Roli i thirrësit në islam dhe marrëdhnia e tij me mjedisin

Musliman nuk është ai që me shpatën e vet e lufton shejtanin dhe në këtë mënyrë katapultohet në Xhennet. Ai duhet të bashkëveprojë në mënyrë aktive me mjedisin e vet dhe të bëjë dallimin, siç bën aluzion Kur’ani famëmadh:

“… se njeriut nuk i takon, vetëm se ajo për çka ai përpiqet, se fryti nga përpjekja e tij së shpejti do të shihet; pastaj ai do të shpërblehet me një shpërblim të plotë” (EnNexhm, 39 – 41).

Veprimet tona nuk dëshmohen vetëm nga Allahu i Madhërishëm dhe i Dërguari i Tij s.a.v.s., por gjithashtu edhe nga të tjerët. Që këtu, besimtari nuk jeton në vakuum: ai vazhdimisht vepron dhe bashkëvepron me atë që e rrethon.
Kriteret për të qenë musliman i mirë nuk janë thjesht namazi, agjërimi, dhikri dhe tesbihu, por ajo , se sa i dobishëm është për të tjerët, në këtë kontekst duhet të përkujtojmë hadithin:

“Njerëzit janë të mvarurit e Allahut (siç janë anëtarët e familjes të mvarur prej kryefamiljarit): më i dashuri tek Ai është ai që është më i dobishëm për anëtarët e familjes së tij”. (Sahihul Muslim)

Disa e paramendojnë Islamin si kopsht me lule që mund të kultivohen në çdo vend të botës. Islami më tepër i përngjan një lloji unik buqetesh me lule, të cilat mund ti ofrohen çdo vendi në një mënyrë tjetër. Për çdo lloj toke dhe klime mund të gjendet një tufë e veçantë lulesh. Ajo ka aromat e saja të veçanta dhe lokale që mund t’i përshtaten atij vendi. Ky mozaik i bukur pipujsh është ajo që Ummetin e bën aq të larmishëm, të begatshëm dhe gjithmonë tërheqës.
Mjedisi dhe popullsia, pjesë e të cilave është thirrësi në islam, janë mediume të vetme nëpërmjet të cilave ai mund të veprojë. Ato janë të vetme nëpërmjet të cilave ai mund të veprojë. Ato janë të vetmet fusha veprimi në të cilat Allahu i madhërishëm është duke e sprovuar atë gjatë periudhës së jetës së tij.
Pikë së pari thirrësi (ftuesi) në islam duhet ta ketë parasysh, se misioni i thirrjes është gjëja më e lartë në islam, siç përkujton verseti i Kur’anit fisnik:
“E kush është në rrugë më të mirë se ai çë thërret në rrugën e Allahut, që bën vepra të mira dhe që thotë: ‘’Unë jam prej muslimanëve’’ (Fusilet,33)

Poashtu duhet të përkujtoj dhe analizoj me vëmendje kaptinën ‘’Mudethirr – kaptina e të mbuluarit’’:

“O ti i mbuluar ! Ngrihu dhe tërhiqu vërejtjen (duke i thirrur). Dhe madhëroje Zotin tënd! Dhe rrobat tuja pastroi ! Dhe të keqes së ndyrë largohu”. (El Mudeththirr 1-5)

Kjo kaptinë e Kur’anit famëmadh i zbriti Muhammedit a.s. gjasht muaj pas fillimit të shpalljes të kaptinës el-Alak.
Dhe kur përsëri iu shfaq Xhibrili a.s., Muhmmedi s.a.v.s. nga frika filloi të mbulohet me pallton e tij, andaj meleku I drejtohet me zë të fuqishëm qiellor:

“O ti i mbuluar !”

Komentuesi i shquar i Kur’anit, Fahrudin Raziu thotë se fjala “deththere’’, bënë aluzion në dëshirën e madhe të Muhammedit a.s. për vetmi dhe izolim, andaj Allahu i madhërishëm i drejtohet duke i thënë:
“Lëre vetmin, ngrihu dhe paraqitu haptas para njerëzve dhe tërhiqu vërejtjen (ftoi në islam)’’.

“Dhe rrobat tua pastroji”

Sipas shumicës së komentuesve të Kur’anit fjala “thijab”, nuk ka të bëjë, vetëm me petkun që e mbulon trupin e njeriut, por në kupimin e gjerë ka të bëjë me pastrimin e zemrës dhe gjendjes shpirtërore.
Raziu është i mendimit se fjala: “thijab”, do të thotë pastro zemrën tënde . Katade r.a. mendon se fjala: “thijab” do të thotë pastrohu nga gabimet tua. Seid ibn Xhubejr është i mendimit se fjala “thijab”, do me thënë: pastro zemrën dhe qëllimin tënd”.

“Dhe të keqes së ndyrë largohu”!

D.m.th. lëre çdo adhurim tjetër pos Allahut të madhërishëm.
Këto pra ishin përgatitjet e para hyjnore të Muhammedit a.s. për detyrën e shenjtë të thirrjes në islam.
Më tej ftuesi në islam duhet të këtë gjithmonë në kujtesë dhe në veprim versetin e Kur’anit fisnik:

“Ti (Muhammed) thirr për në rrugën e Zotit tënd me urtësi e këshillë të mirë dhe polemizo me ata (kundërshtarët) me atë mënyrë që është më e mira…” (Nahl, 125)

Nga ky verset kuptojmë se ftuesi në islam duhet të jetë i pajisur me mençuri, të jetë këshillues i mrekullueshëm dhe me bashkëbiseduesin të tregojë tolerancë maksimale.
Një nga tiparet vendimtare të ftuesit është praktika e dhënjes së këshillës (nasihati). Pejgaberi s.a.v.s. na udhëzon:

“Feja është këshillë e sinqert” (Sahihul Muslim)

Për të qenë sa më bindës dhe efektiv këshilluesi duhet të demostroi dashuri, urtësi, taktizim dhe sinqeritet.
Toni i zërit për të ndikuar në psikën e njeriut nuk duhet të shprehë epërsi, qortim, tallje apo padi.
Njerëzit përreth nesh duhet t’i trajtojmë me kujdes, mirësi dhe inkurajim. Më tej ftuesi duhet të jetë i pajisur me durim dhe i gatshëm që ta pranoj kritikën, ngase ftuesi shpesh në veprimet e tij nuk mund të vërejë lëshimet e veta.
Omeri r.a. thoshte:
“Allahu pastë mëshirë për atë që si dhuratë mi sjellë gabimet e mia”
Kur’ani fisnik urdhëron që në komunikim me njerëzit të komunikojmë me butësi dhe konsultim reciprok:

“Ti ishe i butë ndaj atyre, ngase Allahu të dhuroi mëshirë, e sikur të ishe i vrazhdë e zemërfortë, ata do shkapërderdheshin prej teje, andaj ti falju atyre dhe kërko ndjesë për ta, e konsultohu me ta në të gjitha çështjet, e kur të vendosësh, atëherë mbështetu në Allahun, se Allahu i do ata që mbështeten”. (Ali Imran, 159)

Shura (këshillimi i ndërsjellë), paraqet parimin më të rëndësishëm organizativ dhe kushtetues në Islam.
Kur’ani famëmadh i urdhëron udhëheqësit musliman për t’i qeverisur punët e njerëzve nëpëmjet këshillimit me ta. Ai e nxitë ndershmërinë dhe sinqeritetin në të shprehurit e mendimeve.
Jeta e Pejgamberit a.s. është përplot me shembuj të këshillimit të tij me shokët e vet. Ebu Hurejre r.a. e ka vërtetuar këtë duke thënë: “Unë kurrë nuk kam parë dikë të këshillohet me shokët e vet më tepër se i Dërguari i Allahut s.a.v.s.”
Disa njerëz mendojnë se pasi që e kemi kodin e përsosur të jetës në Kur’an, ne mund të shkojmë përpara dhe ta zbatojmë atë në jetën tonë pa menduar. Allahu i madhërishëm na ka dhënë dhuratë mendjen për ta shfrytëzuar në të kuptuarit dhe zbatuarit e fesë sonë. Fatkeqësisht, ne nuk e përdorim trurin tonë në tërësi. Në disa raste atë e lëmë krejtësisht të ri, kurrë të përdorur! Kërkimet shkencore bashkëkohore kanë treguar se njeriu i zakonshëm rrallë prek më tepër se 5 – 10 % të fuqisë së tij potenciale të trurit.
Ftuesi në islam duhet të këtë dhembsuri ndaj njerëzve ashtu siç ishte Muhammedi a.s. të cilin Kur’ani fisnik kështu e përshkruan:

“Juve ju erdhi i dërguar nga lloji juaj, atij i vie rëndë për vuajtjet tuaja, sepse është lakmues i rrugës së drejtë për ju, është i ndijshëm dhe i mëshirshëm për besimtarët”. (Et Teube, 128)

Njerëzit vendosin fasadë mbi vete për shkak se kanë frikë, se do të zbulohen dhe refuzohen. Për t’iu kundërvënë kësaj duhet t’i mirpresim ata me dashuri dhe t’i përkrahim ashtu siç janë. Duhet të jemi, të çiltër dhe spontan.
Njerëzit duhen trajtuar me kujdes, mirësi, butësi, mëshirë dhe inkurajim. Të bëhemi të ndieshëm për nevojat e tyre duke u shfaqur atyre simpati dhe tërheqje.
Në mënyrë figurative është thënë se çdokush është lindur me shenjë në ballë, që thotë: “Ju lutem më bën të ndihem i rëndësishëm!”
Kjo ishte mënyra pejgamberiane. Ai e kishte zakon t’i drejtohej secilit, duke e kthyer tërësisht trupin nga ai të cilit i drejtohej, si dhe duke i bërë madje në veçanti edhe fëmijët të ndihen të rëndësishëm dhe përgjegjës si të rriturit.
Njerëzit urrejnë të jenë të lënë pas dore ose të injoruar. Çdoherë që komunikojnë, ata japin një porosi të pathënë: “Ju lutem më vlerësoni.”, “Ju lutem, miratoni praninë time”, “Ju lutem mos kaloni pranë meje pa më vërejtur.”
Ftuesi në islam duhet të përcjell dhe komunikoj mesazhin të tjerëve në mënyrë të butë dhe me fjalë që burojnë nga zemra.
Imam Gazaliu në librin e tij ’’El Imru bil ma’rufi ven nehju anil munker’’ (‘’urdhërimi për mirë dhe ndalimi nga veprat e këqija’’) thotë:
‘’Një person që urdhëron për vepra të mira dhe ndalon nga veprat e këqija duhet të tregojë dhimbsuri, simpati, urtësi dhe dituri. Dhe sjell si shembull ftuesin që erdhi me ashpërsi për të kritikuar kalifin El Me’mun, pasi e dëgjoi me vëmendje kritikuesin në fjalë, kalifi i tha: ‘’Fol me butësi!’’Kujto se Allahu xh.sh. dëgjoi një më të mirë se ti, tek një sundues më i keq se unë, duke e urdhëruar të fliste me butësi. Thënë troç, Allahu i madhërishëm e dërgoi Musain dhe Harunin të cilët ishin më të mirë se ti, te faraoni i cili ishte më i keq se unë duke i urdhëruar:

‘’Shkoni që të dy te faraoni, se ai vërtetë e ka tepruar.
Atij i thuani fjalë të buta ndoshta ai mendohet ose frikësohet’’ (Ta Ha, 43-44)

Thirrësi në islam (daiu) i përgaditur duhet të ketë njëkohësisht katër shkallë të shquara të ndërgjegjes së ndriçuar. E para ishte e njohur si bota e padukshme (alemul gajb); tri të fundit janë botë e dëshmuar (alemush-shehade).

A. E Padukshmja
B. E përgjithshmja
C. Ndërkombëtarja

Njohuria për këtë është e përbashkët për të gjithë muslimanët; ato mund të quhen ‘’konstant’’ për të gjithë dhe për çdo gjeneratë (brez)

Ç. Lokalja

Dituria për këtë është specifike dhe ‘’e ndryshueshme’’ për çdo vend dhe individët e tij.


A. E Padukshmja

E padukshmja (alemul gajb) është definuar qartë në Kur’an dhe në Sunet. Ajo përfshin besimin në Allahun, në engjujt, në librat e Tij, në Ditën e Gjykimit dhe në urdhërin Hyjnor. Besimi në të padukshmen i ruan mendjet e besimtarit nga bredhja e kotë në sferat përtej kufijve të të kuptuarit. Për këtë një poet thoshte:
‘’ Aty ku mendja jote ngecë e nuk arrin, është fund i mendjes sate se gjenë Perëndinë.
Besimi në të padukshmen nuk ndryshon me kohën, vendin dhe hapsirën.


B. E përgjithshmja

Thirrësi në islam (da’iu) duhet të kuptojë se koha dhe hapsira janë krijime të Allahut të madhërishëm dhe se çdo gjë Ai nënshtroi për njerëzit siç aludon verseti Kur’anor:

“A nuk e dini ju se Allahu nënshtroi për të mirën tuaj çka në qiej e çka në tokë dhe plotësoi ndaj jush të mirat e Tij të dukshme e të fshehta, e megjithatë prej njerëzve ka që polemizojnë çështjen e Allahut duke mos pasur as dituri, duke mos qenë i udhëzuar dhe duke mos pasur libër të ndritshëm’’.
(Llukman, 20)

Kjo është dituri e përbashkët për të gjithë muslimanët e mbarë botës dhe nuk ndryshon sipas lokalitetit.


C. Ndërkombëtarja

Secili thirrës (da’i) duhet të përfitojë një shkallë minimale të diturisë për njerëzit dhe për popujt e tjerë. Ai lëvizjen islame duhet ta kuptojë si një entitet global që nuk kufizohet me kufijt gjeografikë.
Detyra e tij është që mesazhin e Islamit t’ua shpjegojë njerëzve në të gjitha kontinentet e botës. Mbarë bota konsiderohet si vend veprimi dhe adhurimi për të përgatiturit, siç shpreson edhe vetë Muhammedi a.s.:
‘’Toka më është bërë vend falje (xhami) dhe mjet për t’u pastruar (tejmum)
(Muslimi, Ebu Davudi, Tirmidhiu, Nesaiu, ibni Magje, Darimiu dhe Ahmedi)


Ç. Lokalja


Mjedisi lokal është vendi ku shtrihet obligimi parësor i të përgatiturit, në rrethin e tij më të afërt në lokalitetin dhe shtetin amë.
Përgjegjësit e thirrësit janë:

1. Ai duhet të dijë sa më tepër për vendlindjen, popullsinë, gjeografinë, historinë dhe demografinë. Cilat janë pasuritë natyrore? Ç’është dobësia e popullsisë përkatësisht me prapavijen e saj religjioze, etnike etj?
Duhet të dijë ekonominë e vendit, eksportin, importin e industrisë dhe prodhimeve bujqësore.
Ai duhet të ketë një njohuri të mirë të sistemit politik të shtetit, duke përfshirë edhe partitë politike. Cilat janë gazetat dhe revistat kryesore? Cilët janë liderët e mendimit dijetarët, autorët dhe shkencëtarët më të shquar.
Shkurtimisht, thirrësi duhet të ketë një njohuri të duhur për kushtet shoqërore, ekonomike, arsimore , politike dhe religjioze të shtetit në të cilin ai jeton dhe punon.

2. Kinse duhet të merret më problemet e shoqëris së tij . Sjellja e tij duhet të jetë si ajo e mjekut, i cili merr si detyrë dhe obligim shërimin e pacientëve të tij të sëmurë edhe përkundër asaj se ai nuk ka qenë shkaktar i sëmundjeve të tyre. Madje edhe kur nuk ka kurrfarë ilaçi të vërtetë, ai së paku mund t’ia lehtësojë dhembjet dhe t’i ndihmojë pacientit për ta përballuar agoninë. Ne kurrë nuk kemi dëgjuar se një mjek është bërë i suksesshëm duke u tallur me të sëmurët, të cilët i shëron, ose duke i sulmuar ata.
Derisa thirrësi shfaq disa tipare të zakonshme kryesore të fituara nga gajbi, aspektet universale dhe ndërkombëtare të islamit, ai duhet gjithashtu ti shfaq edhe veçantën qe ka të bëjë me zakonet, shijet, veshjen, artet dhe kulturën lokale të vendit të tij.
Tani për tani nuk kemi një barasbeshë serioze në arsimin tonë islam. Më tepër merremi me aspektet e përgjithshme dhe të përbashkëta teorike të jetës së njerëzve, ndërsa nga ana tjetër, na mungon të kujtuarit e nevojave të tyre të veçanta dhe lokale.
Mirëpo kontributi i tij nuk duhet të paraqesë thjesht vetëm një kopjim të ngjarjeve të kaluara përmes spektrit të historisë apo të gjeografisë ngase kjo nuk do të japë rezultate.
Kuntributi i tij duhet të jetë si shumëllojshmëria e sjelljeve.
Muhammedi s.a.v.s. para 14 shekujsh na ka mësuar parimin e udhëheqjes nëpërmjet shërbimit:

“Mëi miri (idobishmi) i popullit është shërbëtorë i tij “ (sunen ud-Dejlemi dhe Sunen ut Taberani)

Kjo është mënyra se si duhet të veprojë thirrësi (da’ui): ai duhet të ofrojë shërbim dhe ndihmë për bashkësinë. Vetëm atëherë kur muslimanët do ta vendosin vetën në shoqërinë e tyre si njerëz të orientuar për të shërbyer, që ofrojnë alternative dhe zgjidhje të qëndrueshme për problemet njerëzve, atëherë populli do t’u besojë atyre dhe do ti zgjedhë si udhëheqës.
Gjatë ftesës duhet përkujtuar djelmoshat e shpellës Kehf, të cilët flijuan jetën për hir të besimit të drejtë. Përkujtojnë fjalët e tyre të sinqerta që buruan nga thellësia e zemrës drejtuar Allahut të Madhërishëm.

“…O Zoti ynë, na dhuro nga ana Jote mëshirë dhe na përgatit udhëzim të drejtë në tërë çështjen tonë!"( El Kehf, 10)

Shembulli tjetër që i shërben ftuesit është rasti karakteristik i Jusufit a.s. i cili edhe duke qenë në burg, në momentin më të vështirë, nuk e harroi detyrën e shenjtë të thirrjes në besim të drejtë, siç e përshkruan verseti i Kur’anit të lavdishëm:

“O ju dy shokët e mij të burgut, a është më mirë të adhurohen zota të ndryshëm ose Allahu, i vetmi ngadhënjimtar?"(Jusuf, 39)

Ftuesi në islam nëpërmes programit të prgatitur duhet të përparojë nga imani, ihsani dhe itkani (besimi, reforma, përmirësime dhe përsosuria), gjithmonë duke u kualifikuar në shkallët më të larta të një pas njëshme. Duke e arritur imanin, ai vjen deri tek ihsani. Ihsani nënkupton vazhdimin e të përmirësuarit të kryrjes (ekzekutimit) pa u dorëzuar. Ky është një kryes i vazhdueshëm që përfshin islahun të kundërtën e ifsadit (të minuarit) të kryerjes. Duke përmendur tërthorazi përmirësimin të cilin ai e kërkonte te populli i vet, Pejgamberi Shu’ajb a.s. u tha atyre: “Unë nuk dua gjë pos reformës”, siç e përshkruan verseti i Kur’anit famëmadh:

(Ai tha)"O populli im, më thuani pra, nëse unë kam argumente të sigurta nga Zoti im dhe nga ana e Tij, Ai më furnizoi mua me të mira (si mund të mos ju udhëzoj në rrugë të drejtë?) Unë nuk dua t'ju kundërshtoj (duke punuar) për atë nga e cila po ju ndaloj, unë nuk dua tjetër vetëm të përmirësoj aq sa mundem, por këtë mund ta arrij vetëm me ndihmën e Allahut, vetëm Atij iu kam mbështetur dhe vetëm te Ai jam i drejtuar!" (Hudë, 88)

Pra da’iu duhet të përparojë nëpërmjet shkallëve: REFORMO, PËRMIRËSO dhe PËRSOS. Kurdo që ballafaqohet me ndonjë situatë të vështirë ai duhet ta bëjë më të mirën në atë rast, ta përmirësojë dhe ta reformojë siç konfirmon verseti i Kur’anit fisnik:

“Nuk është e barabartë e mira dhe e keqja. Andaj, (të keqen) ktheje me mirësi, se atëherë ai, mes teje dhe të cilit ka armiqësi, do të bëhet (si) mik i afërt”. (Fussilet, 34)

Ajetet e mësipërme Kur’anore na drejtojnë nga qëllimi ynë:
Të nxejrrim në shesh udhëheqës dinamikë islamë të cilët do të jenë nismëtar të ndryshimit shoqërorë duke përfituar dituri dhe urtësi, si dhe duke e praktikuar da’ven me kuptueshmëri dhe me komunikim që është i bindshëm dhe efektiv.
Thirrësit duhet të kenë edhe një program përgaditor në baza fetaro-shkencore që do të ndihmojë në ngritjen e një gjenerate e cila do t’i dijë përparësitë e veta, dhe e cila është pjesë e zgjidhjes sesa pjesë e problemit.
Ftuesi në islam duhet të ketë edhe mirësjellje në të dalluarit (edebul ihtilaf), duke ndjekur gjithmonë udhëheqjen pejgamberiane në sjelljet tona kur shprehim mospajtim mes njëri tjetrit. Nuk duhet humbur toleranca.
Ngase në të kundërtën në vend se dallimet e mendimeve të bëhen bekime dhe burime të pasurimit ato sjellin mosunitet dhe përçarje. Dallimet e mendjes transformohen në dallime të zemrës dhe dashuria vëllazërore shndërrohet në urrejtje. Xhemati i humbë lidhjet e veta dhe degjenerohet në një turmë individësh disharmonike. Kjo bën që çdo mendim i ri të konsiderohet si rrezik për unitetin duke shkaktuar alarm, që duhet shëruar për të mbrojtur integritetin e xhematit.
Thuhet se shumica e njerëzve në botën muslimane nuk punon mjaft. Mirëpo çfarë thuhet për ata muslimanë të cilët punojnë tepër? Përse ata nuk janë produktive? Problemi i tyre është i sjelljes i orientimit dhe i mungesës së frymës së bashkimit. Si rrezultat i kësaj, individët e një grupi mund të punojnë tepër, mirëpo në drejtime të kundërta. Efekti i përgjithshëm i forcave të tyre mund të jetë zero ose negative.
Biblioteka e literaturës islame sot prodhon muslimanë statikë. Zakonisht muslimani është legalistik dhe bukvalist i (fjalëpërfjalshëm) në qasjen e tij ndaj jetës. Dështuam që të prodhojmë da’i (propagandues) dinamikë dhe bindës. Pejgamberi a.s. lutej që t’i përfitojë në islam udhëheqësit e fisit Kurejshit:
“O Allah ! Përforcoje Islamin me më të dashurin Tënd nga këta dy njerëz: Ebu Xhehlin (duke menduar për Amr ibnul Hakemin) ose Umer ibnul Hattabin” ! (Musned Ahmed ibn Hambel dhe Sunen ut-Tirmidhi)

Në lutjen e tij Pejgamberi a.s. i identifikonte udhëheqësit e mundshëm të shoqërisë me qëllim që t’i islamizojë ata, e në këtë mënyrë të fitojë fuqi për da’ve. Sot po ndodhë e kundërta, kur anëtarët dinamikë dhe inteligjentë në fund shpesh e braktisin grupin musliman. Xhema’ati u bë i pa aftë që t’i përpijë, apo të merret me ta. Ata bëhen si fryti i pjekur, i cili bie për shkak se druri ëmë nuk mund ta mbajë më tepër. Vështirë se mund të haste ndonjë shoshitje apo sortim; inteligjentët mbarojnë shkollimin dhe braktisin lëvizjen, ndërsa mediokrët mbeten mbrapa përgjithmonë, duke u bërë barrë dhë pengesë. Në fund mbetemi organizatë e udhëhequr rëndë, e cila nuk u përgjigjet në mënyrë të ngutshme dhe efektive kërkesave urgjente.
Lëvizja jonë nuk është e vetmja në fushë; arena është përplot me garues dhe sfidues.
Nëse ftesa në islam nuk bëhet në mënyrë të kualifikuar dhe superiore, atëherë doemos duhet të kemi parasysh versetin e Kuranit fisnik:

“Po nëse ju i ktheni shpinën (rrugës së drejtë) Ai do t’ju zëvendësojë me një popull tjetër, që nuk do të jetë si ju” (Muhammed, 38)

Në një hadithë Muhammedi a.s. thotë: “Dituria është mik i besimtarit, arsyeja është udhërrëfyes, veprat e mira – kujdestar, urtësia – ndihmës, durimi – epror ushtarak, butësia – prind, ndërsa dashuria për të tjerët është vëllai i tij”. (Bejheki)

Nga ky hadith mund të konkludojmë se thirrësi i sinqertë duhet t’i posedojë këto cilësi: diturinë , veprat e mira, butësinë, durimin, bamirësinë dhe dashurinë për tjerët.
Puna islame ka një madhësi dhe kahje sikur madhësia vektoriale matematikore. Nëse individët nuk punojnë në harmoni me njëri-tjetrin, me një plan të pastër dhe me një njdjenjë për kohën e duhur, ata nuk do të japin kurrfarë rezultati perkundër energjisë së jashtëzakonshme që mund ta harxhojnë. Po që se vazhdojmë t’i trgojmë gabimet e njëri tjetrit, duke i lënë anash kontributet pozitive, dhe duke i nënçmuar arritjet e të tjerëve, ne nuk do të arrijmë asgjëkundi. Duhet ta largojmë ndjenjën se gjithmonë kemi të drejtë, ndërsa të tjerët gjithmonë gabojnë. Duhet t’i pranojmë e njohim të gjithë punëtorët në fushën e islamit dhe të mundohemi t’i bashkërëndisim përpjekjet tona.
Si duhet të përgatitemi ne, që ti kalojmë sprovat e jetës? Vetëm dituria nuk është e mjaftueshme; përndryshe, shkrimet e shenjta do të mjaftonin për udhëzim. Nevojitet një shembull praktik për të na treguar si të veprojmë. Pejgamberët, paqja qoftë mbi ta, janë shembuj të tillë. Përtej diturisë, pejgamberëve u është dhënë hikmeti (uetësia), e cila paraqet zbatimin e duhur të diturisë.
Ja shembull nga Kur’ani fisnik:

“E kur e arriti (Jusufi) pjekurinë e tij, Ne i dhamë pushtet e dituri. E kështu Ne i shpërblejmë punëmirët”. (Jusuf, 22)

Duke e shqyrtuar Kur’anin e lavdishëm, mësimin e pejgamberëve e shohim si atë të proklamuarit të qartë të Mesazhit:

“Dhe nuk jemi të obliguar për tjetër, përveç t'ju kumtojmë ashtu qartë (mesazhin)”. (Ja sin, 17)

“E ti pra, këshillo, se je vetëm përkujtues, Ti ndaj tyre nuk je mbizotërues” (El Gashije, 21-22)

“E ti këshillo aty ku këshilla bën dobi”. (El A’ëla, 9)

“Ti (Muhammed) thirr për në rrugën e Zotit tënd me urtësi e këshillë të mirë dhe polemizo me ata (kundërshtarët) me atë mënyrë që është më e mira. Zoti yt është Ai që e di më së miri atë që është larguar nga rruga e Tij dhe Ai di më së miri për të udhëzuarit”. (En Nahl, 125)

Pejgamberët kryen një detyrë të shenjtë dhe kryesore që përbëhet nga paralajmërimi i qartë dhe i hapur, nga të shpjeguarit me urtësi, nga të predikuarit e mirë dhe argumentimi më i drejtë.

Ata i përkujtuan të tjerëve për të Vërtetën. Nuk përdorën forcën në përmbushjen e mësimit të tyre dhe nuk mund t’u japin vetë udhëzimin individëve. Kjo vjen vetëm nga Allahu i Madhërishëm.
Përkujtojmë versetet e Kur’anit famëmadh;

“Në fe nuk ka dhunë. Është sqaruar e vërteta nga e kota. E kush nuk i beson të pavërtetat, e i beson Allahut, ai është kapur për lidhjen më të fortë, e cila nuk ka këputje. Allahu është dëgjues i dijshëm” (El Bekare, 256)

“Është e vërtetë se ti nuk mund ta udhëzosh atë që do ti, por Allahu udhëzon kë të dojë dhe Ai është që di më së miri për të udhëzuarit”. (El Kasas, 56)

Se a do ta ndiqnin njerëzit udhëzimin apo gënjeshtrën është një sprovë për ta.
Kjo temë e sprovimit është e pa numërt në përsëritjen e saj në Kur’an:

“Ai është që krijoi vdekjen dhe jetën, për t'ju provuar se cili prej jush është më vepërmirë. Ai është ngadhnjyesi, mëkatëfalësi”. (El Mulk, 2)

“A menduan njerëzit të thonë: "Ne kemi besuar, e të mos vihen në sprovë?" (El Ankebut, 2)

“Ne do t'u sprovojmë juve, derisa t'i njohim (të dihen konkretisht) luftëtarët dhe ata që ishin të qëndrueshëm nga mesi juaj, po edhe do të sprovojmë veprat tuaja”. (Muhammed, 31)

Ademi dhe Hava dështuan në sprovën e tyre të parë. Allahu i Madhërishëm u tha atyre dhe Shejtanit:

“Ne u thamë: "Dilni prej atyhit që të gjithë, e juve gjithqysh do t'u arrijë udhëzim prej Meje, e kush pranon udhëzimin Tim, për ata nuk ka as frikë as që do të brengosen". (El Bekare, 38)

Ekzistojnë tre parime themelore që e drejtojnë operimin e thirrjes në islam: Këshillimi i ndërsjellë (shurâ), drejtësia dhe liria e mendimit.


1. Këshillimi i ndërslellë (Shurâ)

Paraqet parimin e parë të da’ves.
Kur’ani fisnik e ka bërë të qartë se udhëheqësit myslimanë janë të detyruar të këshillohen (konsultohen) me të diturit, ose me ata që mund të ofrojnë ndonjë këshillë, siç konfirmon verseti Kur’anor:

“Edhe ata që i përgjigjen thirrjes së Zotit të tyre dhe e falin namazin rregullisht dhe ata që konsultohen mes vete për punë të përbashkëta, e nga ajo që Ne ua japim ata e shpërndajnë” (Esh Shura, 38)

Vetë Pejgamberi a.s. eshte urdhëruar nga Kur’ani që të këshillohet me shokët e vet:

“…e konsultohu me ta në të gjitha çështjet…” (Ali Imran, 159)

Njëkohësisht këshillimi shërben si kontrollues i sjelljes së da’iut në rast të devijimit nga qëllimet kolektive.


2. Drejtësia

Da’iu duhet të merret me njerëzit në mënyrë të mirë dhe të drejtë, pavarësisht nga raca e tyre, ngjyra, prejardhja kombëtare apo religjioni.
Kur’ani fisnik urdhëron muslimanët që të jenë të drejtë, madje edhe kur kanë të bëjnë me ata, të cilët i kundërshtojnë.
Kur’ani i lavdishëm është përplot me kësi shembuj:

“Allahu ju urdhëron që t'u jepni amanetin të zotëve të tyre dhe kur të gjykoni, ju urdhëron të gjykoni me të drejt mes njerëzve”. (En Nisaë, 58)

“…dhe të mos u shtyjë urrejtja ndaj një populli e t'i shmangeni drejtësisë; bëhuni të drejtë, sepse ajo është më afër devotshmërisë…” (El Maide, 8)

“O ju që besuat, vazhdimisht të jeni dëshmues të drejtë për hirë të Allahut edhe nëse është kundër (interesit) vetvetes suaj, kundër prindërve ose kundër të afërmve, le të jetë ai (për të cilin dëshmohet) pasanik ose varfnjak, pse Allahu di më mirë për ta (mund t’i mbrojë që të dy)…” (En Nisaë, 135)


3. Liria e mendimit

Da’iu duhet të parashikojë, e madje edhe të kërkojë kritikë konstruktive. El Hulefa ur-Rashidun e konsideronin kritikën si një element thelbësor të udhëheqjes së tyre.
Kur një grua e moshuar e ndërpreu Umer Ibnul Hattabin r.a. për ta përmirësuar gjatë fjalimit të tij në faltore, ai sakaq e pranoi gabimin e vet dhe e falënderoi Allahun e madhërishëm se kishte të tillë, të cilët do ta përmirësonin kur të gabonte.
Njëherë Umeri r.a. i pyeti të pranishmit se ç’do të bënin ata po që se ai do të shkelte ndonjë parim islam. Kur një burrë iu përgjigj se ata do ta përmirësonin me shpatat e tyre, Umeri r.a. falënderoi Allahun e Madhërishëm se në ummetin e tij kishte njerëz të cilët do ta përmirësonin po që se ai largohet nga rruga e drejtë.
Da’iu duhet të përpiqet të krijojë një atmosferë të të menduarit të lirë, shkëmbimit të shëndoshë të ideve, kritikës dhe këshillimit të ndërsjellë.
Muslimanët këshillohen të japin këshillë të sinqertë kurdo dhe kudo që është e nevojshme.
Temim Ibn Evsi rrëfen se Muhammedi a.s. ka thënë:

“Feja është këshillë e sinqertë. Ne thamë : “Ndaj kujt”? Ai tha: “Ndaj Allahut, ndaj Librit të Tij, Ndaj Pejgamberit të Tij, ndaj udhëheqësve të muslimanëve dhe ndaj njerëzve në përgjithësi”.
(Sahihul Muslim)

Pesë shprehi të cilat da’iu duhet ti kultivojë:

1. Përcepto kohën. Më mirë kontrolloje ti atë se sa ajo ty, duke shfrytëzuar që ç’do sekondë të punosh për islamin.
2. Përqëndrohu mbi rezultate konkrete.
3. Ndërto mbi fuqitë e jo mbi dobësitë. Kjo nuk përfshin vetëm fuqin tënde por edhe ato të vëllezërve (motrave) të tjerë. Njih dhe prano fuqitë dhe dobësitë e tua dhe bëhu i aftë të pranosh më të mirën te të tjerët, pa pasur ndjenjën se pozita jote është rrezikuar.
4. Koncentrohu mbi disa sfera, ku puna e vështirë dhe e qëndrueshme do të japë rezultate të jashtëzakonshme.
5. Mbështete besimin tënd te Allahu dhe syno lart, në vend që t’i kufizosh qëllimet tua vetëm në gjërat e sigurta dhe të lehta. Përderisa je duke punuar për Të , mos u frikëso nga asgjë.


Pesëkëndëshi i suksesit të da’iut”

1. Ndjeje problemin
2. Diagnostikoje atë
3. Pershkruaje zgjidhjen
4. Planifikoje zbatimin
Ndiqe zbatimin hap pas hapi (vazhdo deri në fund)


Gjëja me me rëndësi për da’iun eshtë që t’i planifikojë gjërat. Planifikimi është proces i tubimit të informatave dhe i paraqitjes së supozimeve për të ardhmen në formulimin e veprimtarive të domosdoshme në realizimin e qëllimeve organizative. Planifikimi siguron aktivitete të rregullta dhe qëllimplote duke drejtuar të gjitha përpjekjet nga rrezultatet. Këtë diagram da’iu duhet gjithnjë ta ketë parasysh:

- Planifiko
- Vlerëso
- Vepro


Përgjegjësia është personale, nuk mund ta shkarkoni vetën nga ajo, duke menduar se të tjerët do ta kryejnë atë. Pejgamberi a.s. këtë e ka shprehur në mënyrën vijuese:

“Secili prej jush është bari , dhe çdo bari është përgjegjës për tufën e vetë”. (Sunen ut-Tirmidhi, Sunen Ebu Davud, Sahihul Buhari dhe Sahihul Muslim)

Njerëzit do të na përgjigjen po qe se në sytë e tyre tregohemi të besueshëm. Për ta vendosur kredibilitetin, da’iu duhet të ketë një ekspertizë në temën, të jetë i besueshëm me paraqitjen e tij dhe të veprojë në një mënyrë, e cila do ta bënte auditorin për vete. Kur Muhammedi a.s. ishte i gatshëm ti tregojë popullit të Mekkes se ai është zgjedhur për t’ua komunikuar Mesazhin e Allahut të Madhërishëm, ai i thirri që të tubohen rreth një vendi të lartë në Mekke. Atëherë tha:

“ Më tregoni, po që se ua jap lajmin se një ushtri është duke ardhur nga rrëza e këtij mali, a do të më besoni? “ Të gjithë thanë: ‘’Po’’, për shkak se deri atëherë askush nga ata nuk kishte dëgjuar ndonjë gënjeshtër nga ai. Pasi e vendosi kredibilitetin (besueshmërinë), ai tha: “ Po ju paralajmëroj për dënimin e ashpër, që është para jush, po që se nuk besoni.” (Sahihul Buhari)

Ftuesi në islam duhet patur kujdes për fjalët e tija ngase engjujt gjithmonë shënojnë me përpikëri, siç e përshkruan verseti i Kur’anit fisnik:

“Që ai (njeriu) nuk hedh ndonjë fjalë e të mos jetë pranë tij përcjellësi i gatshëm (për ta shënuar)” (Kaf, 18)

Buzëqeshja ju ndihmon në komunikim dhe ju do të shpërbleheni për të, sipas hadithit:

“Buzëqeshja yte para vëllaut tënd është sadaka (akt bamirësie)” (sunen ut Tirmidhi)

Gjëja më e rëndësishme është organizmi i kohës suaj. Ndoshta jeni të vetëdijshëm për thënien:
“Ç’është ajo që është më e gjata, e megjithatë më e shkurta; më e shpejta e me gjithatë më e ngadalshmja; të gjithë e mospërfillim atë, e pastaj të gjithëve na vie keq për të? Asgjë nuk mund të bëhet pa të , ajo gëlltit çdo gjë që është e vogël, ndërsa çon lartë çdo gjë që është madhështore ?”
Kjo është koha.
Është më e gjata , për shkak se paraqet amshueshmërinë e matur; është më e shkurta, për shkak se askush nga ne nuk ka kohë t’i mbaroj punët e jetës; është më e shpejta për ata që janë të lumtur, më e ngadalshmja për ata që vuajnë. Asgjë nuk mund të bëhet pa të , për shkak se ajo është skena e vetme në të cilën jetojmë. Koha është ajo nga e cila është ndërtuar jeta! Ajo gëlltitë në harresë çdo gjë të pavlefshme, ndërsa ndërton dhe ruan gjithë atë që është madhështore dhe jovetjake.
Njerëzit u takojnë dy kategorive: në kategorinë e parë e kemi grupin e pafat të çmagjepsur të cilët gjithmonë do të fillojnë diçka nesër. Pastaj kemi grupin e mrekullueshëm, të cilët janë të gatshëm të fillojnë menjëherë. Për ta nuk ekziston e nesërmja.
Çdo mëngjez kur zgjohemi, libri ynë është i mbushur me 24 orë. Allahu i Madhërishëm betohet në kohën, siç përkujton verseti i Kur’anit famëmadh:

“Betohem në kohën!
Nuk ka dyshim se njeriu është në një humbje të sigurt.
Me përjashtim të atyre që besuan, që bënë vepra të mira, që porositën njëri-tjetrin t'i përmbahen të vërtetës dhe që këshilluan njëri-tjetrin të jenë të durueshem.” (El Asr, 1-3)

Muhammedi a.s. na tregon se:

“Asnjë agim nuk lind pa thirrjen e dy engjëjve: “O bir i Ademit unë jam dita e re dhe i dëshmoj veprimet e tua, prandaj më shfrytëzo më së miri, për shkak se unë kurrë nuk do të kthehem prap deri në Ditën e Gjykimit.” (El me’thuri i Pejgamberit a.s.)

Ç’do ditë e da’iut duhet të jetë e mbushur me gjëra, për të cilat ai duhet të jetë krenarë.
Organizimi i duhur i kohës është me siguri njëra nga pikat kryesore të cilës do formulë për sukses. Detyra më e vështirë e cila ndonjëherë është gjetur në mesin e njerëzve, është ajo e të mësuarit të tyre ta organizojnë kohën.
Një pjesë e mirë e jetës sonë harxhohet me shokët tanë. Në çfarë bisedash hyjmë gjatë asaj kohe? Mbajeni në mend urtësinë vjuese:

Mendjet e mëdha diskutojnë idetë,
Mendjet e zakonshme diskutojnë ngjarjet,
Mendjet e vogla diskutojnë njerëzit,
Mendjet shumë të vogla diskutojnë për vetveten.

Në mënyrë periodike kemi ca kohë për t’u lutur, medituar, për të menduar dhe për t’i rimbush bateritë e besimit.
Po që se mësohemi ta llogarisim çmimin për minutë për të gjitha aktivitetet tona, do ta kuptojmë harxhimin e kotë tragjikë burimeve të Ummetit, kur e keqpërdorim kohën e konferencës, seminareve dhe të mbledhjeve. Tubimi i njerëzve është çështje tejet serioze. Në të vërtetë, ne jemi përgjegjës para Allahut të Madhërishëm për shfrytëzimin e kohës me efikasitet.
Gjërat të cilat duhet mbajtur në mend në përputhje me kohën:

1. Gjeni kohë për të menduar, ky është burim i fuqisë;
2. Gjeni kohë për të lexuar, kjo paraqet bazën e interesit;
3. Gjeni kohë për t’u lutur, kjo është forca më e madhe në tokë;
4. Gjeni kohë për të qenë i shoqërueshëm, kjo është rruga drejtë lumturisë;
5. Gjeni kohë për të dhënë, jeta është e shkurtër për të qenë egoist;
6. Gjeni kohë për të punuar, ky është çmimi i suksesit, por kurrë mos gjeni kohë për ta çuar kot;
Mbani në mend se Pejgamberi a.s. thotë:

“Ai, dy ditët e të cilit janë të njejta (në arritje), është në humbje të sigurt” (Sunen ud Dujlemi)

Ç’bëni ju me minutat tuaja të pashfrytëzuara; me të ashtuquajturën kohë të humbur? A ua merr mendja se me shfrytëzimin e duhur të kësaj kohe të lirë mund të shkruhen libra, tërësisht të memorizohen Kur’ani dhe Hadithi dhe të merret ndonjë diplomë? Kohë e tillë e lirë mund të jenë disa minuta gjatë pritjes së trenit, aeroplanit apo autobusit. A do ta quanit këtë kohë të lirë apo krijuese?
Pesëmbëdhjetë minuta në ditë na japin 11 ditë të plota në vit; 30 minuta në ditë na japin 22 ditë të plota në vit, që janë më shumë se një muaj kohë pune. Disa persona afaristë fillojnë me premisën se askush nuk mund të jetë i sukseshëm në afarizëm pa e pranuar ekuacionin = koha është e barabartë me paratë. Ne kurrë nuk do t’u lejonim njerëzve të na i vjedhin paratë e megjithatë, i lejojmë ata të na e plaçkisin kohën.
Koha është më tepër se paratë; ajo është jeta jonë.
Për shembull, duke lënë anash nga një orë prej çdo ditë pune, fitoni 260 orë në vit ose që është e barabartë me 32 ditë të plota pune. Gjatë kësaj periudhe kohore mund të arrini ose të përmbushni shumë gjëra. Ju mund:
• të memorizoni shumë pjesë nga Kur’ani
• t’i mësoni teknikat për lexim të shpejtë
• të përfitoni ca shkathtësi të veçanta
• të ftoni në islam shumë njerëz përreth
• të mësoni një gjuhë të huaj
• të shkruani një libër
• të fitoni një diplomë ose
• ta keni oborrin më të bukur në lagje.

Mirëpo, me atë se si fluturon koha marrë ashtu siç ndodhë në mijëra ngjarje të vogla, shumica e të cilave nuk kontribojnë për suksesin tonë apo plotësimin personal – ju do të duhet ta bëni orarin e kohës e pastaj t’i përmbaheni atij. E kjo nuk është lehtë. Keqardhja për kohën e kaluar kot mund të shndërrohet në fuqi për të mirë në kohën që mbetet. Ndërsa koha që mbetet është mjaft kohë – vetëm nëse e ndërprejmë kohën e kotë me keqardhjen e kotë dhe të padobishme.
Dhe gjithmonë shmanguni njerëzve të parëndësishëm dhe mjaft egoistë që na vjedhin kohën.
Përkujto versetin e Kur’anit fisnik:

“Ti (Muhammed) merre të lehtën, urdhëro për të mirë dhe shmangu prej injorantëve” (El Arafë, 199)

Është konstatuar se njeriu i cili jeton mesatarisht 60 vjetë, afro 10 vjet i kalon praën televizorit, 20 vjet në gjumë, në grënie 4 vjet, në banjo 6 muaj, në thirrje telefonike një muaj, ecja me ashensorë 3 muaj, larja e dhëmbëve, lidhja e këpucëve 8 ditë, te berberi një muaj etj.
Pra, kur t’i kemi parasysh këto gjëra, po që se dëshironi të keni kohë që t’i bëni disa gjëra të dëshiruara, ju do të duhet ta planifikoni dhe ta programoni atë në orarin tuaj të ngjeshur. Po që se pritni që rasti i volitshëm të paraqitet vetë, mund të pritni përgjithmonë. Po që se e shtyni punën, ajo edhe më shumë do të grumbullohet. Ju nuk e dini se ç’sjell e nesërmja. Është lehtësim i madh po që se e filloni ditën pa ndonjë punë të mbetur nga e djeshmja. Një praktik e mirë është që secilën punë që zgjat 5 ose më pakë minuta ta bëni aty për aty. Nëse duhen më tepër se pesë minuta, atëherë planifikojeni atë në përputhje me përparësitë. Ky rregull i artë mund t’ju bëjë arritës të madh në jetë. Po që se gjenden vetëm dhjetë individë si ju në organizatë, ndikimi i juaj i pergjithshëm do të ishtë astronomik.
Mbi të gjitha Allahu i madhërishëm perfundimisht do ti bekonte përpjekjet tuaja për hir të Tij, siç konfirmon verseti i Kur’anit famëmadh:

“Dhe thuaj: "Veproni, Allahu do ta shohë veprën tuaj, edhe i dërguari i Tij e besimtarët, e më vonë do të ktheheni te njohësi i të fshehës dhe të dukshmes, e do t'ju njoftojë për atë që vepruat.” (Et Teube, 105)


Arti i Da’ves: Një mësim praktik për unitet !

Imam Hasan el Benna ishte bërë gati për ta falur namazin e teravisë në xhami kur midis njerëzve nisi një zënkë e ashpër. Disa dëshironin të falin 8 reka’ate, ndërsa të tjerët insistonin për 20. Ata e pyetën: “ Kush ka të drejtë e kush jo?” Ai nuk u përgjigj, për shkak se cilado përgjigje edhe më shumë do ta tendoste atmosferën. Në vend të kësaj, a i pyeti: “ A është teravia farz (e detyrueshme) apo sunnet?” Ata një zëri u përgjigjen: “Natyrisht se është sunnet!” Atëherë ai shtoi: “Mirëpo uniteti i muslimanëve është farz, vallë a duhet që ta shkelim një farz për vendosjen e një sunneti? Për ne do të ishte më mirë të falemi në shtëpi dhe ta ruajmë unitetin dhe vëllazërinë tonë.”
Imam Gazaliu në Kimja us-Sa’deh (“Balsami i lumturisë”) shënon se një njeri i ditur një herë i ka thënë kalifit Harun ur-Rashid që të ketë kujdes se në cilën karrigë është i ulur!Kjo ishte karriga në të cilën
Ebu Bekri r.a. u ul një herë-prandaj bëhu i besueshëm.
Umeri r.a. u ul një herë-prandaj dallo të mirën nga e keqja
Uthmani e.a. u ul një herë-prandaj bëhu modest dhe dashamirë
Aliu r.a. u ul një herë-prandaj bëhu i mësuar dhe i drejtë.
Thënia vijuese arabe përmban urtësi të madhe: “Kur je i kënaqur me dike, nuk i sheh gabimet, ndërsa atij me të cilin je i pakënaqur, ia tregon gabimet”
Si da’i për të qenë i suksesshëm duhet t’i keni parasyshë tri gjëra:

• Ta njihni vetveten
• Ta disiplinoni vetveten
• Ta shprehni vetveten

Islami na ka mësuar:

1. Në çështjet e përbotshme krahasohuni me të varfërit, fatkeqët ose të hendikepuarit dhe thuani: el hamdu li-l-lah, Allahu Na ka dhënë më tepër seç e meritojmë.
2. Në dituri dhe devotshmëri krahasohuni me dijetarët e mëdhenjë dhe të urtët dhe përpiquni shumë për të arritur më tepër. Kërkoni ndjesë nga Allahu i Madhërishëm.
Në ditë tona, net ë tjerët i kritikojmë me zë. Kur kemi të bëjmë me vepra të mira që mertojnë lavdatë, ne heshtim. Pejgamberi a.s. na mëson që ta shprehim me fjalë vlerësimin tonë.
Një herë Pejgamberi i Allahut a.s. rrinte ulur me disa shokë. Në atë moment një burrë kalonte pranë tyre. Njëri prej shokëve tha: “Ky është njeri shumë i mirë. Unë e dua atë !” Pejgamberi a.s. pyeti: “A ia ke thënë këtë ndonjëherë ?” “Jo” u përgjigj shoku i tij, Pejgamberi tha:”Shko dhe thuaji se e do !”
Të tjerët duhet këtë ta dëgjojnë prej nesh me zë dhe qartë. Parimi boshtorë i muslimanit është që ti shprehë lavdi dhe falenderim Allahut, Më të Lavdishmit. Mirëpo këtë duhet shtrirë edhe mbi njerëzit rreth nesh.
Dëgjoni thënjen e Muhammedit a.s.:

“Ai i cili nuk i falënderohet njerëzve, nuk i falënderohet as Allahut”
(Sunen Ebu Davud, Sunen ut-Tirmidhi dhe Musned Ahmed ibn Hanbel)

Kura’ni fisnik këtë e shpjegon në një mënyrë të veçantë:

“Dhe (përkujtoni) kur Zoti juaj njoftoi bindshëm: "Nëse falënderoni, do t'ua shtojë të mirat, e nëse përbuzni, s'ka dyshim, dënimi Im është i vështirë!" (Ibrahim, 7)

Cilësi për më shumë të mira ndaj Allahut është t’i shprehim falenderim Atij ! Le ta praktikojmë shprehjen e falënderimit ndaj njerëzve tanë për çfarëdo gjëje të mirë që e bëjnë ata. Do të shpërblehemi me më shumë të mira që vijnë prej tyre. Vlerësimi (falënderimi) paraqet ujuitjen e drurit të mirësisë për të dhënë më shumë fryte.
Për prindërit, mbajeni në mend, gjaku i shëndoshë i nevojshëm për fëmijët tuaj është vlerësimi me inkurajim. Mos i privoni ata prej tyre, ngase mund të bëhen anemikë !
Po që se më tepër e praktikojmë vlerësimin e shprehur me fjalë se sa kritikën e zëshme, shoqëria jonë do të vërshohet me dashuri dhe inkurajim.
Kur të takoni ndonjë person të zotuar në islam, mos jini të sigurtë se ai mendon si ju. Ju mund të kryeni adhurimin (ibadetin) në mënyrë të ngjajshme ose të njejtë, mirëpo të menduarit e ngjashem është një proces shumë i ngadalshëm dhe i gjatë. Në botë nuk ekzistojnë dy gjëra të njejta. Allahu na ka bërë të gjithëve të ndryshëm; madje edhe kur bëhet fjalë për elektronet, secili prej tyre ka gjendje unike. Disa herë mashtrohemi kur shohim një komb të tërë që lufton kundër një armiku të përbashkët. Është lehtë të bashkohen njerëzit kundër një invaduesi, mirëpo është jashtëzakonisht vështirë që të bashkohen ata mbi një plan veprimi. Do të paraqiten shumë fraksione.
Andaj da’iu duhet të siguroj një plan veprimi të pajtueshëm, para se të fillojë betejën për reformë. Nëse nuk e ndiqni këtë parim, veprimet tuaja do të jenë joproduktive, pavarësisht se sa të mira janë qëllimet tuaja.
Njerëzit shkojnë deri në skajshmëri kur duan ose urrejnë një person apo një çështje. Kur e duan dikë, ata bëhen të pushtuar duke e harruar objektivitetin dhe arsyeshmërinë në sjelljet e tyre. Ngjajshëm me këtë, nëse nuk e pëlqejnë dikë, ata mendojnë se ai nuk vlen për asgjë. Pejgamberi a.s. na ka dhënë një mësim për mature objektive në të dy rastet:

“Duajeni mikun me masë, sepse një ditë ai mund të bëhet armiku i juaj. Dhe urrejeni armikun me masë sepse një ditë ai mund të bëhet miku i juaj” (Sunen ut-Tirmidhi)

Çfarë parimi largëpamës ! Sa shpesh na nevoitet ai.

Funksioni i përgatitjes së da’iut kërkon qasje të disiplinuar dhe sistematike për t’ju dhënë shkathtësi, qëndrime dhe vlera të zgjedhura.
Përherë duhet patur ndërmend versetin e Kur’anit fisnik:

“…E kush iu përmbahet dispozitave të Allahut, atij Ai i hap rrugë, dhe e furnizon atë prej nga nuk e kujton fare. Kush i mbështetet Allahut, Ai i mjafton atij, Allahu realizon dëshirën e vet dhe Allahu çdo gjëje ia ka caktuar kohën (afatin).” (El Talakë, 2-3)

Edebi (mirësjellja) e da’iut në jetën e përditshme ka rëndësi të veçantë, ngase Islami në masë të madhe interesohet për mirësjelljet. Ai vlerëson lartë sjelljet, me një vlerësim aq të lartë, saqë ato i përfshin në shkrimin e shenjtë si urdhëresa të Allahut. Rreth kësaj çështjeje ekziston numër i madh i haditheve. Pejgamberi a.s. një pjesë të madhe të përpjekjeve të tij ia ka kushtuar mësimit të shokëve të vet me sjellje të reja. Sjelljet e shquara gjithmonë mund të vërehen dhe të lënë mbresë të thellë në mjedisin ku jeton dhe vepron da’iu. Në të gjitha detajet e tyre, sjelljet islame janë në përputhje me identitetin e muslimanit dhe e pasqyrojnë atë.
Pejgamberi a.s. ka qenë shembull më i mirë për ta. Me të drejtë ai ka thënë:

“Më edukoi Zoti im, dhe përsose edukimin tim” (Es Sem’ani në Edebul Imla)

Qëndrimi etik është spirancë e personalitetit islamik të një da’iu. Ekzistojnë shumë aspekte të qëndrimit etik, mirëpo parimet themelore mund të përmbledhen në pesë pika:
a). Respekto autonominë. --- Është e vërtetë se individët kanë të drejtën të vendosin se si do ta jetojnë jetën e tyre, për aq sa veprimet e tyre nuk ndërhyjnë në mirëqenjet e të tjerëve. Prandaj një person ka të drejtën e veprimit si përgjegjës i lirë dhe ka lirinë e mendimit dhe të zgjedhjes. Ky parim i ka rrënjët e tija në hadithin e Pejgamberit a.s.

“Prej vetive të mira islamit të njeriut është braktisja e asaj që nuk i përket atij” (Sunen ut Tirmidhiu)

b). Mos lëndo. – Obligimi për t’iu shmangur shkaktimit të lëndimeve fizike apo psikikë të tjerëve, gjegjësisht për të mos kryer veprime që mund t’i lëndojnë të tjerët, duhet të jetë parimi kryesor etik i da’iut. Ky parim i ka rrënjët në hadithin e Pejgamberit a.s.

“As mos dëmto të tjerët dhe, as mos u dëmto” (Sunen Ibni Maxhe)

c). Bëju mirë të tjerëve. – Ekziston obligimi për t’ua përmirësuar dhe shtuar mirëqenien të tjerëve. Ky parim bazohet në hadithin e Pejgamberit a.s.

“Kushdo që largon një pikëllim (fatkeqësi) të dynjasë nga një musliman, Allahu do t’ia largojë një nga pikëllimet në Ditën e Gjykimit” (Sahihul Muslim)

d). Bëhu i drejtë. – Të qenët i drejtë në sjelljen me të tjerët nenkupton trajtim të barabartë të të gjithëve. Ç’do individi t’i mundësohet pozita e duhur, si dhe të respektohet në përgjithësi Rregulla e Artë: “Ndershmëria eshtë politika më e mirë.” Ky parim bazohet në hadithin e Pejgamberit a.s.:

“Nuk beson (nuk është besimplotë) asnjë prej jush, derisa t’ia dojë vëllaut atë që ia do vetvetes.” (Sahihul Buhariu, Sahihul Muslim)

e). Bëhu i besueshëm. – Duhen mbajtur premtimet, duhet thënë e vërteta, duhet me qenë besnik dhe duhet mbrojtur respekti dhe mirësjellja gjatë bisedimit me njerëzit. Vetëm duke e ruajtur besnikërinë mund të presim të jemi të besueshëm para njerëzve.
Ky parim i ka rrënjët e tij në hadithin e Pejgamberit a.s.:

“Muslimani është vëlla i muslimanit, ai as nuk i ben padrejtësi, e as nuk e tradhëton.” (Sahihul Muslim)

Vallë jeni pyetur ndonjëherë pse një fe kaq e madhërishme mund të ketë ithtarë kaq të prapambetur ? Diçka nuk është në rregull. Me siguri, problemi është në bartësit e porosisë – në ne – e jo në vetë porosinë. Është ky lëximi ynë statik dhe kuptimi i fjalë për fjalshëm i fesë sonë. E tërë energjia dhe fuqia qëndrojnë aty.
Allahu i Madhërishëm në Kur’anin famëmadh urdhëron e thotë:

“..Ndërsa e tërë krenaria (fuqia) i takon Allahut, të dërguarit të Tij dhe besimtarëve, por hipokritët këtë nuk e dinë.” (El Munafikun, 8)

Mirëpo, kjo është vetëm mundësi potenciale. Atë duhet ta shëndrojmë në energji dinamike dhe kinetike që mund ti’ ndërrojë rrethanat dhe mjediset. Andaj udhëzimi adekuat i daiut ka për qëllim që ta nxjerrë në shesh energjinë e brendshme potenciale dhe atë ta drejtojë në vendosjen e rilidjes së nevojshme. Pesë lugë sheqer në një gotë me çaj nuk do ta bëjnë atë të embël, por kur do ta trazoni atë, do ta fitoni ëmbëlsinë.
Duke menduar me seriozitet për atë që u theksua, nëse mund ta parafytyroni veten si një ftues i sinqertë, i vendosur në këtë glob, që të mendoni dhe planifikoni se si ta islamizoni mjedisin tuaj dhe si ta përmirësoni shoqërinë rreth jush, atëherë kjo ligjeratë ia ka arritur qëllimit të v