“O ju që besuat, agjërimi ju është bërë obligim sikurse ishte obligim edhe i atyre që ishin para jush, kështu që të bëheni të devotshëm. (Jeni të obliguar për) Ditë të caktuara, e kush është i sëmurë prej jush ose është në udhëtim (e nuk agjëroi), atëherë ai (le të agjërojë) më vonë aq ditë. E ata që i rëndon ai (nuk mund të agjërojnë), janë të obliguar për kompensim, ushqim (ditor), i një të varfri, ai që nga vullneti jep më tepër, ajo është aq më mirë për të. Mirëpo, po qe se e dini, agjërimi është më i mirë për ju.
(Ato ditë të numëruara janë) Muaji i Ramadanit në të cilin (filloi të) shpallej Kur’ani, që është udhërrëfyes për njerëz dhe sqarues i rrugës së drejtë dhe dallues (i së vërtetës nga gënjeshtra). E kush e përjeton prej jush këtë muaj, le të agjërojë, ndërsa kush është i sëmurë ose në udhëtim, le të agjërojë aq ditë nga ditët e mëvonshme. All-llahu me këtë dëshiron lehtësim për ju, e nuk dëshiron vështirësim për ju. (Të agjëroni ditët e lëshuara më vonë) që të plotësoni numrin, ta madhëroni All-llahun për atë se ju udhëzoi dhe që të falënderoni.
E kur robët e Mi të pyesin ty për Mua, Unë jam afër, i përgjigjem lutjes kur lutësi më lutet, pra për të qenë ata të udhëzuar drejt, le të më përgjigjen ata Mua dhe le të më besojnë Mua.
Natën e agjërimit ju është lejuar t’u afroheni grave tuaja, ato janë prehje për ju dhe ju jeni prehje për ato. All-llahu e di se ju e keni mashtruar vetveten, andaj jua pranoi pendimin tuaj dhe jua fali gabimin. Tash e tutje bashkohuni me to dhe kërkoni atë që jua ka caktuar All-llahu, dhe hani e pini derisa të dallohet qartë peri i bardhë nga peri i zi në agim, e pastaj agjërimin plotësojeni deri në mbrëmje.
E kur jeni të izoluar (në i’tikaf) në xhami, të mos u afroheni atyre (për marrëdhënie intime). Këto janë dispozitat e All-llahut, pra mos i kundërshtoni. Ja kështu, në këtë mënyrë All-llahu u sqaron njerëzve argumentet e Veta, që ata të ruhen.” (El-Bekare,183-187.)

Dispozita e katërt:
Lejimi që i sëmuri dhe udhëtari të mos agjërojnë, është lehtësim apo detyrim primar?

Dhahiritët konsiderojnë se për të sëmurin dhe udhëtarin është detyrim të mos agjërojnë dhe se agjërimin e lënë duhet ta kompensojnë në ditë të tjera. Në qoftë se do të agjëronin, për këtë nuk do të kishin shpërblim, sepse i Lartësuari thotë:
"...e kush është i sëmurë prej jush ose është në udhëtim (e nuk agjëroi), atëherë ai (le të agjërojë) më vonë aq ditë..." Domethënia e ajetit është se personi i tillë do të agjërojë në ditët e tjera, dhe kjo kërkon detyrimin sipas fjalëve të të Dërguarit: "Nuk ka të mira në agjërim gjatë udhëtimit." Ky qëndrim transmetohet prej disa dijetarëve të hershëm.
Shumica e dijetarëve islamë dhe juristëve regjionalë mbështetin qëndrimin se kjo është lehtësim, kush dëshiron mund të mos agjërojë, e kush dëshiron mund të agjërojë. Ata shënojnë këto argumente vijuese:

1. Në ajetin e lartpërmendur gjendet misioni i fshehur, i cili nënkuptohet, d.m.th. e kush prej jush është i së- murë ose në udhëtim, le të mos agjërojë, po do t'i kompensojë aq ditë të tjera. Me këtë ka të bëj ajeti: "...Ne i thamë: "Bjeri gurit me shkopin tënd", atëherë nga ai gufuan dymbëdhjetë kroje dhe secili grup e dinte vendin ku do të pinte ujë."(28) Këtu parafytyrohet folja darebe- dhe kur ai i bie, nga shkëmbi gufon. Gjithashtu edhe në ajetin: "Po kush është prej jush i sëmurë ose ka mundim koke (e rruhet para kohe), kompensimi është..."(29), d.m.th., e rruhet - e ka për obligim të japë kompensim. Ç’është e drejta, kjo dukuri, në Kuran, është shumë prezente, dhe vetëm të paditurit mund ta mohojnë.
2. Prej të Dërguarit vjen me transmetim mustefid(30) se ai ka agjëruar në udhëtim.(31)
3. Nga Enesi, r.a., transmetohet se ka thënë: Gjatë muajit të Ramazanit kemi udhëtuar me të Dërguarin e Allahut, s.a.v.s., dhe atë që agjëronte, nuk qortonte të mos agjëronte, as atë që nuk agjëronte, nuk e qortonte që të agjëronte."(32)
4. Sëmundja dhe udhëtimi, sipas Sheriatit dhe logjikës, detyrimisht e përbëjnë vështirësinë. Nuk është e lejuar që ata të jenë të provokuar nga vështirësia.
Sa i përket argumentimit të dhahiritëve, që ata shfrytëzojnë hadithin: "Nuk ka të mira në agjërim gjatë udhëtimit."- duhet ditur që ky hadith është thënë në situatë specifike, kur i Dërguari i Allahut, s.a.v.s. kishte parë se si njerëzit ishin tubuar përreth një njeriu të cilin e freskonin. I Dërguari kishte pyetur për atë njeri. Agjërues është- i ishin përgjigjur- e ka kapluar etja! Dhe i Dërguari, a.s., e kishte thënë hadithin e lartpërmendur.
Ibnu-l-'Arebiu në tefsirin e tij thotë:
"Njerëzve u caktohet që, nëse udhëtojnë gjatë muajit të Ramazanit, të mund të agjërojnë ose të mos agjërojnë. Këtë mund ta mohojnë vetëm ata të dobëtit, të cilët nuk e kuptojnë mirë gjuhën arabe.
Me fjalë të tjera, baza e fjalës dhe fuqia stilistike e shprehjes së përkryer kërkojnë që (në ajetin e lartpërmendur, shën. I përkth.) të nënkuptohet shprehja ‘le të mos agjërojnë’. Ndërsa nga i Dërguari, s.a.v.s. vijnë, me fjalë e me vepra, transmetime autentike, se ai agjëronte edhe gjatë udhëtimit. Këtë e kemi shpjeguar në komentin e drejtë edhe në vende të tjera."(33)

Dispozita e pestë:
A është më mirë të agjërohet apo të mos agjërohet?

Juristët islamë, të cilët konsiderojnë se mundësia që të mos agjërohet është lehtësim, kanë mendime të ndryshme mbi çështjen se ç’është më e vlefshme: të agjërohet apo të mos agjërohet? Ebu Hanife, Shaf'iu dhe Maliku konsiderojnë se për atë që ka mundësi, më mirë është të agjërojë, ndërsa për atë që nuk mund të përballojë agjërimin, më mirë është të mos agjërojë. Për rastin e parë theksojnë ajetin: "Mirëpo, po qe se e dini, agjërimi është më i mirë për ju."
- ndërsa për të dytin: "All-llahu me këtë dëshiron lehtësim për ju, e nuk dëshiron vështirësim për ju.
Imam Ahmedi, Allahu e mëshiroftë, mendon se më mirë është të mos agjërohet, duke e shfrytëzuar lehtësimin, për arsye se Allahu i Lartësuar dëshiron që të shfrytëzohet lehtësimi i Tij, ashtu sikur dëshiron të zbatohet urdhëresa e tij.
Omer b. 'Abdul'azizi, r.a., konsideron se më mirë është ajo që është më e lehtë për njeriun.

Mendimi mbizotërues

Duke e pasur parasysh fuqinë e argumenteve që shfrytëzojnë, mendimi i shumicës së dijetarëve është më mbizotërues. Ndërsa, Allahu e di më së miri!

Dispozita e gjashtë:
A është i domosdoshëm kompensimi i pandërprerë i ditëve të lëna pa agjëruar?

Sipas mendimit të Aliut, Ibn Omerit dhe Sha'biut, ai person që nuk ka agjëruar për shkak të sëmundjes ose udhëtimit, ditët e lëna të agjërimit do t'i kompensojë pandërprerë. Argument i tyre është se kompensimi (kada') i agjërimit i ngjan rregullës thelbësore (el-eda'), andaj, meqë sipas rregullës thelbësore agjërohet pandërprerë, ashtu ndodh edhe me kompensimin.
Shumica e dijetarëve konsiderojnë se kompensimi i agjërimit është i lejuar që të realizohet edhe pandërprerë edhe ndarazi. Për argument marrin fjalët kuranore: "...atëherë ai (le të agjërojë) më vonë aq ditë!" Në ajet nuk kushtëzohet asgjë tjetër përveçse të kompensohen aq ditë sa nuk janë agjëruar. Në të nuk ka asgjë që do të kërkonte (agjërimin) pandërprerë. Ai është i papërcaktuar në kontekstin e të vërtetuarit, pa marrë parasysh se cila ditë agjërohet, kompensimi është i realizuar.
Qëndrimin e tyre, shumica e dijetarëve, e argumentojnë me atë që është transmetuar nga Ubejde b. El-Xherrahi, se ka thënë: "Allahu i Lartësuar nuk ua ka caktuar lehtësimin që të mos agjëroni, Ai dëshiron ta ndieni mundimin gjatë kompensimit të agjërimit. Nëse dëshironi, ditët e kompensimit të agjërimit mund t'i bashkoni, e nëse dëshironi, mund edhe t'i ndani."(34)
Për shkak të qartësisë së argumentit, qëndrimi i shumicës së dijetarëve është më mbizotërues, ndërsa Allahu e di më së miri!

Dispozita e shtatë:
Në lidhje me çka kanë të bëjnë fjalët e Allahut: "E ata që i rëndon ai (nuk mund të agjërojnë), janë të obliguar për kompensim...?

Disa juristë islamë konsiderojnë se, në fillim, agjërimi ka qenë me dëshirë, kush ka dëshiruar, ka agjëruar; kush nuk ka dëshiruar të agjërojë, ka dhënë kompensim (fidje), duke ushqyer një të varfër për çdo ditë. Pastaj kjo praktikë është shfyqizuar me ajetin: "E kush e përjeton prej jush këtë muaj, le të agjërojë!" Ky është mendimi i shumicës së dijetarëve, ndërsa për argument kanë atë që transmetohet tek Buhariu dhe Muslimi prej Seleme b. Ekve'a, se ka thënë: "Kur u shpall ajeti 'E ata që i rëndon ai (nuk mund të agjërojnë)...', kush prej nesh dë- shironte, agjëronte, e kush nuk dëshironte të agjëronte, jepte fidje. Kështu vazhdoi gjersa më pas nuk u shpall ajeti: '... E kush e përjeton prej jush këtë muaj, le të agjërojë!', i cili e shfuqizoi atë të mëparshmin." Kjo transmetohet edhe prej Ibn Mes'udit, Mu'adhit, Ibn Omerit dhe të tjerëve.(35)
Ndërkaq, disa dijetarë janë të mendimit se ajeti i theksuar nuk është i shfuqizuar, por ai ka të bëjë me personat e moshuar, pleqtë e pafuqishëm dhe të sëmurët, të cilëve agjërimi u shkakton vështirësi. Kjo transmetohet nga Ibn 'Abbasi. Ibn Abbasi, r.a., që thotë: "Personit të moshuar i është lehtësuar që të mos agjërojë, dhe ai për çdo ditë duhet të ushqejë nga një varfër, dhe nuk do ta kompensojë agjërimin e lënë."(36)
Buhariu transmeton nga 'Ata'i, r.a., se e ka dëgjuar 'Abbasin sesi e lexoi ajetin: "E ata që i rëndon ai (nuk mund të agjërojnë), janë të obliguar për kompensim, ushqim (ditor) i një të varfëri!"- e pastaj tha: Ajeti nuk është i shfuqizuar, por ka të bëjë me plakun dhe plakën që nuk mund të agjërojnë, e ata për çdo ditë do të ushqejnë një fukara.(37) Sipas kësaj, ajeti nuk është i shfuqizuar, kurse kuptimi i fjalëve të Allahut: "E ata që i rëndon ai (nuk mund të agjërojnë)..." - është- ata që agjërojnë me vështirësi dhe mund të madh. Këtë mendim e përforcon edhe kiraeti jutavvikunehu - d.m.th., ata që e kryejnë me mundim.

Dispozita e tetë:
Cila është dispozita për shtatzënën dhe gjidhënësen?

Në qoftë se shtatzëna dhe gjidhënësja frikësohen për shëndetin e tyre ose për shëndetin e fëmijës, atëherë ato nuk do të agjërojnë, për arsye se për to zbatohet dispozita e njëjtë sikurse edhe për të sëmurin. Hasan el-Basriu është pyetur për agjërimin e shtatzënës dhe gjidhënëses, në qoftë se ato frikësohen për shëndetin e tyre, dhe është përgjigjur: "Cila është ajo sëmundje që është më e rëndë sesa shtatzënësia? Ato nuk do të agjërojnë, mirëpo ditët e lëna të agjërimit do t'i kompensojnë." Për këtë dijetarët islamë janë të një mendjeje. Megjithatë, kundërshtohen lidhur me çështjen nëse personi i tillë do ta kompensojë agjërimin bashkërisht me dhënien e fidjes apo do të kompensojë vetëm agjërimin?
Ebu Hanife konsideron që ato janë të obliguara vetëm për ta kompensuar
agjërimin, kurse Ahmedi dhe Shaf'u mendojnë që ato, krahas dhënies së fidjes, do ta kompensojnë agjërimin.


Argumenti i Shafi'ut dhe Ahmedit

Shtatzëna dhe gjidhënësja kanë të bëjnë me atë që nënkuptohet nga ajeti: "E ata që i rëndon ai (nuk mund të agjërojnë)...", meqë ajeti përfshinë plakun, plakën e lodhur dhe çdonjërin që e mundon agjërimi, kështu që për shtatzënën dhe gjidhënësen detyrohet dhënia e fidjes, njësoj si për personin e moshuar.

Argumentet e Ebu Hanifes

1. Për shtatzënën dhe gjidhënësen vlen dispozita e njëjtë sikur edhe për të
sëmurin. A nuk ke njohuri për fjalët e Hasan el-Basriut: "Cila është ajo së- mundje që është më e rëndë sesa shtatzënësia? Ato nuk do të agjërojnë, mirëpo ditët e lëna pa agjëruar do t'i kompensojnë." Pra, ato janë të obliguara vetëm për të kompensuar ditët e lëna pa agjëruar.

2. Personi i moshuar nuk është në gjendje ta kompensojë agjërimin, ai është i liruar nga agjërimi për shkak të pleq- ërisë, dhe do të japë fidje, sepse nuk pret ditë kur të jetë në gjendje të agjërojë. Sa i përket shtatzënës dhe gjidhënëses, ato kanë një pengesë kalimtare, e cila do të zhduket, kështu që e kanë për obligim ta kompensojnë agjërimin. Në qoftë se do t'ua shtonim edhe fidjen si obligim, atëherë kjo do të thoshte bashkim i dy zëvendësimeve (xhem'an bejne-l-bedelejn), gjë që nuk lejohet, për shkak se edhe kompensimi i agjërimit edhe fidja janë zëvendësim, prandaj është i
pamundur bashkimi i tyre, sepse obligim është të vepruarit e njërës prej të dyjave.(38)
Aga imam Ahmedi dhe Shafi'u përcillet edhe transmetimi se ata janë të mendimit që, në qoftë se shtatzëna dhe gjidhënësja frikësohen vetëm për shëndetin e fëmijës, e nuk agjërojnë, atëherë janë të obliguara të kompensojnë edhe duke dhënë fidjen; ndërsa nëse frikësohen vetëm për veten, ose për veten dhe për shëndetin e fëmijës, atëherë agjërimin vetëm do ta kompensojnë.(39)

Dispozita e nëntë:
Me se vërtetohet fillimi i muajit të Ramazanit?

Fillimi i muajit të Ramazanit vërtetohet me pamjen e Hënës, madje qoftë edhe vetëm nga një person i drejtë, ose me mbushjen e tridhjetë ditëve të muajit sha'ban. Nuk merren parasysh llogaritjet matematikore apo astronomia, për shkak të fjalëve të të Dërguarit, s.a.v.s.: "Agjëroni kur ta shihni (d.m.th. Hënën) atë, dhe ndërpritni agjërimin kur ta shihni përsëri, ndërsa nëse është vranët, atëherë llogaritni se muaji sha'ban ka tridhjetë ditë."(40)
Nëpërmjet hënës dihet koha e agjërimit dhe haxhit, sikurse thotë Allahu i
Lartësuar: "Të pyesin për hënën e re
(dhe fazat e saj). Thuaj: "Ato janë përcaktime të kohës për njerëz dhe për
haxh."(41) Andaj hëna vërtetohet në bazë
të pamjes. Sipas shumicës së dijetarëve
islamë, për vërtetimin e fillimit të muajit të Ramazanit, mjafton që hënën ta
shohë një person i drejtë, meqë transmetohet nga Ibn Omeri, r.a., të ketë thënë: "Në një rast, gjersa njerëzit shikonin se kur do të shfaqej hëna, unë e lajmërova të Dërguarin e Allallahut, s.a.v.s., se e pashë, atëherë ai filloi të agjëronte dhe i urdhëroi edhe të tjerët të fillonin të agjëronin."(42)
Sa i përket hënës të muajit shevval, ajo vërtetohet me llogaritjen se muaji Ramazan ka tridhjetë ditë. Tek shumica e juristëve, në këtë rast, nuk merret parasysh dëshmia e një personi të drejtë.
Maliku thotë: Patjetër të dëshmojnë dy persona të drejtë, sepse bëhet fjalë për të vërtetuar shfaqjen e hënës së muajit shevval. Pra, më së paku duhet të jenë dy veta.
Tirmidhiu thotë: "Praktika e shumicës së dijetarëve është që ta pranojnë dëshminë e një personi, bëhet fjalë për fillimin e Ramazanit."
Transmeton Darekutni se një njeri kishte dëshmuar tek Ali b. Ebi Talibi, r.a.,
se e kishte parë hënën e muajit të Ramazanit, dhe Aliu, r.a., paska agjëruar dhe e paska urdhëruar popullin të agjëronte duke thënë: "Më shumë dëshiroj të agjëroj një ditë nga muaji sha'ban sesa të mos agjëroj ndonjë ditë nga muaji i Ramazanit!"(43)

Dispozita e dhjetë:
A ndikon ndryshueshmëria e parjes së Hënës tek detyrimi i agjërimit?

Hanefitët, malekitët dhe hambelitët konsiderojnë që ndryshueshmëria e të parit të Hënës nuk ndikon për detyrimin e agjërimit. Sipas kësaj, në qoftë se hëna shihet në një vend, obligim është që të agjërohet edhe në vende të tjera, në përputhje me fjalët e të Dërguarit, s.a.v.s.: "Agjëroni kur ta shihni atë (d.m.th., Hënën), dhe ndërpriteni agjërimin kur ta shihni përsëri..." Këto fjalë janë të përgjithshme për gjithë ymetin, dhe kushdo që ta shohë prej tyre në cilindo vend qoftë të jetë parë, vlen për gjithë ymetin.
Ndërkaq, Shafi'u konsideron që çdo vend e ka mundësinë e vet për ta parë
hënën dhe kjo nuk vlen për vendet e tjera. Argumentet për këtë çështje mund t'i gjeni në veprat e fikhut, e kush dëshiron, le të shohë atje.

Dispozita e njëmbëdhjetë:
Cila është dispozita për atë që e prish agjërimin pa qëllim?

Shkencëtarët islamë nuk pajtohenrreth çështjes së personit qëi ha ose pi diçka, duke menduar se ka perënduar dielli, ose hanë duke menduar se akoma nuk ka hyrë agimi. Dallimet kanë të bëjnë me faktin që personi i tillë duhet ta kompensojë agjërimin e asaj dite apo jo? Mendimi i shumicës së dijetarëve, ku bën pjesë edhe mendimi i Katër Imamëve, është që agjërimi i atij personi nuk është në rregull, andaj është i obliguar atë ta kompensoj, sepse nga agjëruesi kërkohet të jetë i matur ndaj çështjes së tillë, në përputhje me fjalët e Allahut, xh.sh.: "...hani e pini derisa të dallohet qartë peri i bardhë nga peri i zi në agim..." Pra, urdhri është që të agjërohet derisa të perëndojë dielli, në të kundërtën, detyrohet të kompensohet agjërimi.
Dhahiritët dhe Hasan El-Basriu thonë që agjërimi i personit të tillë është në rregull dhe që nuk duhet ta kompensojë, sepse i Lartësuari thotë: "Nuk është ndonjë mëkat juaji ajo për se keni gabuar..."(44)
Por edhe për shkak të fjalëve të të Dërguarit, s.a.v.s.: "Ummeti im është liruar nga ai mëkat që bëhet duke gabuar, harruar dhe duke qenë i detyruar." Rasti i përmendur, thonë ata, është sikur harresa, e cila nuk e prish agjërimin.

Mendimi mbizotërues:

Qëndrimi i shumicës është më i drejtë, sepse në ajetin dhe hadithin e theksuar mendohet për lirimin nga mëkatet, e jo për lirimin nga dispozita. Për personin e tillë nuk është caktuar shpagim për shkak se tek ai nuk ka qëllim për të prishur agjërimin, mirëpo ai detyrohet ta kompensojë, për arsye se agjërimi është me të meta. P.sh., për mbytjen pa qëllim ekziston shpagimi dhe gjakmarrja, edhe pse nuk është bërë me qëllim. Analogjia me harresën nuk është e vlefshme, për shkak se harresa në tekstin e hadithit është përmendur shprehimisht dhe me të nuk mund të bëhet analogji. Megjithëkëtë, Allahu e di më së miri!

Dispozita e dymbëdhjetë:
A e prish xhunumbllëku (papastërtia) agjërimin?

Ajeti fisnik: "Tash e tutje bashkohuni me to dhe kërkoni atë që jua ka caktuar All-llahu..." – vë në dukje faktin se xhunubllëku nuk e prish agjërimin. Lejohet të hahet, të pihet dhe të kihet marrëdhënie intime prej fillimit deri në fund të natës, ndonëse dihet që, në qoftë se ka kontakt nga fundi i natës, njeriu mund të zgjohet i papastër në agim, e Allahu, xh.sh., më pas e ka urdhëruar të agjëroj deri në mbrëmje: "e pastaj agjërimin plotësojeni deri në mbrëmje." - kjo tregon se agjërimi është në rregull. Sikur të mos ishte në rregull agjërimi, ai nuk do të urdhërohej të agjërohej.(45)
Në të dy Sahihët(46) transmetohet nga Aishja, r.a., se i Dërguari i Allahut, s.a.v.s., njëherë, gjersa ishte duke agjëruar, qenka zgjuar i papastër (xhunub), dhe pastaj ishte pastruar.(47) Pra, papastërtia nuk ndikon në vlefshmërinë e agjërimit, po të pastruarit është obligim për shkak të namazit.

Dispozita e trembëdhjetë:
A është iobligueshëm kompensimi i agjërimit nafile?

Edhe ndaj kësaj çështjeje dijetarët islamë kanë qëndrime të ndryshme, pra, nëse është apo nuk është i detyrueshëm kompensimi i agjërimit nafile, në qoftë se ai prishet?
Hanefitët konsiderojnë se kompensimi është i detyrueshëm, sepse sipas rregullës, plotësimi i agjërimit është obligim. Shafitët dhe hambelitët janë të mendimit se agjërimi i tillë nuk është e detyrueshme të kompensohet, sepse ai, edhe si i tillë, është ibadet vullnetar (mutetavi'). Malikitët, ndërkaq, konsiderojnë që, në qoftë se agjërimi i tillë prishet, obligim është të kompensohet, ndërsa në qoftë se ndodh diçka pa qëllim, që ta prishte agjërimin, atëherë nuk është i detyrueshëm të kompensohet.

Argumentet e hanefitëve:
1. Fjalët e Allahut: "...e pastaj agjërimin plotësojeni deri në mbrëmje." Ky ajet ka domethënie të përgjithshme për çdo lloj agjërimi, kështu që obligim është edhe plotësimi i çdo lloj agjërimi.
2. Fjalët e Allahut: "Dhe veprat tuaja mos i asgjësoni!" Agjërimi nafile gjithashtu është një nga veprat që, nëse prishet, shpërfillet agjërimi, i cili, mund të lirohet prej obligimit vetëm me anë të kompensimit.
3. Hadithi i Aishes, r.a., në të cilin ajo thotë: "Unë dhe Hafsa u zgjuam duke agjëruar nafile. Megjithatë, na u ofrua ushqim që na pëlqeu, dhe e prishëm
agjërimin. Në atë rast erdhi i Dërguari i Allahut, s.a.v.s., dhe Hafsa e pyeti e para për atë që kishim bërë. - Agjëroni një ditë tjetër si kompensim – u përgjigj i Dërguari i Allahut, s.a.v.s.(48)

Argumentet e shafitëve dhe hambelitëve
1. Fjalët e Allahut: "...pra për të mirët nuk ka kurrfarë qortimi!"(49) Pra, agjërimi vullnetar konsiderohet vepër e mirë dhe nuk ka kurrfarë mëkati që ai të ndërpritet.
2. Hadithi: Agjëruesi i cili bën agjërim vullnetar, mund të veprojë si të dëshirojë: të agjërojë ose ta ndërpresë agjërimin.(50)

Mendimi mbizotërues

Mendimi i hanefitëve me siguri është më i favorshëm, meqë i Dërguari i Allahut, s.a.v.s., u tha Aishes dhe Hafsës, r.a., që ta kompensonin agjërimin vullnetar. Ky hadith është argument për domosdoshmërinë e kompensimit të agjërimit, po Allahu e di më së miri!

Dispozita e katërmbëdhjetë:
Çka është i'tikafi dhe në cilën xhami bëhet?

Imam Shafi'u, r.a., shënon: Fjala i'tikaf, në pikëpamje gjuhësore do të thotë: domosdoshmëria dhe të ndenjurit e njeriut pranë diçkaje, qoftë ajo e mirë ose e keqe. I Lartësuari thotë: "...me një popull që agjëronte do statuja të tyre..." (ja'-kufune 'ala asnamin lehum)..."(51) Kurse, në pikëpamje terminologjike fjala i'tikaf do të thotë: të ndenjurit në xhami me qëllimin për të bërë ibadet. I'tikafi është një veprim i vjetër fetare, Allahu, xh.sh., thotë: "...ju të dy pastroni shtëpinë Time për vizituesit, për ata që qëndrojnë aty.." (ve-l 'akifin)(52) "Ndërsa me gratë nuk keni të drejtë të keni kontakte intime derisa të gjendeni në i'tikaf në xhami!" Kusht është që i'tikafi të bëhet në xhami, për shkak të fjalëve të Allahut: "...E kur jeni të izoluar (në i'tikaf) në xhami!" Ka mospajtime rreth faktit se në cilën xhami mund të bëhet i'tikafi.

Disa dijetarë thonë:
"I'tikafi mund të bëhet vetëm në tri xhami, pikërisht në Mesxhidu-l-Haram, Mesxhidu-n-Nebevijj (në Xhaminë e të Dërguarit) dhe në Mesxhidu-l-Aksa (Kudusi-sh-Sherif), sepse kjo xhami është e të dërguarve të Allahut, s.a.v.s. Argument për një qëndrim të këtillë është hadithi: "Rruga merret veçse ndaj tri xhamive..." Këtë mendim e pohon edhe Sejjid b. el-Musejjeb.
Disa dijetarë të tjerë konsiderojnë se i'tikafi mund të bëhet vetëm në atë xhami në të cilën falen xhematet. Ky është qëndrimi i Ibn Mesu'dit, ndërsa këtë e pranon, sipas njërit nga mendimet e tij, edhe Imam Maliku.
Shumë nga dijetarët islamë konsiderojnë se i'tikafi mund të bëhet në cilëndo xhami, në përputhje me ajetin: "...E kur jeni të izoluar (në i'tikaf) në xhami!" Ky është mendim i drejtë, për shkak se në ajet nuk përmendet në mënyrë të veçantë asnjë xhami, kështu që vlen kuptimi i përgjithshëm i ajetit.(53)
Ebu Bekr el-Xhessasi thotë: "Të gjithë dijetarët e mëparshëm islamë pajtohen njëzëri se kusht është që i'tikafi të bëhet në xhami. Ndryshojnë nëse bëhet fjalë përgjithësisht për të gjitha xhamitë, ose në xhami të caktuara. Kuptimi i jashtëm i fjalëve të Allahut: "...E kur jeni të izoluar (në i'tikaf) në xhami!" - lejon, në bazë të dëshmisë së përgjithshme, që të vlejë për të gjitha xhamitë. Ai që e kufizon këtë kuptim, patjetër duhet të ketë argument të qëndrueshëm, kurse ai që e kufizon vetëm për xhamitë në të cilat falen xhemat, nuk ka argument për një gjë të tillë, ashtu sikur nuk ka as që e kufizon i'tikafin në xhamitë e të dërguarve të Allahut: Një qëndrim i tillë nuk është i qëndrueshëm.”(54)
Gruas i lejohet që i'tikafin ta bëjë në shtëpinë e saj, për arsye se, në ajetin në fjalë, nuk përmendet qëndrimi i saj në xhami.

Dispozita e pesëmbëdhjetë:
Sa duhet të qëndrohet në i'tikaf dhe a është kusht agjërimi në atë gjendje?

Dijetarët islamë, për sa i përket çështjes se sa zgjat qëndrimi në i'tikaf, kanë shprehur këto mendime:
a) gjatësia minimale e të qëndruarit në i'tikaf është një ditë dhe një natë –
mendojnë hanefitët;
b) gjatësia minimale e të qëndruarit në i'tikaf është dhjetë ditë - njëri nga mendimet e Imam Malikut;
c) gjatësia minimale e të qëndruarit është disa çaste, ndërsa më e madhja
nuk është e kufizuar - mendimi i Imam Shafiut.
Imam Shafiu dhe Imam Ahmedi e lejojnë i'tikafin edhe pa agjërim, kurse shumë prej juristëve islamë (Ebu Hanife, Malik dhe Ahmedi, sipas mendimit
tjetër) konsiderojnë se nuk ka i'tikaf pa agjërim. Për argument marrin hadithin që transmeton Aisheja, r.a.: "Nuk ka i'tikaf pa agjërim".(55) Dhe hadithin: "Bëje i'tikafin dhe agjëro!"(56) Më tutje, ata thonë se Allahu i Lartësuar i ka përmendur bashkë i'tikafin me agjërimin: "Hani dhe pini..." e deri tek ajeti "...E kur jeni të izoluar (në i'tikaf) në xhami!" – do të thotë që përfundimi tregon se nuk ka i'tikaf pa agjërim.
Imam Fahriu pohon: "Lejohet i'tikafi edhe pa agjërim, megjithëse më mirë është të agjërohet, - ky është edhe mendimi i Shafiut, kurse Ebu Hanife konsideron se nuk ka i'tikaf pa agjërim.
Argumenti i Shafiut mbështetet në këtë ajet, pasi në të përmendet i'tikafi pa agjërim. Përmendet vetëm sepse Allahu i Lartësuar mu'tekifit ia ka ndaluar kontaktin intim me gruan."(57)
Tek juristët hanefitë është i njohur qëndrimi që ata i'tikafin e ndajnë në tri lloje:
1. I'tikaf që është mendub - ai manifestohet me vetë nijetin, dhe kjo mjafton, madje qoftë edhe për një çast.
2. I'tikaf që është sunnet - ai është në dhjetë ditët e fundit të muajit të Ramazanit.
3. I'tikaf që është vaxhib - ai është i'tikafi premtues, i cili duhet të bëhet krahas agjërimit.
Argumente të sakta për këtë çështje mund të hasen në literaturën e fikhut.

Çfarë udhëzojnë këto ajete fisnike mbi agjërimin?

1. Agjërimi është dispozitë e Allahut, që u është caktuar të gjithë popujve. Allahu e ka bërë obligim për të gjithë myslimanët.
2. Agjërimi është shkollë shpirtërore për edukimin e shpirtit dhe trajnimin e tij në durim.
3. Allahu i Lartësuar e ka zgjedhur muajin e Ramazanit si muaj agjërimi, sepse ai është muaji i Kuranit.
4. Atyre që kanë (ndonjë) arsye, i Lartësuari, nga mëshira e Tij, ua ka dhënë
mundësinë që të mos agjërojnë.
5. Nuk është e lejuar të kapërcehen kufijtë e Allahut, as të mos përfillen urdhëresat dhe ndalesat e Tij, sepse në to, pa dyshim, ka mirësi për
njerëzit.


________________________

Fusnotat:

28. El-Bekare, 60.
29. El-Bekare, 196.
30. Hadith mustefid është ai hadith të cilin e transmetojnë një grupë transmetuesish numri i të cilëvë është i njëjtë si në fillim ashtu edhe në fund. (Shën. i përkth.) Cituar sipas: Dr. Omer Nakicevi?, Uvod u hadiske znanosti, Sarajevë, 1996, 128.
31. Këtë hadith e transmetojnë një grup as'habësh në mesin e të cilëve janë edhe Ibn Abbas, Ebu Seid el-Hudriu, Enes b. Malik, Xhabir b. Abdullah, Ebu Derda dhe as'habë të tjerë të ndërshëm.
32. Transmeton Malik b. Enesi, ndërsa e shënon edhe imam Muslimi nga Ebu Seid el-Hudriu me fjalët: "Kemi luftuar me të Dërguarin e Allahut, s.a.v.s., ndërsa akoma nuk kishin kaluar dhjetë ditë të muajit të Ramazanit. Disa prej nesh kanë agjëruar, e disa jo..."
33. Tefsir Ahkam el-Kur'an. I, 78.
34. Shih: El-Razi, El-Tefsir el-Kebir, V, 85. 35. Shih Tefsirin e Er-Raziut, V, 86.; të Alusit, II, 85.; Ibn El-Xhevziut, Zad el-masir, I, 186.
36. Transmetojnë me zinxhir të vërtetë të transmetuesve Darekutni dhe Hakimi nga Ibn Abbasi.
37. Shih: Sahih El-Buhari, "Bab el-Tefsir.
38. Shih argumentet në detaje: El-Xhessas, Ahkam el-Kur'an, I, 211.; El-Fahr el-Razi, V, 87.; ElKurtubi, II, 269.
39. Sejjid Sabik, Fiqh el-Sunneh, III, 205.; Shih: "El-Fikh 'ala el-medhahib el-erba´ "Kitab essevm".
40. Transmeton Buhariu nga Ebu Hurejre, r.a.
41. El-Bakare,189.
42. Transmetojnë Ebu Davudi, Hakimi, Ibn Hajjani. Hakimi e vlerëson si të vërtetë.
43. Shih: Tafsir el-Kurtubi, II, 274.
44. El-Ahzab, 5.
45. Shih: El-Xhassas, Ahkam el-Kur'an, I, 272
46. Mendohet mbi Sahihet nga Buhariu dhe Muslimi (shën. i përkth.).47. Shih: El-Fikh ala medhahib el-erba', "Bab essavm".
48. El-Xhassas, Ahkam El-Qur'an, I, 278.
49. El-Tevbe, 91.
50. Transmeton Hakimi dhe thotë që zinxhiri i transmetuesve të këtij hadithi është i vërtetë.
51. El-A'raf,138.
52. El-Bakare,125.
53. Shih: El-Kurtubi, II, 312.; El-Alusi, II, 68., ElKeshshaf, I,176.; Er-Razi, , 125.
54. Ebu Bekr el-Xhassas, Ahkam el-Kur'an, I, 285.
55. Darekutini thotë: Ky hadith i cili transmetohet prej Aishes përcillet vetëm me ketë sened (zinxhir): 'Urve Ez-Zuhri Suvejd b. 'Abd el-'Aziz.
56. Transmeton Ebu Davudi nga Abdullah b. Badili i cili thotë se Omeri e kishte traditë që i'tikafin në Kabe në xhailijjet ta bënte natën dhe ditën. E ka pyetur për këtë të Dërguarin, s.a.v.s., dhe ai e ka shqiptuar hadithin e lartpërmendur.
57. Tefsir er-Razi, V,125




Përktheu nga boshnjakishtja: Mehas Alija
Nga gjuha arabe e përktheu Almir Fatic

Botuar në: "PREPOROD, gazetë informative islame", nr. 21/791 dhe 22/792, më 1. dhe 15. nëntor 2004., Shkëputur nga vepra: Tefsiru ajatil-ahkam minel-Kur'an". Nga gjuha arabe e përktheu Almir Fati?.)