Mirësjellja gjatë urdhërimit për të mirë dhe ndalimit nga e keqja në fushën e daves

Prof. ass. dr. Rexhep Suma E Martë, 14 Shkurt 2023 0 komente

Në trajtesat e mëhershme kemi theksuar se çështja e urdhërimit për të mirë dhe ndalimit nga e keqja në fushën e daves është nga veprat që afron te mirësia e Zotit xh.sh., dhe që kemi shpresën që të fitojmë shpërblimin në mirësitë që rezervohen për individët që e kryejnë këtë obligim hyjnor me vullnet dhe konform mësimeve fetare. Qëllimi kryesor mbetet që të zhvendoset dhe të eliminohet e keqja dhe dukuritë negative si dhe të dominojë e mira që është vlerë e pranuar nga mendja e shëndoshë. Por kjo nuk mund të arrihet nëse vetë personi që do ta kryej këtë nuk zotëron kulturën e sjelljes, butësinë, mençurinë e urtësinë, diturinë, kuptimin e saktë të vlerave fetare, si dhe të zhveshët nga dyfaqësia, egoja dhe karrierizmi. Në këtë punim do të paraqesim disa veti nga mirësjellja që duhet të ketë një predikues që do të urdhërojë për të mirë dhe do të ndalojë nga e keqja gjatë misionit të tij në predikim.

1. T’I NJOHË MIRË ÇËSHTJET DHE MËSIMET FETARE

T’i njohë mirë çështjet dhe mësimet fetare, dispozitat fetare dhe të ketë kredibilitet në dijen e tij, e cila do të prodhojë shpjegim dhe interpretimin të drejtë të fesë.
“Thuaj: “A janë të barabartë ata që dinë dhe ata që nuk dinë?” Po, vetëm të zotët e mendjes marrin mësim.” (Ez-Zumer, 9). Gjithashtu në një vend tjetër i Lartmadhërishmi ka thënë: “Allahu lartëson ata që besuan prej jush, i lartëson në shkallë të lartë ata të cilëve u është dhënë dituri. Allahu është i njohur mirë me atë që punoni.” (El Muxhadele, 11).
Kurse i Dërguari a.s. në këtë aspekt thoshte: “Vlera e dijetarit ndaj adhuruesit, është si vlera ime ndaj njeriut më të ulët prej jush.”1
Sipas transmetimit të Ebu Umame el-Bahilit, dikush erdhi tek i Dërguari i Allahut (dhe i bëri disa pyetje), më pas i Dërguari a.s., urdhëroi: “Allahu pranon vetëm veprimet që bëhen sinqerisht dhe për të fituar pëlqimin e Tij.”2
Sipas transmetimit të Ebu Hurejres, i Dërguarit i Allahut ka urdhëruar kështu: “Allahu nuk sheh pamjen tuaj të jashtme, as pasurinë tuaj, por sheh zemrat dhe veprimet tuaja.”3

2. DEVOCIONI

Kjo cilësi e lartë dhe e çmuar është pengesë serioze që mbron njeriun së rëni në dyshime, dhe së këtejmi edhe këshilla e tij që ofron do të gjejë qëndrueshmëri dhe pranim në mesin e tyre. Muhamedi a.s. ka thënë: “Robi nuk e arrin nivelin e të qenit i devotshëm derisa të braktisë atë që është e padëmshme për t’u ruajtur nga ajo që i është gabuar.”
Devotshmëria është kriter themelor i kënaqësisë së Allahut dhe të të Dërguarit të Tij. Prandaj i devotshëm është besimtari që e ka arritur këtë. Devotshmëri do të thotë që njeriu në çdo gjendje të tij ta respektojë Allahun dhe të ruhet që të mos e kundërshtojë Atë. Me këtë ndjeshmëri të brendshme, njeriu (thirrësi) e largon veten nga çdo gjë që ka të bëjë me mëkatin, dhe me rrobën e devotshmërisë që vesh, mbrohet nga çdo e keqe. Ai që ka veshur rrobën e devotshmërisë, që është i pastër, që nuk është përlyer me mëkat, që nuk ka harbuar, që nuk ushqen urrejtje në zemër dhe ka gjuhë të sinqertë, është më i virtytshmi i njerëzve.4 Devocioni është dritë në zemër dhe ndriçim në sy, që ndihmon predikuesin (da’iun) që ta bëjë të qartë dallimin ndërmjet të keqes dhe të mirës që do të reflektonte në gjendjen e tij, si dhe do të bëhej model fisnik në thirrjen islame. Të gjitha këto reflektohen jashtë si sjellje të bukura dhe kështu, fetaria e vërtetë realizohet nëpërmjet devocionit ku arrihet tërësia e formës dhe e shpirtit. Allahu i Madhërishëm urdhëron: “O ju që besuat, kini frikë Allahun me sinqeritet të vërtetë dhe mos vdisni, pos vetëm duke qenë myslimanë (besimtarë)! Dhe kapuni që të gjithë ju për litarin (fenë dhe Kuranin) e Allahut, e mos u përçani! Kujtoni nimetin e Allahut ndaj jush, kur ju (para se ta pranonit fenë islame) ishit të armiqësuar, e Ai bashkoi zemrat tuaja dhe ashtu me dhuntitë e Tij aguat të jeni vëllezër. Madje ishit në buzë të greminës së Xhehenemit, e Ai ju shpëtoi prej tij. Po kështu Allahu ua sqaron juve argumentet e veta që ju të gjeni të vërtetën e lumtur. Nga ju le të jetë grup që thërret në atë që është e dobishme, urdhëron për punë të mbara dhe ndalon nga e keqja. Të tillët janë ata të shpëtuarit.” (Ali Imran, 102-104)
Këto ajete na treguan se devotshmëria është rrugëdalje dhe shpëtim për robërit e Tij dhe na bëjnë të ditur se kjo është vlera kryesore që do të marrë parasysh në Ditën e Gjykimit. Besimtari i devotshëm që i bindet urdhrit të Allahut të Madhërishëm: “Ndihmojeni njëri-tjetrin në punë të mira e në devotshmëri, dhe jo në mëkate e armiqësi,” (El Maide, 2), është ai që i druhet llogarisë para Allahut, është njeriu me fat që aspiron ta fitojë provën e madhe duke pasur si qëllim që ta ruajë vetën dhe familjen e tij nga të këqijat në dynja dhe nga dënimi i Xhehenemit në jetën e amshuar.5
Predikuesi apo edhe vetë myslimani në jetën e tij të përditshme duhet ta ketë model të Dërguarin a.s., i cili na ka mundësuar të kuptojmë dhe të largohemi nga këto situata dhe si të dalim faqebardhë. Myslimani i cili përballet me sharje, nuk duhet ta ulë nivelin e tij duke nxjerrë nga goja sharje, qoftë edhe në kundërpërgjigje, edhe pse mund të jetë vështirë, megjithatë duhet të durojë dhe nuk duhet të shëmtohet duke iu përshtatur sharësit. Sepse sido që të jetë, fjalët e këqija janë nga shejtani. Prandaj i Dërguari i Allahut ka porositur: “Allahu më shpalli që të jeni modestë. Prandaj askush prej jush të mos i bëjë padrejtësi tjetrit dhe askush të mos i mburret tjetrit me diçka.” Kur ljad b. Himari, i cili e transmeton hadithin, e pyeti të Dërguarin e Allahut: “O i Dërguari i Allahut! Nëse ndokush, pjesëtar i një bashkësie më të ulët më shan mua dhe unë i përgjigjem fjalës së tij, a hyj në mëkat për këtë?” i Dërguari i Allahut i përgjigjet: “Ata që shahen mes tyre janë të dy shejtanë, e akuzojnë dhe e përgënjeshtrojnë njëri-tjetrin.”6 Po kështu, edhe kur një person i quajtur Ebu Xhurej, i cili kuptohet se ka qenë beduin, kërkon këshillë për vete nga i Dërguari i Allahut, Pejgamberi a.s., i tha: “Mos shaj askënd!” dhe vazhdoi me këto fjalë: “Nëse dikush të shan ty dhe të ofendon për diçka që e di se ti e ke, ti mos e ofendo atë për gjërat që di për të! Sepse faji për këtë i takon atij.” Ebu Xhureji thotë: “Pas kësaj nuk kam sharë askënd, qoftë njeri i lirë apo skllav, deve apo dele.”7
Në fenë tonë nuk është parë me vend edhe mëkatari i cili mëkaton haptazi. Fajtori ndëshkohet, por nuk fyhet. Këtë parim që sot ne e gjejmë në kodet penale, i Dërguari ynë na e ka treguar shekuj më parë përmes këtij shembulli: Njëherë sahabët sollën dikë që pinte tek i Dërguari i Allahut për ta dënuar. Dhe i Dërguari i Allahut zbatoi ndëshkimin me rrahje për të. Filluan t’i binin, kush me duar, kush me sandale e kush me majën e rrobës që kishte veshur. Dikush që nuk u mjaftua me kaq, e shau të dehurin duke i thëne: “Allahu të beftë rezil!” Atëherë Pejgamberi ndërhyri duke thënë: “Jo, mos thoni ashtu! Mos e ndihmoni shejtanin kundër tij!”8 Prandaj, edhe nëse dikush ka bërë faj dhe ka merituar dënimin, është detyrë e besimtarit që ta ruajë personalitetin e vëllait të tij besimtar.9

3. ETIKA DHE ESTETIKA E FJALËS

Sjellja e mirë dhe largimi nga çdo gjë që të shfaq hidhërimin janë pjesa kryesore e çështjes së urdhërimit për të mirë dhe ndalimit nga e keqja në fushën e daves. Me mos zotërimin e këtyre cilësive nuk do të plotësohej devocioni, e edhe dituria nuk do të bënte dobi. Forca e të mbajturit nën kontroll egon dhe flakjen e zemërimit, janë cilësi që duhet të ketë predikuesi në dave, sepse në këtë mision ai do të përballet me gjërat nga më të ndryshmet sikurse janë, sharja, cenim i nderit, pasurisë, dëmet fizike apo shqetësime e tjera, e sikur mos t’i kishte këto cilësi etike, atëherë do të harronte objektivin e tij dhe do t’i orientonte energjitë e tij kah vetvetja dhe do ta harronte fenë.

4. BUTËSIA

Një çështje tjetër që nuk duhet ta harrojmë është edhe domosdoshmëria e respektimit të butësisë gjatë ndryshimit dhe ftesës së njerëzve për të bërë mirë. Pejgamberi a.s. na ka porositur për butësi dhe na ka sqaruar se Allahut të Madhërishëm i pëlqen butësia në çdo gjë dhe se ajo i zbukuron ato gjëra në të cilat gjendet dhe i shëmton ato nëse largohet prej tyre. Një fjalë e urtë thotë: “Kush urdhëron për një punë të mirë, atëherë edhe urdhri i tij të bëhet sa më mirë.”10
Në një hadith tjetër, të cilin e transmeton Aishja r.a., Muhamedi a.s. ka thënë: “Mirësia i zbukuron gjërat, ndërsa dhuna i shëmton ato.”11
Ai që është i privuar nga butësia, në realitet është i privuar nga mirësia, siç e transmeton hadithin, Xherir bin Abdullah se Muhamedi a.s., ka thënë: “Kushdo që është privuar nga butësia ai është i privuar nga mirësia.”12
Transmetohet nga Ebu Derda r.a., se Muhamedi a.s., ka thënë: “Kujtdo që i është dhënë hisja e tij nga butësia, i është dhënë hisja e tij nga mirësia. Dhe kujt i ndalohet hisja e tij nga butësia i është ndaluar hisja e tij nga mirësia.”13
“Nuk është e barabartë e mira dhe e keqja. Andaj, (të keqen) ktheje me mirësi, se atëherë ai, mes teje dhe të cilit ka armiqësi, do të bëhet (si) mik i afërt. Mirëpo, këtë nuk e arrin kush, pos atyre të durueshmëve, dhe nuk e arrin kush, pos atyre me virtyt të lartë.” (Fussilet, 35).
Edhe pse Urdhëruesi këtu është Allahu i Lartësuar, të Cilin njeriu duhet ta dëgjojë me vëmendje dhe t’u bindet urdhrave apo ndalesave të Tij, Ai përsëri ka zgjedhur t’i drejtohet njeriut me atë që e do natyrshmëria njerëzore, pa dhunë dhe imponim. Allahu përmes kësaj u drejtohet njerëzve dhe u shpalos nevojën e ndjekjes së kësaj metode edhe në edukim dhe në arsimim, në mënyrë që të vijnë deri te rezultatet e duhura.14 Për shkak të elokuencës së gjuhës, më lehtë mund të përcillen kuptimet te dëgjuesi. Kjo nuk është për t’u habitur, sepse gjuha është mjeti kryesor për komunikimin e ndërsjellë social dhe kulturor. Me këtë rast, nuk duam t’i kushtojmë vëmendje aspektit letrar dhe retorik (të Kuranit), por fuqisë së ndikimit që estetika e ndërtimit gjuhësor të Kuranit ushtron te dëgjuesit dhe te lexuesit. Pra, nëse i lexojmë veprat e mendimtarëve dhe të letrarëve, të cilët në letërsinë tonë njihen me stil të mrekullueshëm dhe me elokuencë të lartë gjuhësore, atëherë do të shohim se ata janë më influencues te njerëzit në zhvillimin e mendimit arab-islam, dhe atë në epoka të ndryshme (për shkak të ndikimit të tyre nga stili i Kuranit).
Shprehjet kuranore, përmes mënyrës së përdorimit dhe të kualitetit të lartë të tyre, kanë marrë karakter mbi gjuhësor. Asnjë orator nuk është penguar të sjellë ndonjë prurje gjuhësore me stil të veçantë, dhe atë kur të dëshirojë, megjithatë, asnjëherë nuk mund ta arrijë nivelin e shprehjeve stilistike të Kuranit, madje edhe nëse përdor të njëjtat fjalë, të njëjtat shkronja apo të njëjtat kuptime, sepse gjuha kuranore ka mënyrat dhe metodat e paarritshme nga gjinia njerëzore.15

5. PËRDORIMI I DISA GJËRAVE TË LEJUARA PËR TË NDRYSHUAR TË KEQEN

Predikuesi në disa raste duhet të tregojë fleksibilitet gjatë veprimtarisë së tij jetësore brenda suazave dhe vlerave islame dhe pa e dëmtuar reputacionin dhe interesin e myslimanëve. Në këtë aspekt, ai mund të përdorë disa metoda si dhënia e dhuratave (hedijeve), apo t’i thërras për gosti (ushqim), etj., ku me këto veprime do të përfitonte zemrat e tyre deri sa të pranohet e mira, apo të braktiset e keqja. Në këtë aspekt edhe Kurani në kuadër të shpërndarjes së zekatit ka listuar edhe ata që duhen t’u përfitohen zemrat. Ftesën për ushqim e ka praktikuar edhe Muhamedi a.s., me familjarët e tij, dhe po ashtu ua ka prezantuar atyre Islamin. Si mundësi tjetër në këtë aspekt është edhe dhurimi i librit një shoku ku do të arrinte që nëpërmjet këtij libri të lexojë më shumë për vlerat dhe kulturën islame dhe të bindet edhe më shumë.
Pra, thirrësi për në Islam duhet të ketë përgatitje të lartë, dituri, edukatë, të njohë psikologjinë njerëzore, të jetë ashtu si mjeku që diagnostikon saktë pacientin.
“O ju njerëz! Juve ju erdhi nga zoti juaj këshilla (Kurani) dhe shërimi i asaj që gjendet në kraharorët tuaj (në zemra), edhe udhëzim e mëshirë për besimtarët. Thuaj: “Vetëm mirësisë së Allahut dhe mëshirës së Tij le t’i gëzohen, se është shumë më e dobishme se ajo që grumbullojnë ata.” (Junus, 58); “Ju erdhi i dërguar nga mesi juaj. Atij i vije rëndë për vuajtjet tuaja. I brengosur për besimtarët, i butë dhe i mëshirshëm.” (Et Tevbe, 128); “A thua ti, do ta shkatërrosh veten nga hidhërimi pas tyre, nëse ata nuk i besojnë këtij ligjërimi (Kuranit)?” (El Kehf, 6).
Mos kushtimi rëndësi i këtyre mirësjelljeve gjatë misionit të daves, na shpien në dëmtimin e imazhit të vlerave fetare. Po ashtu edhe mos kujdesi i duhur ndaj këtyre elementeve hap rrugën për të keqën që të shtrij shtrat edhe më shumë në mesin shoqëror.
Besojmë se Islami i kushtoi rëndësi të veçantë edukimit dhe orientimit, ashtu siç i kushtoi rendësi ligjit dhe ligjësimit, madje edukimit i kushtoi më shumë rëndësi sesa ligjit, pasi ligjet nuk prodhojnë shoqëri, ndërsa edukimi i vazhdueshëm dhe orientimi i thellë formon shoqëri të suksesshme. Baza e çdo reformimi dhe ndryshimi është ndërtimi i njeriut me mendim dhe ndërgjegje, me besim dhe moral. Njeriu i mirë është themeli i shoqërisë së mirë. Allahu i Madhërishëm përmend në suren Asr se vetëm njeriu i mirë është ai që do të shpëtojë: “Betohem për kohën! Me të vërtete, njeriu është në humbje, përveç atyre që besojnë dhe bëjnë vepra të mira, i këshillojnë njeri-tjetrin të vërtetën e i këshillojnë njëri-tjetrin durimin.” (El Asr, 1-3). Njeriu i mirë është pozitiv, bashkon mes besimit dhe punës, rregullimit të vetes dhe të tjerëve, pranon këshillën nga të tjerët, kur atë e këshillojnë me të vërtetën dhe durimin, ashtu siç i këshillon edhe të tjerët me të vërtetën dhe durimin. Mes myslimanëve, i madhi e pranon këshillën edhe kur kjo këshillë vjen nga ai që është më i vogël. Për këtë arsye, mendojmë se është detyrë që institucionet të orientohen me kujdesin më të madh, qysh nga çerdhja deri në universitet, në mënyrë që të mësohet besimi përkrah shkencës, morali përkrah mjeshtërisë, të kultivohet përkushtimi që pastron shpirtin përkrah kulturës që ndriçon mendjet.16
Predikuesi, në kuadër të mirësjelljes së urdhrit për të mirë dhe ndalimit nga e keqja qëllimin final të tij e ka që rinia të çlirohet nga prangat e pesimizmit dhe dëshpërimit. Megjithatë, ky optimizëm kërkon një njohje të vetëdijshme të disa kushteve të rëndësishme. Së pari, njerëzit nuk janë engjëj. Ata nuk janë krijuar nga drita, por nga balta. Ata, si edhe babai i tyre Ademi, nuk janë të pagabueshëm. Ne mësojmë nga Kurani: “Ne i patëm urdhëruar edhe Ademit, po ai harroi, pra tek ai nuk gjetëm vendosmëri.” (Ta Ha, 115).
Njohja e gabueshmërisë sonë njerëzore dhe prirjes për tundim do të na mundësojë jo vetëm të tolerojmë atë dhe të metave e të tjerëve, por edhe do të na nxisë t’ua rikujtojmë atyre të kenë besim dhe shpresë te mëshira e Allahut, dhe t’i paralajmërojmë ata për zemërimin dhe ndëshkimin e Allahut. Allahu xh.sh. i drejtohet të Dërguarit të Tij, Muhamedit a.s., duke i thënë: “Thuaj: O robërit e Mi, të cilët e keni ngarkuar me shumë gabime veten tuaj, mos e humbni shpresën nga mëshira e Allahut, pse vërtet. Allahu i fal të gjitha mëkatet, Ai është që shumë falë dhe është mëshirues.” (Zumer, 53) Përemri pronor te “robërit e Mi” tregon dashurinë, kujdesin dhe dashamirësinë e Allahut ndaj qenieve njerëzore, për të cilat Ai ka ruajtur mëshirë dhe falje të madhe për të gjitha mëkatet, sado të mëdha qofshin ato.17
Veprimet e tilla do t’ia lehtësonin dukshëm aktivitetin thirrësit, sepse do të edukoheshin gjeneratat e reja me frymën e frikës ndaj Zotit, si dhe do të orientoheshin forcat dhe energjitë e reja nga brezat e rinj drejt prosperitetit e zhvillimit duke u larguar dukshëm nga dekadenca dhe rënia në humnerë e cila i ha dhe i shkatërron popujt.

________________________
1 Sahihu-l Muslim bi sherh En-Nevevi, botim i tretë, Darul hajr, Damask-Bejrut, 1996, v.2. f. 25.
2 Nesaiu, 3142, Xhihad, 24.
3 Muslimi, 6543, Birr, 34.
4 Ibën Maxhe, zuhd, 24: IM 4216.
5 Islami nëpërmjet haditheve, Kryesia e Çështjeve Fetare të Turqisë,
Logos-A, 2017, botim i dytë, v. 3.f.122.
6 EM 428 Buhari, El edebu’l- mufred, 153, HM 17622 Ibën Hanbel, IV,162. 7 Ebu Davud 4084, Libas, 25.
8 Buhariu, 6777, Hudud, 4, Ebu Davud, 4477, Hudud, 35.
9 Islami nëpërmjet haditheve, Kryesia e Çështjeve Fetare të Turqisë, Logos-A, 2017, botim i dytë, v. 3.f.122.
10 Jusuf Kardavi, Rizgjimi islam nga adoleshenca drejt pjekurisë, Shkup,
2007, Furkan, 315x.
11 Muslimi, 2594.
12 Buhariu, kitabul edeb, babul hadher minel gadab,8/28,nr.6116, Sahih el
xhami, nr. 6606.
13 Tirmidhiu, nr. 2013, duke thënë hadith sahih.
14 Seid Ismail Ali, El-Kuranu 1-kerimu rujetun terbevijeh, Kajro, Daru
1-Fikri’1-Arabij, 2002, f. 161.
15 Abdulfettah Elfavii, El-I’xhazu-l-ugaviju lil Kur’ani, f. 35.
16 Jusuf Kardavi, Islami për tek i cili ne ftojmë, Furkan, Shkup, 2022, f.101-102. 17 Jusuf Kardavi, Rizgjimi islam ndërmjet kundërshtimit dhe ekstremizmit, Logos-A, 2002, f.228.