.
Në zbatimin e veprave të këqija ka nxirje të fytyrës, errësim të zemrës, dobësim në trup, pakësim të riskut dhe pezëm në zemrat e krijesave.”


(1) El-Imam el-Gazaliu “Ihjau Ulumi ed-Din”, vol. V. fq. 924.
(2) Shprehje shumë të çuditshme mistike të shprehura në ekstazë. (shënim i përkthyesit).
(3) Fetava Ibn Tejmije vol. 24. fq. 376



Xhuma Emin Abdulaziz
Përktheu: Flamur Sofiu