Roli i të Dërguarit të Zotit ndaj shpalljes, si dhe botës që e rrethon, nuk është që të qëndrojë indiferent, përkundrazi, ai ishte shumë aktiv, jetonte me të, bëri të pamundurën që ajo që i shpallej të përcillej tek masa në mënyrën më të mirë të mundshme, duke mbajtur llogari se si do t’i pranojë popullata shpjegimet e tij.

Për të qenë i suksesshëm në misionin e tij, Ligjdhënësi i afron Pejgamberit nga emanacioni i Tij. Krahas mrekullisë, i fali fjalë të shenjta (Hadith el Kudsijj), njashtu përzgjodhi nga vetë ai deklaratat profetike (Hadith en Nebevij). Kjo e fundit nuk përbëhet vetëm nga fjalët e tij, por në të bëjnë pjesë veprat të cilat janë burim i Pejgamberit (a. s.), madje, kur dikush flet apo vepron diç dhe Pejgamberi (a. s.) e pëlqen, e njëjta do të konsiderohet hadith i Pejgamberit (a. s.), që do të thotë se i Dërguari i Zotit nuk mund të qëndrojë indiferent ndaj ngjarjes që zhvillohet. Kur Sahabiu vepron diçka në prezencë të Pejgamberit (a. s.), ose e informon për atë që ka vepruar, konfirmimi nga Pejgamberi, llogaritet njashtu Sunnet.
Këtë veprim të Pejgamberit (a. s.) e konfirmon edhe vetë Kurani famëlartë, ku në lidhje me deklarata e tij thotë: “Dhe ai nuk flet nga mendja e tij.” (En - Nexhm : 3)
Shtrohet pyetja: Si deklaroni Kurani se ai nuk flet nga hamendja, kurse nga ana tjetër është evidente se Allahu fuqiplotë ka ndryshuar shumë qëndrime dhe norma të Pejgamberit (a. s.)? Sikur të ishte me shpallje çështja nuk duhej të ndryshonte, pasi që e njëjta ka pësuar ndryshime atëherë kjo është dëshmi se ka buruar nga njerëzorja e Muhamedit (a. s.).
Përgjigjja në këto pyetje të parashtruara qëndron në sa vijon:
Në parashtrimin e pyetjeve ka luhatshmëri, qëllim jo të denjë, thjesht thënë ka moskuptim të fjalëve, por edhe i personalitetit të Muhamedit (a. s.)! Allahu (xh. sh.) i le në dispozicion Pejgamberit (a. s.) që të flas, të marrë vendime dhe qëndrime, ngase një veprim të tillë ia garanton Kurani: “Çka t’ju japë Pejgamberi, atë merreni; e çka t’ju ndalojë, përmbajuni dhe kini frikë Allahun, se Allahu është ndëshkues i ashpër.” (El Hashër : 7)

Roli i të Dërguarit të Zotit kundrejt shpalljes

I dërguari i Zotit është i obliguar që të përcjell atë që i shpallet nga Zoti në mënyrë precize, kurse zbërthimin e të njëjtës ia le në kompetencë Pejgamberit (a. s.). Për shembull: Namazi është i obliguar me Kuran, kurse mënyra, koha, lëvizjet fizike i mbetet Pejgamberit (a. s.) që t’i shpjegojë.
Për sa i përket traditës profetike në relacion me Kuranin, ato janë të njëjta sikur Rregullorja me Kushtetutën e cila i interpreton nenet e Kushtetutës.
Për të pasur një pasqyrë sa më reale, në vazhdim ofrojmë ajete kuranore të cilat tregojnë qartë funksionin dhe rolin e Pejgamberit (a. s.) kundrejt shpalljes, i cili nuk është indiferent, por merr pjesë aktive dhe është burim i dytë i Sheriatit islam dhe interpretues i fjalës së Allahut, të cilët ajete për nga forma të duken të njëjta, por për nga përmbajtja ndryshojnë:
Ligjdhënësi justifikon diç dhe të njëjtën e vërteton edhe Pejgamberi (a. s.) në hadithet e tij, gjë e cila kuptohet nga ajeti: “Binduni Allahut, respektoni të dërguarin dhe përgjegjësit nga ju.” (En-Nisa : 59)
Ligjdhënësi obligon kurse detyrë e të Dërguarit është që të njëjtën ta shpjegojë: “Binduni Allahut, respektoni të dërguarin.” (En-Nisa : 59)
Kur Ligjdhënësi nuk justifikon diç, qoftë ajo në formë të thuktë apo të detajuar, çështja i lihet në kompetencë të dërguarit të Zotit që ai të justifikoi, e cila e drejtë i garantohet me Kuran: “Respektoni të dërguarin.” (En Nisa : 59)
Si dhe ajeti tjetër: “Çka t’ju japë Pejgamberi, atë merreni; e çka t’ju ndalojë, përmbajuni dhe kini frikë Allahun, se Allahu është ndëshkues i ashpër.” (El Hashër : 7)
Nga e tërë kjo arrijmë të kuptojmë se Kurani famëlartë nuk është libër që vjen vetëm me ligje (ligjdhënës), por në të njëjtën kohë është mrekulli. Kur Pejgamberi (a. s.) vjen me ndonjë normë dhe e njëjta revidohet nga Allahu fuqiplotë, vetvetiu jep argument se bie në sferën e së drejtës së Pejgamberit (a. s.) që të vijë me vendime, e cila buron nga natyra e tij e pastër (fitrtu el imanije). Mirëpo, kjo nuk duhet keqkuptuar se norma që vjen nga Zoti, Pejgamberi (a. s.) ka të drejtë me hamendjen e tij të bëjë ndryshime. Ky është edhe kuptimi i ajetit kuranor: “Dhe ai nuk flet nga mendja e tij.” (En Nexhm : 3)
E tërë kjo konfirmon se i dërguari i Zotit është i sinqertë në kumtimin e misionit të tij, duke e lënë që edhe ai të marrë pjesë direkte në vendimmarrje me anë të natyrës së tij, por Allahu fuqiplotë është i Gjithëdijshëm dhe i Urtë, mu për atë edhe intervenon në korrigjime, që jep të kuptojmë se Ligjdhënësi nuk e le të legjitimoj si të dëshiron ai. Kur Pejgamberi (a. s.) konfirmon se norma që ai ka vendosur ka pësuar ndryshim, kjo flet për drejtësinë dhe përkushtimin e lartë të tij në misionin që Zoti ia besoi dhe se ai nuk ka forcë dhe fuqi mbi forcën dhe fuqinë e Zotit.
Për të pasur çështjen sa më të qartë, ofrojmë shembull që të jemi sa më pranë kuptimit të kësaj që elaboruam më parë, e cila sillet rreth hijes së ajetit kuranor: “Ai nuk flet nga mendja e tij.”
Nuk ekziston asnjë rast që i dërguari i Zotit të gjykojë me hamendje, duke anashkaluar realitetin kuranor. Një parim të tillë e gjejmë në Kuran, që ka të bëje me birësimin e Pejgamberit (a. s.), Zejd bin Harithe, i cili një kohë të gjatë ishte rob i Hatixhes (r. a.), e cila ia dhuroi Pejgamberit (a. s.).
Ndërkohë, familja e tij arrijnë të kuptojnë lokacionin në të cilin gjendej biri i tyre . Vijnë në Meke për ta liruar nga robëria, duke i ofruar Pejgamberit (a. s.) kompensim material që birit të tyre t’ia falë lirinë, por një ofertë të tillë nuk e pranoi Muhamedi (a. s.), duke u propozuar që një gjë e tillë t’i lihet Zejdit që ai të vendos, pa kurrfarë presioni! Zejdi u prononcua para të gjithëve se: nuk mund ta zëvendësonte Pejgamberin (a. s.) me dikë, qoftë ai të ishte edhe babai i tij biologjik. Këtë simpati Pejgamberi (a. s.) deshi që t’ia kompensojë duke e birësuar dhe që nga ky moment ai thirrej: “djali” i Muhamedit (a. s.). Por, Allahu fuqiplotë nuk e pëlqeu këtë vendim të Muhamedit (a. s.), duke e eliminuar këtë dukur të mos jetë prezente në shoqërinë islame, po qoftë ai të jetë edhe i Dërguari i Tij. Para marrjes së këtij vendimi nga vetë Muhamedi (a. s.) nuk ekzistonte normë, por këtë e bëri për të kthyer të mirën me të mirë ngase e privilegjoi nga babai i tij.
Allahu (xh. sh.) është i Urtë edhe në formën e të shprehurit të tij preciz ku Muhamedit (a. s.) i drejtohet me shprehjen: “Ju thirrni (mbështetni) ata në etërit e vërtetë të tyre, kjo është më e drejtë tek Allahu.” (ElAh’zab : 5)
Ajo që veproi Muhamedi (a. s.) nuk ishte mëkat. Një gjë e tillë do të kuptohej në këtë mënyrë sikur të thoshte: (huve el kistu indAllah), por shprehja kuranore “el-Ekset”, është në superlativ, e cila do të thotë: “më mirë”. Komenti i së cilës është: “O i Dërguar i Zotit! t’i veprove drejt për t’ia kthyer të mirën me të mirë dhe kjo është drejtësi. Mirëpo tek Unë ekziston çështja më e drejtë: “Ju thirrni (mbështetni) ata në etërit e vërtetë të tyre, kjo është më e drejtë tek Allahu.”

Kurani fisnik shpalos njerëzoren e Pejgamberit (a.s.)

Që në fillim dëshirojmë të potencojmë se me këtë temë kemi për qëllim të bëjmë dallim mes cilësive profetike dhe cilësive njerëzore të cilat burojnë nga Pejgamberi (a. s.), duke filluar që nga deklaratat, veprimet apo aprovimet e tij. Dallimi mes largpamësisë së tekstit dhe atributit detyrimor të tij. Për të realizuar këtë synim, ne do të fokusohemi në pikat që vijojnë:
Kurani famëlartë haptazi dhe pa fije hezitimi dhe në mënyrë publike e ka definuar rolin e Muhamedit (a. s.) me kumtim (teblig), ku edhe thuhet:“Muhammedun resulullah-Muhammedi është i dërguar i Allahut...” (El-Fet’h : 29)
Me nocionin “er-risale” ka për qëllim Kuranin famëlartë, ndërkaq rolin e tij e përcaktoi në përcjelljen e këtij misioni dhe kumtimin e të njëjtës masë: “Ty ta zbritëm Kuranin që t’u shpjegosh njerëzve atë që u është shpallur atyre, me shpresë se do ta studiojnë (Kuranin).” (En-Nahël : 44)
Ndërkaq, Pejgamberi (a. s.) e kreu me sukses misionin e tij. Realizoi premtimin, gjë të cilën e vërtetoi edhe masa që ishte prezente në Haxhin e Lamtumirës, së cilës iu drejtua me fjalët që i regjistron historia islame: “A e kreva misionin tim?” Të pranishmit njëzëri brohoritën: “Po, o i dërguar i Allahut! O Zot! Ty të kam dëshmitar.”
Sikur të mos ishte shpjegimi i tij, Kurani famëlartë nuk do të ndiqte metodën e thuktësisë në urdhra dhe ndalesa. Sikur të mos ishte biografia e Pejgamberit (a. s.), ibadetet, ritualet dhe ligjet bazë të Islamit do të ishin objekt i divergjencave.
Nisur nga ky fakt, nuk duhet bërë dallim mes Sunnetit, përkatësisht biografisë së vërtetë të Pejgamberit (a. s.) dhe Kuranit të madhërishëm nga pikëpamja e shpjegimit. Mirëpo, misioni “er Risale” nuk e tret njerëzoren e të Dërguarit, përkundrazi, Kurani kërkon nga ai që ta publikojë këtë veçori, ku në mënyrë imperative i thuhet: “Thuaj: “Unë jam vetëm njeri, sikurse edhe ju, mua më shpallet.” (El-Kehf : 110)
Ajeti në fjalë bën unifikimin në mes të qenët të tij njeri dhe të qenët e tij i dërguar. Të gjitha fjalët e tij nuk janë shpjegim i fesë apo zbatim i parimeve që do të ishin detyrim për ummetin e tij, andaj, e urrente që t’i parashtrohen shumë pyetje nga frika që përgjigja e pyetjes së parashtruar të mos i vështirësojë pasuesit e tij. Nga jetë-përshkrimi i tij mësojmë se ai ishte shumë i urtë dhe i mëshirshëm ndaj pasuesve të tij.
Në hadithin që e transmetojnë Buhariu dhe Muslimi Pejgamberi (a. s.) ka thënë: “Mos më pyetni për atë që nuk e kam potencuar, ngase u shkatërruan ata që ishin para jush nga pyetjet e shumta që ua parashtronin të dërguarve të tyre. Kur u ndaloj diç, distancohuni nga ajo, e kur t’ju urdhëroj në diç, veproni aq sa keni mundësi.”
Po ashtu, vlen të potencohet hadithi që e transmeton Aishja (r. a.): “Pejgamberi (a. s.) shumë herë ka pasur dëshirë të bëjë diç, por është distancuar nga frika që mos e bëjnë të njëjtën njerëzit dhe ta ketë obligim.”
Duke marrë parasysh këtë, ekspertët e Bazave të së Drejtës Islame kanë dalë me konkluzion se Sunneti obligativ është ai Sunnet që vjen nga Pejgamberi (a. s.), të cilën e përcjell nga Zoti dhe e njëjta është fe (çështje fetare) për pasuesit e Tij dhe parim që duhet patjetër pasuar. Ndërkaq, Sunneti që ka të bëjë me një qëndrim të caktuar ndaj luftës apo paqes, apo përvojës në ekonomi, mjekësi, bujqësi, etj. apo shpreh një qëndrim personal, nuk prezanton obligimin fetar apo parimin që patjetër duhet pasuar. Kjo është këshillë apo qëndrim fetar që hyn në sferën e të lejuarës (mubah). Andaj, duhet bërë dallim mes Sunnetit pas të cilit pasojnë norma dhe ligjet fetare (et-Teklifij), dhe Sunnetit që nuk e arrin këtë nivel dhe të njëjtat janë këshilla dhe sugjerime.
Muhamedi (a. s.) ishte i deleguar i Zotit, i cili e kumtoi atë që i shpallej. Ishte gjykatës që gjykonte, udhëheqës që i printe ushtrisë, koordinonte dhe planifikonte. Me fjalë të tjera, ishte njeri që kishte cilësi brilante.
Është e qartë se kur ishte në shtëpi apo vizitonte dikë, apo konsultonte dikë nga shokët e tij për ndonjë çështje, ky veprim nuk përbën rregull detyrimor. Për sa i përket shpjegimit të tij kundrejt kumtimit të misionit, ose shpjegimi i të thuktës (el-muxhmel) të Kuranit famëlartë, kjo është nga çështjet e fesë e cila duhet pasuar.
Për sa i përket Sunnetit praktik (Sune el fi’lije), të cilën nuk e shoqëron diç që do ta bënte të obligueshme, apo që ka të bëjë me çështje personale, kjo nuk reflektohet te të tjerët dhe e njëjta vlen ekskluzivisht vetëm për të: “.. duke qenë kjo (rast) vetëm për ty e jo edhe për besimtarët.” (El Ah’zab : 50)
Të gjithë këtë që e shpaluam dijetari tunizian Ibn Ashur në mënyrë precize do të orvatet që ta përshkruajë rolin e Sunnetit, ku mes tjerash thotë: “Të gjithë atë që e ka thënë apo bërë Pejgamberi (a. s.) për të kumtuar misionin e tij, ishte normë e përgjithshëm që përfshinte dy botërat (njerëzoren dhe xhindoren) deri në Ditën e Gjykimit. Nëse është urdhër, atë duhet aplikuar secili, e nëse është nga ndalesat nga e njëjta duhet distancuar secili. Nëse veprimi i tij është në cilësi të udhëheqësit, atë nuk duhet bërë, përpos se me leje të Imamit (Sistemit), ngase veprimi i të njëjtës është nën patronazhin e të qenit të tij udhëheqës e jo predikues. Kjo ka të bëjë me emërtimin, marrëveshjet, rekrutimin e ushtrisë etj. Vendimet e tij në cilësi të Gjykatësit: nuk i takon askujt të marrë vendime përpos se me vendim të Gjykatësit, për arsye se veprimet e marra janë në sferën e Drejtë- sisë që ia mundësojnë që të marrë një veprim të tillë.”
Pra, është e domosdoshme që së pari të definojmë ‘cilësinë’ që buron nga Pejgamberi (a. s.), të folurit apo të vepruarit e tij, para se të gjykohet se është obligim apo këshillë.
Është e qartë se Pejgamberi (a. s.) kur ka marrë ndonjë vendim, si për shembull emërtimin e emisarëve, përcaktimin e detyrave, dërgimin e ushtrisë etj., kuptojmë se në këtë rast është sjellë si udhëheqës. Kur ka gjykuar në mes dy personave për ndonjë problem të karakterit hasmor, apo të pasurisë duke u bazuar në dëshmi apo betim, automatikisht kuptojmë se ka qenë në cilësi të gjykatësit. Sjellja dhe deklaratat e tij në sferën e adhurimeve (el ibadat): kjo bie në sferën e kumtimit dhe fetvasë. Mirëpo, ka raste ku cilësia e tij është e fshehtë dhe nuk dihet se në çfarë cilësie e ka thënë apo vepruar, mu për këtë dallojnë qëndrimet e dijetarëve Islam në lidhje me normën e nxjerrë.
Sahabet qysh herët e kuptuan dallimin mes shpalljes dhe mendimit personal të Tij, për të cilën dijetari Ibn Ashuri do të prononcohet: “Ndër ata që e kuptoi këtë dallim dhe e definoi është Shehabuddin Ahmed bin Idris El-Kerafi në veprën e tij “Envaul buruk fil furuk”, i cili në kapitullin XXXVI e shpjegon mënyrën e sjelljes së Pejgamberit (a. s.) si gjykatës, në fetva e cila hyn në kumtim të shpalljes (et - teblig), sjelljes së tij në udhë- heqësi, ku ka thënë: “Pejgamberi (a. s.) është udhëheqësi (Imam) më i lartë. Gjykatësi më urtë.. Myfti më i ditur.. Prijës i prijësve.. dijetar i të diturve. Nuk ka post fetar e të mos jetë cilësuar më superior, mirëpo roli i tij ishte në kumtim (teblig), ngase roli i misionit dominonte tek ai dhe më pas vijojnë postet tjera...”
Jo vetëm Kurani në suren El-Keh’f, ajeti, 110: “Thuaj: “Unë jam vetëm njeri, sikurse edhe ju“, që publikon natyrën njerëzore të Pejgamberit (a. s.), por një realitet të tillë e vërteton edhe vetë Pejgamberi (a. s.), ku thotë: “Vërtet unë jam njeri sikur ju; kur ju urdhëroj për diç nga feja, bëjeni atë, e kur t’ju urdhëroj për diç që është mendimi im, keni parasysh se unë jam njeri.” (Transmetojnë Muslimi, Ibni Maxhe dhe Imam Ahmedi).
Pas këtyre argumenteve sahabët qartë kuptuan dallimin mes asaj çka është detyrim fetar, e cila nuk pranon kundërshtim, dhe asaj që ishte rezultat i mendimit të lirë profetik, e cila pranonte debat dhe zëvendësim, siç edhe ndodhi në Marrëveshjen e Hudejbisë.
Kur sahabët kishin ndonjë problem, e pyetnin Pejgamberin (a. s.) se vallë, është mendim i tij personal, në të cilin kemi liri të afrojmë mendimin tonë, apo është shpallje? Kjo sjellje e tyre do të reflektojë në ixhtihadin e juristëve më pas. Kishte prej atyre që e konsideronin qëndrim njerëzor, por kishte prej atyre që e konsideronin si shpjegim të shpalljes, gjë të cilën do ta shpjegojmë më pas me shembuj dhe fakte konkrete.
Ajo që na intereson është të bëjmë dallim mes asaj që është detyrim fetar dhe asaj që është udhëzim apo këshillë fetare. Andaj, ajo që vjen në cilësi të kumtimit nga Zoti dhe shpjegues i ritualeve fetare është obligim (vaxhib), kurse ajo që vjen si këshillë dhe sugjerim, konsiderohet e preferuar, e cila nuk tërheq obligim (mustehab).

Largpamësia e Sunnetit Profetik

Nga e sipërtheksuara kuptojmë se hulumtuesit (muxhtehidët) dallonin mes Sunnetit legjislativ dhe Sunnetit jolegjislativ Pejgamberi (a. s.) urdhëronte apo ndalonte për të shpjeguar të thuktën (el-muxhmel) që gjendet në Kuranin fisnik. Ai sillej në cilësi të udhëheqësit, këshilluesit, udhëzuesit etj., kështu që edhe Sunneti i tij ishte udhëzues, këshillues dhe thirrës në të mirë, por jo e karakterit obligativ, e cila patjetër duhet të praktikohej.
Për të qenë edhe më e qartë kjo që elaboruam, ofrojmë argumente dhe shembuj konkret nga jeta e të dërguarit të Zotit.
1. Në veprën el Muvetta të Imam Malikut (r. a.) dhe dy koleksionet e sakta, të Buharit dhe Muslimit, transmetohet nga En-Nu’man bin Beshir se babai i tij, Beshir bin Sa’d, i veçoi birit të tij të vogël Nu’manit nga pasuria e tij, por jo edhe fëmijëve të tjerë. Bashkëshortja e tij, Umretu, bija e Revahasë, e cila ishte nëna e Nu’amanit, tha: “Nuk e pëlqej këtë derisa të marr qëndrimin e Pejgamberit (a. s.)”. Beshiri shkoi dhe ia tregoi Pejgamberit (a. s.) tërë ndodhinë. Pejgamberi (a. s.). i tha: “A tërë fëmijëve tu u ke ndarë ngjashëm?!” Tha: Jo. Atëherë Pejgamberi (a. s.) i tha: “Mos më merr për dëshmitar në krim.” Është më se e qartë se nga thënia e Pejgamberit (a. s.): “Mos më merr për dëshmitar në krim”, ka për qëllim ndalimin e dhënies një djali, duke e veçuar nga të tjerët, mirëpo në esencë ka për qëllim mbrojtjen e unitetit të familjes e jo ndalesa e vetë dhënies. Duke u bazuar në qëllimin e tekstit e jo të anës së jashtme, këtë e mbështesin Ebu Hanife, Maliku dhe Shafiu, duke thënë: “Pejgamberi (a. s.) nuk kishte për qëllim me këtë thënie ndalesën dhe pezullimin e dhënies, por e ndaloi Beshirin nga ai veprim si këshillë dhe sugjerim e cila do të rezultonte me nder dhe respekt dhe lidhje në mes bijve të tij. Megjithatë, dhënia zbatohet dhe nuk prishet sipas të Drejtës Islame. Ndërkaq, Imam Ahmed bin Hanbeli, Is’hak bin Rahvije, Sufjanit dhe Davud bin Alij janë përqendruar në aspektin sipërfaqësor të tekstit (ndalesën), pra duke u përqendruar në aspektin formal e jo në kuptimin e mesazhit që përmban thënia (el-ma’na).
2. I dërguari i Zotit dëshiroi që t’i ofrojë kryetarit të Gatafanit gjysmën e të vjelave të Medinës, me kusht që ata të largohen nga beteja e Hendekut (El-Ah’zab). Sa’d bin Ibade dhe Sa’d bin Muadh thanë: “Nëse ky propozim është me shpallje, e pranojmë dhe e respektojmë, mirëpo nëse është vetëm propozim, në këtë rast nuk u ofrojmë kurrgjë përpos se shpatën. Në kohën pagane ata dhe ne nuk kishin fe, kurse ata nuk na afronin kurrgjë nga frutat e Medinës përpos se me anë të shitblerjes. Meqë Zoti na forcoi me fenë, pse t’u japim atyre nga të vjelat e Medinës? Nuk u japim kurrgjë përpos se shpatën.” Në këtë rast Pejgamberi (a. s.) tha: “I kam parë arabët se si u gjuanin juve nga një hark, andaj, desha që t’i largoj ata nga ju; nëse nuk e pranoni, atëherë le të jetë ashtu. Më pas Pejgamberi (a. s.) atyre që erdhën për marrëveshje u tha: “Shkoni, se nuk ju japim përpos se shpatën”. Nga kjo kuptojmë se propozimi i Pejgamberit (a. s.) që t’u ofrojë gatafanasve ½ e rendimenteve të Medinës, që të largohen nga grupacionet, ishte këshillë dhe nuk ishte shpallje e detyruar. Me të deshi t’i shpartallojë armiqtë; mu për atë edhe tha: “Nëse e refuzoni një gjë të tillë, atëherë le të jetë ashtu siç thoni ju.”
3. Transmetohet se Pejgamberi (a. s.) kaloi pranë disa personave të cilët i krasitnin hurmat dhe u tha: “Mos i krasitni hurmat.” Sipas Pejgamberit (a. s.), një veprim i tillë nuk ishte i domosdoshëm, kurse ata e respektuan këtë mendim të Pejgamberit (a. s.) dhe nuk e pyetën pse. Në atë vit hurmat nuk dhanë shumë fryt, të cilat kur ata i krasitnin jepnin më tepër dhe për të njëjtën e informuan Pejgamberin (a. s.) e ai u tha: “Ju jeni më të prirur në çështje të kësaj bote.”
Dijetari i famshëm Ibni Ashur e transmeton këtë rrëfim të njohur në veprën “Xhamië el Atibe fi Semaië Ibn el Kasim”, duke potencuar se Maliku ka thënë: “Pejgamberi (a. s.) kaloi pranë një kopshti dhe pa disa persona se si i krasitnin hurmat. U tha: “A është patjetër ta bëni këtë?” Njerëzit u distancuan nga krasitja gjatë atij viti, kurse hurmat nuk dhanë bereqetin e duhur, andaj u ankuan te Pejgamberi (a. s.), kurse ai u tha: “Unë jam njeri, ndërsa ju veproni sipas nevojave tuaja.”
Ibni Rushdi ka deklaruar se ky hadith transmetohet në versione të ndryshme; një nga to është se ai ka thënë: “Nuk mendoj se kjo do të bëjë diç; sikur ta linit, do të ishte më e dobishme”.
Apo thënia “Nuk e shoh të arsyeshme krasitjen dhe atë vit u pakësuan frytet”, për këtë e informojnë Pejgamberin (a. s.), e ai tha: “Unë nuk jam bujk e as shartues hurmash; krasitni ato.”
Duke pasur në konsideratë këtë, juristi patjetër duhet të hulumtojë rrethanat e deklaratave të Pejgamberit (a. s.), që e vërteta ta gjejë vendin e merituar.
Siç kuptohet nga hadithi, sikur të mos figuronte shpjegimi i fundit nga sahabët rreth rrëfimit të krasitjeve dhe shartimit të hurmave, shumë veta do të konstatonin se krasitja është haram apo jo e preferuar (mekruh).
Juristët islamë në shumë raste janë në divergjencë në lidhje me hadithin që është thënë për ndonjë ndodhi. Thëniet mbajnë që të jenë këshillë, sugjerim apo kumtim (teblig), siç është rasti me shembujt që vijojnë: Pejgamberi (a. s.) ka thënë: “Ai që e gjelbëron një tokë të shkretë, ajo i takon atij.”
Dijetarët islamë janë në kundërshtim në lidhje me këtë thënie; mos vallë kjo sjellje është fetva? I takon çdokujt të gjelbërojë – të fut në përdorim çdo tokë pa leje të Shtetit (Imamit). Apo me leje zyrtare nga Shteti, ku askujt nuk i takon të shfrytëzojë një tokë të shkretë (pronë shtetërore), përpos me leje të shtetit, që është edhe qëndrim i Imam Ebu Hanifes.
Pejgamberi (a. s.) ka thënë: “Ai që bëhet renegat (lë fenë e tij), mbyteni.”
Kjo thënie profetike ngjalli polemikë mes dijetarëve bashkëkohorë, e cila thënie në shikim të parë të duket se vjen në kundërshtim me lirinë fetare e vërtetuar në shumë ajete: “Në fe nuk ka dhunë.” (El-Bekare : 256)
“E ti thuaj: “E vërteta është nga Zoti juaj, e kush të dojë, le të besojë, e kush të dojë, le të mohojë” (El-Kehf : 29 )
“Sikur të dëshironte Zoti yt, do t’i bënte njerëzit të një feje (por nuk dëshiroi, Ai e di pse). Ata vazhdimisht janë në kundërshtime (mes vete), Përveç atij që e mëshiroi Zoti yt. Po për këtë edhe i krijoi ata. Fjala e Zotit tënd: “Gjithsesi do ta mbushë xhehenemin me të gjithë xhindet dhe njerëzit”, ka marrë fund (është plotësuar).” (Hud : 118-119)
Në të dyshohet në largpamësinë detyrimore fetare për kuptimin e këtij ligji profetik. Ajo që edhe më tepër e thellon dyshimin është se Kurani fisnik e sqaron normën e renegimit nga religjioni islam me tekst të qartë, duke përjashtuar sanksionin religjioz, por përkufizon masë ndëshkuese në Ahiret, së cilës i referohet ajeti: “Vërtet, ata që besuan e pastaj tradhtuan, përsëri besuan e pastaj tradhtuan dhe e shtuan mosbesimin, Allahu nuk ua fal atyre as nuk i udhëzon në rrugë të drejtë.” (En-Nisa : 137)
Siç është e ditur, çështjet e besimit janë nga çështjet që kanë të bëjnë me ndërgjegjen dhe ndjenjat, kurse llogaria e tyre mbetet Perëndisë.
Në lidhje me këtë çështje personalisht pëlqej qëndrimin e Prof. Dr. Muhamed Nur Ferhan, profesor i të Drejtës Ligjore në Universitetin e Zakazikut - Kajro, në sugjerimet dhe analizat precize që ia bën rregullores ligjore për renegim:
Ky sistem në tërësinë e tij është rezultat i aktivitetit hulumtues të fukahave në shekujt e parë të hixhretit. Ai nuk bazohet në tekste të prera kuranore, por në hadithe “Ahad”, të cilat mbajnë iluzion, ku sipas dijetarëve klasik, si dhe bashkëkohorë, hadithi “Ahad” nuk merret për bazë nëse e konteston tekstin kuranor. Në këtë pikëpamje jep analizën e tij Sadru eshSheria et-Taftazani mbi hadithin që transmetohet nga Pejgamberi (a. s.), i cili ka thënë: “Pas meje do të shtohen shumë hadithet; në këtë rast, nëse ato janë kompatibile me Kuranin, merrini, e nëse vijnë në kundërshtim, refuzojini.”
Sipas tij, ky hadith dëshmon se çdo thënie që vjen në kundërshtim me Kuranin famëlartë nuk mund të jetë hadith i Pejgamberit (a. s.).



Doc. dr. Abdulxhemil Nesimi
(ligjërues i lëndës së Tefsirit në Fakultetin e Shkencave Islame – Shkup)