Cilat janë dobësitë tona? Përse jemi në këtë gjendje? Cilat janë shkaqet? Të vendosim diagnozën! Të mendojmë për vetën, këtu dhe gjithkund. Pasi të vendosim diagnozën, atëherë do të gjejmë zgjidhje.

Sot në botë janë 1,36 miliard mysliman, por vërtetë jemi si shkuma e lëngut të gazuar, i cili për një moment e mbush gotën, e më pastaj për një shkuma bie dhe mezi mbetet një e treta apo një e katërta e lëngut në gotë. Kështu është edhe me ne, shumë jemi në numër, por kur krahasojmë kontributin tone në lëmenj të ndryshëm atëherë jemi shumë pak. Pra lehtë mund të konstatojmë se jemi të dobët. Përse? Athua përse jemi të dobët dhe të prapambetur? Kjo është pyetja që shpesh i bëjmë vetit. E që jemi të dobët nuk ka dyshim, mjafton të vërejmë se shumica e lajmeve të këqija që ofrohen nga mediat vijnë nga bota myslimane, qoftë kur kemi të bëjmë me shkallën e ulët të arsimimit, varfërinë e skajshme,refugjatët apo konfliktet.
Në vendet e zhvilluara tërmeti shkakton dhjetëra apo qindra të vrarë, ndërsa tek ne me dhjetëra mijë. Përse është kështu? Dhe mu sikur një i sëmurë i lënë, kur më në fund vendos të shkoj te mjeku, por që zakonisht nga ordinanca e mjekut nuk del me një diagnozë, ndërsa nga barnatorja nuk bartë vetëm një ilaç, por një qese përplot me ilaçe. Kështu edhe neve si ummet (bashkësi) e “lëshuar” nuk i ndihmon vetëm një ilaç.
Këtu do të përmendim dy diagnoza që i ka theksuar Pejgamberi,s.a.v.s. në hadithin e tij: “Do të vjen koha kur popujt tjerë do të vërsulën mbi ju mu sikur bota e uritur vërsulet mbi enën me ushqim”. Njëri nga të pranishmit pyeti: A është kjo për arsyen se do të jemi pak? “Jo” u përgjigj Pejgamberi. ”Përkundrazi, do të jemi shumë, por do të jemi si shkuma. Allahu nga gjoksi i armiqve tuaj do të mënjanoj frikën që kanë ndaj jush, ndërsa në zemrat tuaja do të futë dobësi. Cila është kjo dobësi, o i Dërguar i Allahut,pyetën? “Dashuria ndaj dynjasë dhe frika ndaj vdekjes”.(1)
Pra, jemi si shkuma dhe të dobët. Përse? Pejgamberi, a.s. thotë se kjo është për arsye se e duam dynjanë dhe frikësohemi nga vdekja. Duke lexuar Kur’anin fisnik dhe hadithet e Pejgamberit s.a.v.s. e dimë që të dobët nuk na ka bërë dashuria e rëndomtë ndaj dynjasë dhe frika e natyrshme prej vdekjes por tejkalimi në këtë. Këtë e dimë me siguri, sepse çdo namaz e përfundojmë me lutjen drejtuar Allahut të dashur:
“Zoti ynë na jep të mira në këtë jetë, të mira në botën tjetër…”(2)
Allahu i madhërishëm secilin prej nesh e këshillon:
“Atë që të ka dhënë Allahu përpiqu të meritosh të mirën në Ahiret, por mos harro pjesëmarrjen tënde në dynja” (38: 77)
Kur një sahab bleu petk të ri dhe u lavdërua para shokëve, dikush ia zuri për të madhe për këtë, se gëzimi në dynja nuk i ka hije besimtarit. Kjo e godit dhe u ankua te Pejgamberi a.s. me ç’rast, Pejgamberi i dashur (s.a.v.s.) e bindi që kjo nuk është kështu, sepse Allahu do që t’i shoh gjurmët e begative të Tija tek robërit e Tij.(3)
Në të njëjtën mënyrë, frika nga vdekja është cilësi njerëzore e natyrshme. Pejgamberi, s.a.v.s. sahabët i ka këshilluar që të mos kërkojnë nga Allahu takimin me armikun në fushën e betejës, sepse asnjëherë nuk dihet, ndoshta njeriu frikësohet nga vdekja dhe mund të ik nga fronti i luftës, e ky është mëkat i madh.(4)


Lakmia na bënë të dobët

Me e dashur dynjanë, veturë të bukur, shtëpi, rroba e të ngjashme, në vete nuk është mëkat me kusht që t’i kemi fituar në mënyrë të lejuar (hallall) dhe që t’i kemi plotësuar obligimet tona. Në mes tjerave edhe Pejgamberi s.a.v.s. ka thënë se i ka dashur disa gjëra të dynjasë si gratë dhe aromat.(5)
Por, ajo që është mëkat dhe na bënë të dobët është tejkalimi (teprimi) në këtë dashuri – atëherë kur dynjaja fillon të na posedoj, e jo ne atë. Këtë lloj dashurie e quajmë me emra të ndryshëm : nëse kemi dynjanë por nuk e japim kur duhet, këtë e quajmë koprraci; nëse nuk e kemi por anojmë pa masë,këtë e quajmë lakmi. E këto janë cilësi që na bëjnë të dobët,thotë Pejgamberi a.s. Por,si ?
Në hadithet tjera Pejgamberi a.s. përgjigje dhe thotë:
“…Ruajuni nga lakmia se ajo ka shkatërruar ata para jush: ju ka bërë që t’i ndërpritni lidhjet familjare, dhe të drejtat e haket e njëri – tjetrit keni filluar t’ i grabitni; pastaj u dhatë pas të këqijave,dhe filluat të vriteni…”(6)
Pra, lakmia na bënë të dobët, dhe shkatërron marrëdhëniet tona ndër njerëzore. Jemi dëshmitar se për një pëllëmbë tokë fqinjët harxhojnë më shumë të holla se sa vlen në të vërtetë ajo tokë; sa herë pasuria e trashëguar nga prindërit ka shkaktuar zënka në mes vëllezërve e motrave dhe nuk flasin më kurrë në mes vete. Sa here paraja ka shkaktuar përkeqësime dhe zili në mes nesh dhe jemi ndarë edhe xhematët, shkatërruar aksionet etj. E tërë kjo është çmimi i preokupimit të tepruar me dynja dhe lënia e marrëdhënieve të mira ndër vëllazërore. Në shkencë kjo quhet kapital shoqëror, suvatim lidhës, i cili ndihmon që potencialin tonë financiar, fizik dhe njerëzor ta lëmë në funksionin e parimit të mirë të përbashkët.
Nga këto mund të vërejmë se mos suksesi vjen për shkak të mungesës së besimit. Për shkak të mosbesimit të ndërsjellë ne në vend që t’i mbajmë për vete, për çdo ditë iu japim të huajve shuma të mëdha nga puna jonë. Pra, është lakmia ajo që shoqërinë e drejton në mënyrë direkte në shkatërrim. Pikërisht për këtë Allahu dhe i Dërguari i Tij, aq shumë insistojnë në marrëdhëniet e mira ndër njerëzore, sa që Pejgamberi, a.s. në hadith thotë se gruaja e cila bënë ibadet shumë por ka marrëdhënie të këqija me fqinjët do të përfundojë në zjarr. Çmimi i lakmisë, grabitjës apo çdo preokupimi tjetër kryesisht me dynjanë, është i lartë,për çfarë Kur’ani thotë:
“...Kush është i ruajtur prej lakmisë së vet, të tillët janë të shpëtuar”(7)


Gatishmëria për sakrificë është burim i fuqisë

Shkakun e dytë të dobësive tona Pejgamberi s.a.v.s. e quajti frikë nga vdekja. Në realitet fjala është për jo gatishmërinë për sakrificë, kulmi i së cilës, gjithsesi është gatishmëria për të dhënë jetën. E kjo gatishmëri për sakrificë është burim i fuqisë. Këtu do të përmendim një shembull. Perandoria persiane ka qenë më e gjata në historinë njerëzore, ndërsa myslimanët e shkatërruan për disa vite. Por, si? Para luftës gjenerali (udhëheqësi ushtarak) Persian Rrustemi i dërgoi udhëheqësit të ushtrisë myslimane Sa’d ibn Ebi Vekkasit r.a. të deleguarin e tij me mesazhin që barinjtë e Sa’dit mos të luajnë me Persianët të cilët kanë triumfuar mbi Grekët, Romakët dhe Bizantinët, sepse nuk do të arrijnë kurrë të triumfojnë. Sa’di r.a. iu përgjigj shkurt: ”Nuk di çfarë keni bërë me Grekët, Romakët dhe Bizantinët, por e di që në mëngjes do të vij me ushtrinë, njerëzit të cilët e duan më shumë vdekjen se jetën!” Fati i Persisë ishte vulosur. Shumë shpejtë nuk mbeti asnjë kujtim nga Rrustemi dhe mbretëria e tij.
Filozofi Hegel ka thënë që dallimi në mes të njeriut të lire dhe robit është në atë që njeriu i lirë është i gatshëm të vdes për të qenë i lirë ndërsa robi jo. Pra është e qartë se ato gjenerata të myslimanëve ishin ndryshe nga këto të sotit që janë të ngathta, përtace, pa jetë, pesimiste dhe negativisht të orientuara.
Sot në realitet njëri prej problemeve më të mëdha të myslimanëve në Bosnjë, Kosovë dhe Shqipëri, apatia, pasiviteti, anemia, depresioni, pesimizmi, pashpresa, gati deri në një paaftësi kolektive me një depresion kolektiv. Nuk ka elan në fe dhe për një të nesërme më të mirë e cila do të na nxiste në lëvizje. Të moshuarit por edhe të rinjtë, kryesisht ankohen dhe vajtojnë për gjendjen e tanishme. Gjendjen e shohin të errët. Por, situata mund të ndryshohet dhe errësira largohet nëse kërkojmë ndërprerësin dhe ndezim dritën, nëse nuk ka dritë atëherë duhet ndezur qiriun. Mos të harrojmë! Ku nuk ka dritë dominon errësira. Mos lejoni të dominon terri.
Ne kemi obligim të ndryshojmë vetëdijen dhe gjendjen e atdheut. Duhet të fillojmë të mendojmë pozitivisht.
Psikologët kanë bërë një eksperiment me minj në një kafazi me rrymë e me ndërpres dhe një tjetër pa ndërpresë. Në kafazin ku ka qenë ndërprerësi i rrymës, miu ka arritur ta ndërpres atë. Kur shkencëtarët për herë të parë kanë lëshuar shokun elektrik, minjtë kanë filluar të kërcejnë nëpër kafaz duke kërkuar daljen. Pas disa përpjekjeve një mi mësoi të vendosej mbi ndërprerësin dhe shoku elektrik ndërpritej. Ndërsa në kafazin tjetër minjtë nuk arrinin t’i ndihmonin vetit sepse nuk kishte ndërprerës të rrymës. Vazhdonin të kërcenin nga këndi në kënd, për dallim nga kafazi tjetër kur vendosnin të lëshojnë ose të ndërpresin rrymën. Pas eksperimenteve të përsëritura shkencëtarët vërejtën dy gjëra me rëndësi. Së pari, minjtë në kafazin pa ndërprerës të rrymës, pra ata që nuk mund t’i ndihmonin vetit, jetuan më pak, sepse shpesh u sëmurën nga kanceri. Së dyti, kur këta minj i vendosën në kafazin me ndërprerës të rrymës, këta edhe më tej mbetën të frustruar dhe pritnin që dikush të ndërmarrë diçka.
Kështu është edhe me ne. Jemi mësuar që për fatin tone të vendosin të tjerët. Me vite ky “ndërprerës” ka qenë në Evropë e pastaj shtatëdhjetë vjet në Beograd. Tani i kemi tre – katër “ndërprerës”, por vetëm një është në duart tona me të cilin së paku mund të lehtësojmë goditjet që na shkaktojnë të tjerët.
Gjithsesi, ndryshimi i vetëdijes dhe veseve është proces i gjatë dhe i vështirë. Veset nuk vdesin me pleqëri! Përkundrazi sa më i moshuar ato janë më rezistente. Njerëzit tanë gjejnë me qindra arsyetime për atë që nuk e kanë bërë, gjithmonë duke i akuzuar të tjerët. Kur mbarojnë argumentet atëherë e tërheqim atë të fundit: se fajin për gjendjen e ummetit e kanë jehudit apo… Harrojmë gjendjen tonë: udhëheqës të korruptuar, student përtac, profesor të këqij, rrugë të papastra, prodhimtari e ulët, kryes të dobët të punëve, mos përgatitje profesionale (hutbe inerte e të dobëta, të përsëritura, kthim nga e kaluara), zënka, kacafytje, jo organizim (duke ia lënë fajin imami xhematit e xhemati imamit), ndarje, grupacione (secili më i mirë se tjetri) etj.
Prandaj, brenga jonë e parë duhet të jetë çfarë duhen të jenë gjërat për të cilat ne direkt si shoqëri apo si individ jemi përgjegjës për detyrat tona në punë, xhemat, komunë, etj. ndërsa për gjërat tjera përkujdeset Allahu i madhërishëm. Ai ka premtuar që do të jemi përsëri krenar dhe të fuqishëm, nëse bëhemi robër të Tij të mirë, si thekson Kur’ani fisnik:
“Ne e kemi shënuar në Zebur (në librat e shenjtë) pas shënimit (në Lehvi Mahfudh), se me të vërtetë tokën do ta trashëgojnë robërit e Mi të mirë”.(8)
Ky është premtim i Allahut dhe ne si mysliman nuk duhet të dyshojmë. Një gjë është e rëndësishme, se a jemi robër të Tij të mirë. Përderisa jemi të pafuqishëm ashtu si e përshkruam, përgjigja është se me siguri nuk jemi. Pra, duhet të ndryshohemi. Por Allahu i dashur nuk na ndryshon me forcë. Këtë duhet ta bëjmë ne:
„...Allahu nuk e prish gjendjen e një populli (nuk ua largon të mirat) përderisa ata ta ndryshojnë veten e tyre...”(9)
Me fjalë tjera, të kryejmë pjesën e punës që nuk na takon neve. Na nevojitet që secili individ me qenë aktiv, duke ndezur qiriun dhe mënjanuar errësirën. Duhet përhapur optimizmin dhe qëndruar në rrugë secilës të keqe që mundemi,sepse shejtani i thirrë njerëzit në punë të këqija dhe nuk ndalet pa marrë parasysh kohën dhe vendin.
Të gjithë e kemi lexuar biografinë e Pejgamberit, s.a.v.s. e të sahabëve dhe kemi parë se gjithnjë kanë qenë në lëvizje dhe në aksion. Kemi lexuar se sa shpejtë prej fjalëve kanë kaluar në vepra gjatë rrethimit të Medinës, në luftën e Hendekut. Asnjëherë nuk kemi lexuar që sahabët kanë qenë pesimist, depresiv apo përtac. Ata gjithmon kanë pasur parasysh lutjen që na kishte mësuar Pejgamberi a.s. :
„Allah, po të lutem (të më mbrosh) nga brenga dhe pikëllimi, nga pamundësia dhe përtacia dhe frika, nga pushtimi i borxhit dhe nga mbizotërimi i njerëzve”.(10)
Kjo lutje është shumë e nevojshme për ne sot, prandaj ta lexojmë shpesh.
Në fund, të përgjigjemi në një çështje, e cila paraqitet te disa njerëz: Nëse është kështu si keni pohuar ju, si, atëherë Perëndimi ka arritur sukses, kur kryesisht nuk din për Zotin?
Do të shërbehemi me përgjigjen e Ibn Haldunit, i cili thotë se sistemi shoqëror më i mirë është ai i cili është i rregulluar sipas dëshirës së Allahut, Sheriatit. Pas këtij pason sistemi i rregulluar sipas mendjes njerëzore, e më i keqi është sistemi shoqëror i rregulluar sipas qejfit dhe pasioneve. Kjo shpjegon dominimin e perëndimit në botën e sotme, sepse sistemet jashtë Perëndimit në shumicën e rasteve janë të bazuara në qejfe dhe pasione.



1. Ebu Davudi, Sunen. Shiko: Hasen el- Benna, Mexhmuatu resail, Kairo, Darud – da’ve, 1990/54
2. El Bekare, 201
3. Imam Ahmedi, Musned, nr.17096
4. Muttefekun alejhi
5. En Nesai, Sunen
6. Ibn Hibban, Sahih, Hakimin El – Mustedrek, Shiqo Taha Abdullah el-Afifi, Min vesaja er- Resul, 3:106-107
7. El Hashr, 9
8. El Enbija, 105
9. Rra’d, 11
10. Ebu Davudi, Sunen