All-llahu i Madhërishëm në Kur’anin fisnik urdhëron e thotë:
“Pra, ka shpëtuar ai që e pastroi vetveten. E ka dështuar ai që e poshtëroi vetveten”.( Esh Shems, 9-10)

Islami si sistem i jetës gjithëpërfshirës, nëpërmes ibadeteve obliguese dhe parimeve morale, dëshiron të ndërtoj individin e shëndoshë si dhe shoqërinë në tërësi.
Në këto parime universale realizohen të drejtat individuale dhe shoqërore të gjithë njerëzve për çka kontribuon mirëqenien e përgjithshme dhe jetën e harmonizuar në mes njerëzve. Injorimi i principeve të përkryera islame, në mes njerëzve vie deri te shprehja dimensioni animal i qenies së tyre dhe vendoset ligji i të fuqishmit, çfarë në përfundim prodhon trazira dhe sjellje të ndryshme anormale.
Për këtë, islami nga pasuesit e tij kërkon që të pastrohen shpirtërisht dhe të punojnë në harmonizimin e shoqërisë.
“Pra, ka shpëtuar ai që e pastroi vetveten”.
Rruga deri te humanizmi i individit dhe shoqërisë arrihet me përpjekje të vazhdueshme në planin e pastrimit të shpirtit njerëzor, për çka flitet në disa vende në Kur’anin fisnik.
All-llahu i Madhërishëm në natyrën e shprehjes së Tij, kur dëshiron të tregoj në rëndësinë e asaj për të cilën flitet, betohet. Duke folur për rëndësinë e pastrimit të shpirtit, Ai paraprakisht betohet në trupat qiellor dhe karakteristikat e tyre dhe shpirtin që e krijoi duke thënë:
“Pasha diellin dhe dritën e tij! Pasha hënën kur vjen pas tij! Pasha ditën kur ai (dielli) e shndrit! Pasha natën kur ajo e mbulon atë (dritën e diellit)! Pasha qiellin dhe Atë që e ndërtoi atë! Pasha tokën dhe Atë që e shtriu atë (e sheshoi)! Pasha njeriun dhe Atë që e krijoi atë! Dhe ia mësoi se cilat janë të këqijat dhe të mirat e tij. Pra, ka shpëtuar ai që e pastroi vetveten. E ka dështuar ai që e poshtëroi vetveten”. (Esh Shems, 1-10)
Pas theksimit të betimit, All-llahu i Madhërishëm pohon se u shkatërrua ai që e njollosi shpirtin e tij, ndërsa shpëtoi ai që e pastroi. Çdo mos bindje ndaj All-llahut të Madhërishëm e njollos shpirtin tonë, ndërsa pranimi dhe praktikimi i principeve islame e mbanë dhe e pastron. Në realitet, me bindjen tonë ndaj All-llahut të Madhërishëm ne e fitojmë dashurinë e Tij, pas së cilës Ai i pastron shpirtrat tanë. Këtë e kuptojmë nga transmetimi i Ibn Ebi Hatimit, i cili ka dëgjuar nga Abdullah ibn Abbasi i cili ka thënë: “Kam dëgjuar që i Dërguari i All-llahut, s.a.v.s. në lidhje me fjalët, ka shpëtuar ai që e pastroi vetveten, ka thënë: Do të shpëtoj vetëm ai, shpirtin e të cilit e pastron All-llahu xh.sh.”
Dhe kur lexonte Kur’an, haste në këtë verset, i Dërguari i All-llahut, s.a.v.s. e bënte këtë lutje: (All-llahumme ati nefsi takvaha, ve zekkiha ente hajru men zekkaha, ente velijjuha ve mevlaha) – “O Zoti im! Jepi shpirtit tim devotshmëri, pastroje, sepse Ti je Ai i Cili më së miri e pastron, Ti je mbrojtësi dhe Zoti i tij”.
Në një vend tjetër në Kur’anin fisnik, All-llahu i Lartësuar thotë:
“Ka shpëtuar ai që është pastruar. Që e përkujton madhërinë e Zotit të vet dhe falet”. (El A’ëla, 14-15)
Ebu Bekr el-Bezzar transmeton nga Xhabir bin Abdullahu që Pejgamberi s.a.v.s., në lidhje me këtë verset ka thënë: “Kjo do të thotë, ai i cili dëshmon që nuk ka zot pos All-llahut, dhe që nuk ka shok, dhe që unë jam i Dërguar i All-llahut”. Ndërsa kuptimin e versetit të dytë e ka shpjeguar që “me këto fjalë mendohet në pesë kohët e namazit, ruajtjen e tyre dhe kryerjen në kohë”. Katade thotë se me këtë mendohet në pastrimin e pasurisë dhe arritjen e kënaqësisë së Krijuesit.

Rruga deri te pastrimi i shpirtit

Sikur që ekzistojnë vepra me të cilat njerëzit pastrojnë shpirtin e tyre ekzistojnë vepra me të cilat pastrohet shpirti. Çdo injorim i urdhrave të All-llahut xh.sh. dhe kryerja e ndalesave janë vepra të cilat njollosin shpirtin, ndërsa kryerja e urdhrave të All-llahut xh.sh. dhe ndalja nga ndalesat e Tij, janë vepra të cilat pastrojnë dhe fisnikërojnë shpirtin. Nga versetet e kaptinës, “A’ëla”, All-llahu i Madhërishëm përmend që përkujtimi ndaj All-llahut xh.sh. dhe falja e namazit është metodë dhe mjet për pastrimin e shpirtit.
Nëse kemi ndërmend që në versetet e përmendura, All-llahu i Madhërishëm ka theksuar që lumturinë dhe suksesin e kanë arritur ata që e kanë pastruar shpirtin e tyre, atëherë të ndalemi për një moment, ku përveç përmendjes së All-llahut xh.sh. dhe faljes së namazit edhe në veprat e tjera të cilat All-llahu i Madhërishëm i cekë në Librin e Tij. Në ajetet fisnike të kaptinës “El Mu’minun”, përmenden veprat të cilat besimtarëve iu japin statusin e të shpëtuarve, të suksesshmëve dhe të pastërve, Nesai në tefsirin e tij, përmend që e kanë pyetur nënën e besimtarëve, Aishen r.a., “Si ka qenë morali i të Dërguarit të All-llahut?” – u përgjigj: “Morali i të Dërguarit të All-llahut ka qenë Kur’ani”, e më pastaj ka lexuar dhjetë versetet e parë të kaptinës “el Mu’minun”.
Në fillim të kësaj kaptine, All-llahu i Gjithmëshirshëm thotë: Kanë shpëtuar besimtarët, e më pastaj i numëron veprat dhe cilësitë e atyre që kanë arritur të pastrohen dhe të shpëtojnë duke thënë:
“Ata të cilët në namaz janë të përkushtuar. Pra, namazi është sistem i pashmangshëm kurdoherë që përmenden veprat të cilat paraqesin shpëtimin e myslimanit. Namazi është obligim islam themelor për të cilin në Kur’an insistohet në më shumë se shtatëdhjetë vende. Ai është shtyllë e fesë dhe bisedë e qetë me Zotin e botëve. Kjo bisedë në formë lutje duhet të jetë me krenari dhe përplot përulësi, ashtu që shpirti ynë, pas kësaj të jetë e inspiruar dhe e nxitur në përhapjen e mirësisë dhe fisnikërisë.
Pejgamberi s.a.v.s., ka theksuar që gëzimi i zemrës së tij ka qenë në namaz, duke i thënë shpesh Bilalit: (Erihna bis-salati ja Bilalu) d.m.th.”Thirre ezanin që të rehatohemi (qetësohemi) në namaz, o Bilal”.
Besimtarët në përulje ndaj All-llahut Fuqiplotë, në namaz mësojnë modestinë në jetën e përditshme dhe mënjanojnë kryelartësinë (kibur), sepse vetëm All-llahu i Madhërishëm, është meritor për madhështi dhe lartësi.
Në një vend tjetër në Kur’an, All-llahu i Madhërishëm kërcënon ata që janë të pavetëdijshëm dhe indiferent gjatë qëndrimit të tyre para Krijuesit të Gjithëpushtetshëm:
“Pra shkatërrim është për ata që falen, të cilët ndaj namazit të tyre janë të pakujdesshëm”.( El Maun, 4-5)
“ata të cilët i shmangen të kotës (fjalë a punë)”. (El Mu’minun, 3)
Koha është dhuratë e All-llahut të Madhërishëm. Sa ka vlerë të madhe koha në islam tregon fakti që All-llahu i Madhërishëm, betohet në kohën në kaptinën të cilën e titulloi “El Asr” (Koha). Andaj, besimtarët duhet të kenë kujdes të veçantë për kohën e lirë dhe shfrytëzimin e saj. Por, sot mjerisht ata të cilët kanë më së tepërmi kohë të lirë thonë, “nuk kam kohë”. Besimtarët e sinqertë duhen të largohen nga fjalët dhe veprat nga të cilat nuk kanë dobi dhe veprojnë ashtu siç janë përshkruar në Kur’an:
“(Robërit e Zotit janë) Edhe ata që nuk dëshmojnë rrejshëm dhe kur (rastësisht) kalojnë pranë të keqes, kalojnë duke e ruajtur karakterin e vet”. (El Furkan, 72)
Pra, fjalët pa kuptim dhe veprimet e pa pëlqyera janë të huaja për myslimanin. Harxhimi i kohës në lojëra të ndryshme, shikimi i programeve të shumta dhe të pavlerë në TV-programeve, qëndrimi në kafene, etj. Me siguri janë vepra të cilat e ndotin shpirtin tonë, ndërsa koha e kaluar në arritjen e njohurive të reja, dhe veprat e dobishme, mprehë ndjenjat e shpirtit dhe e pastron atë.
“Dhe të cilët japin zukatin”. Duke marrë parasysh që ky verset është shpallur në Mekë, ndërsa zekati është obliguar në Medinë, disa komentues të Kur’anit mendojnë se me termin zekat, mendohet në pastrimin nga idhujtaria dhe papastërtive të tjera fetare. Mirëpo, mendimi dominues është që kjo fjalë këtu tregon për pastrimin e shpirtit dhe pasurisë nga mëkatet eventuale dhe të pavetëdijshme, fitimi i pasurisë në mënyrë jo të ligjshme (haram), etj.
Zekati, siç dihet gjithashtu është një prej obligimeve themelore për myslimanët e pasur.
Përmendja e përsëritur në Kur’an, tregon në rëndësinë e këtij obligimi islam. Duke dhënë pjesën më të dashur të pasurisë sonë, All-llahu i Madhërishëm na mëson në bujari dhe ndjenjë dashurie ndaj të varfërve dhe të pa aftëve.
Duke kryer këtë obligim ne organizojmë dhe forcojmë fondin e përbashkët (bejtul-mal) nga i cili mjetet e mbledhura harxhohen për përkujdesjen ndaj të rrezikuarve si në veprime humane të gjithëdobishme. Sikur myslimanët nga e gjithë bota ta realizonin në mënyrë të drejtë këtë obligim islam, me siguri asnjë mysliman nuk do të ishte në pragun e varfërisë, as që do të vdisnin nga uria dhe etja. Mjerisht, me fshehjen e zekatit me qindra mija mysliman nga Afrika dhe Azia vdesin para syve tanë nga uria, me ç’rast myslimanët e pasur pa e vërejtur fare e hedhin mbi vete hidhërimin e All-llahut xh.sh. Me qëndrim të tillë ata tregojnë koprraci e cila nga aspekti i islamit është i rrejtur dhe i pa toleruar. Ata me këtë akt, bukvalisht, uzurpojnë të drejtën e huaj, me çka rezulton përlyeja e pasurisë së tyre por edhe e shpirtit të tyre, dhe me siguri me dënimin e All-llahut në këtë dhe në botën tjetër. Mendoni për një çast sikur të gjithë të pasurit e qytetit tonë ta jepnin zukatin, me siguri nuk do të dëgjoheshin rënkimet e skamnorëve.
“dhe ata të cilët e ruajnë nderin e vet (sa i përket jetës intime), me përjashtim ndaj grave të veta (me kurorë) dhe ndaj atyre (robëreshave) që i kanë në pronësinë e vet, për të cilat nuk janë të qortuar”. (El Mu’minunë, 5-6)
Janë ata që ruajnë organet e turpshme të tyre nga ajo që e ka ndaluar All-llahu, gjegjësisht ata që nuk bëjnë prostitucion dhe nuk shprehin patologji seksuale si homoseksualizëm, pedofili, lezbeizëm, zoofilizëm. Këta përveç distancimit nga ndalesat e përmendura, kanë kujdes edhe për mënyrën e veshmbathjes të bashkëshorteve dhe bijave të tyre. Mjerisht, lakuriqësia nëpërmjet shtëpive botërore të modës dhe mediave në mënyrë të dirigjuar vepron në botë, për çfarë rezulton në paraqitjen e paturpësisë, anomalive dhe sëmundjeve infektive në shoqërinë bashkëkohore.
Besimtarët me sjelljen e tyre morale veprojnë në mënyrë preventive në formimin e individit dhe shoqërisë morale e cila është themel i përparimit të përgjithshëm. Rruga e lakuriqësisë dhe prostitucionit është rruga e xhehenemit, ndërsa rruga e pastërtisë dhe moralit është rruga e xhenetit. Sehl bin Sa’di transmeton që Pejgamberi s.a.v.s. ka thënë:
“Kush më garanton për atë që është në mes dhëmbëve (gjuha) dhe në mes këmbëve (organi seksual) unë ia garantoi xhenetin”.
“dhe ata të cilët me kujdes i ruajnë ato që u janë besuar (sende ose fjalë), e ruajnë edhe premtimin e dhënë”. (El Mu’minunë, 8)
d.m.th. kur diç u besohet, nuk tradhtojnë, por mundohen maksimalisht që të çojnë në vend amanetin e dhënë. Ata nuk janë si hipokritët të cilët Pejgamberi s.a.v.s. i ka përshkruar me fjalët: “Hipokriti i ka tri cilësi; kur flet gënjen, kur premton e thyen premtimin, dhe kur diç i besohet, tradhton”. Me ruajtjen e amanetit, besimtari pastron shpirtin e tij dhe radhitet në rendin e të shpëtuarve. Amaneti është cilësi e njerëzve me karakter dhe të edukuar, dhe besimtarin e sinqertë është e vështirë ta paramendosh pa këtë cilësi.
Pejgamberi s.a.v.s. ka treguar në faktin që është në pyetje feja e një myslimani nëse nuk është i besueshëm. Ndërsa All-llahu i Madhërishëm në lidhje me ruajtjen e amanetit në Kur’an thotë:
“O ju që besuat, mos e tradhtoni All-llahun dhe të dërguarin, e ashtu të tradhtoni amanetet tuaja, derisa e dini sa e keqe është kjo”. (El Enfal, 27)
Në pjesën e dytë të versetit përmendet brenga për premtimet e marra. Premtimet islame të cilat me vetëdije, vetiniciativë dhe me vullnet i kanë marrë besimtarët, mundohen t’i realizojnë në të gjitha rrethanat jetësore. Thyerja me vetëdije e premtimeve, qoftë ndaj All-llahut xh.sh. ose ndaj njerëzve, kontribuon në çrregullimin e rendit në Tokë.
Kjo është karakteristikë e atyre që e kanë njollosur shpirtin e tyre dhe kanë humbur. Këtë e kuptojmë edhe nga verseti kuranor në vijim:
“Ata që e thyejnë besën e dhënë All-llahut pasi që është lidhur ajo, dhe e këpusin atë që All-llahu ka urdhëruar të jetë e kapur, e edhe bëjnë shkatërrime në tokë, të tillët janë ata të dështuarit”. (El Bekare, 27)
“dhe ata të cilët i kushtojnë kujdes kohës së namazit të tyre”. (El Mu’minunë, 9)
Duhet theksuar që tregimi i All-llahut xh.sh. për robërit e suksesshëm dhe të shpëtuar, fillon dhe përfundon me namaz.
Në bazë të kësaj mund të konkludohet që fillimi dhe mbarimi i suksesit të besimtarit fshihet në praktikumin e përpiktë të namazit. Kryerja me përkushtim i këtij urdhri fetar vendos baraspeshën shpirtërore në jetën e njerëzve dhe në mënyrën më të bukur mundëson lidhjen e drejtpërdrejtë me Zotin e tyre. Falja e namazit në mënyrë të vazhdueshme numërohet ndër veprat më të vlefshme, për çka dëshmon edhe transmetimi të cilin e sjellë Abdullah ibn Abbasi i cili ka thënë: “E kam pyetur të Dërguarin e All-llahut, s.a.v.s., cila vepër është më e dashur tek All-llahu? U përgjigj: Namazi në kohën e vet – e më pastaj? – mirësia ndaj prindërve – tha – e më pastaj? – lufta në rrugën e All-llahut”.
Pejgamberi s.a.v.s. gjithashtu ka thënë: “Dijeni që puna më e rëndësishme është namazi, dhe vetëm besimtari i vërtetë (mu’min), rregullisht e ruan abdesin”.
Secilin namaz duhet përjetuar si takim me All-llahun e Madhërishëm. Në takimet e caktuara duhet shkuar me kohë, e mendoni kur është në pyetje takimi me All-llahun e Lartësuar.
Me precizitetin në namaz All-llahu i Madhërishëm na mëson me precizitetin jetësor. Kështu edhe në komunikimin dhe takimin e përditshëm me njerëzit duhet të jemi të saktë dhe preciz.
Me lënien e namazit njeriu në formën më drastike manifeston qëndrimin e tij arrogant ndaj All-llahut të Madhërishëm dhe lëshon mënyrën më të përkryer të komunikimit me Të.
Pa namaz, shpirti i njeriut është i ekspozuar ndikimeve të ndryshme të dëmshme dhe njollosjen e tij, ndërsa me kryerjen e namazit, shpirti fisnikërohet dhe mbrohet nga ndikimet e dëmshme, All-llahu i Madhërishëm thotë:
“...vërtet namazi largon nga të shëmtuarat dhe të irituarat,...” (El Ankebut, 45)
I Lartësuari thotë që të lumturit në xhenet do të pyesin të mjeruarit në xhehenem:
"Çka u solli juve në Sekar?" Ata thonë: "Nuk kemi qenë prej atyre që faleshin (që bënin namaz); Nuk kemi qenë që ushqenim të varfëritë; Dhe kemi qenë që përziheshim me të tjerët në punë të kota. Dhe kemi qenë që nuk e besonim ditën e gjykimit. Derisa na erdhi e vërteta (vdekja)!" (El Muddethir, 42-45)
Pasi që All-llahu i Madhërishëm i numëroi karakteristikat e lavdëruara të besimtarit thotë:
“Të tillët janë mu ata trashëgimtarët, të cilët e trashëgojnë Firdevsin dhe aty ata janë përgjithmonë”. (El Mu’minun, 10-11)
Meqë qenia njerëzore është e krijuar prej dy komponentëve; trupit dhe shpirtit, është obligim i njeriut të përkujdeset për të dyja.
Mirëpo shumica e njerëzve kujdeset dhe brengoset vetëm për dimensionin material të qenies së tij, duke lënë pas dore komponentin shpirtëror më të vlefshme dhe më të rëndësishme.
Shembulli i trupit dhe i shpirtit është si shembulli i guacës dhe diamantit në te. Nëse kemi parasysh që shpirti nuk vdes dhe është i përherë atë duhet dhënë përparësi kujdesit të shpirtit, para trupit. Por ne, në vend që të orientohemi dhe të kujdesemi për vetën, ne më tepër interesohemi për të tjerët. Në vend se në takimet tona të përmendim All-llahun, më me kënaqësi i përmendim të tjerët. Pyesim përse është kështu?
Përgjigjen e gjejmë mu në versetet që pasojnë pas verseteve që flasin për pastrimin e shpirtit, All-llahu i Madhërishëm thotë:
“Ka shpëtuar ai që është pastruar. Që e përkujton madhërinë e Zotit të vet dhe falet. Po ju po i jepni përparësi jetës së kësaj bote, E dihet se jeta e botës tjetër është më e dobishme dhe e përjetshme”. (El A’ëla, 14-17)
I Lartësuari gjithashtu thotë:
“Jo, nuk është ashtu! Por ju jeni që e doni të ngutshmen (Dunjanë). Dhe e lini pas shpine atë të ardhmen (Ahiretin)”. (El Kijame, 20-21)
All-llahu Fisnik në mënyrë eksplicite në Kur’anin fisnik urdhëron kujdesin dhe brengën ndaj vetvetes:
“O ju që besuat, ruajeni veten tuaj! Ai që ka humbur, nuk ju dëmton juve kur jeni në rrugë të drejtë. Kthimi i të gjithë juve është te All-llahu dhe Ai ju njofton për atë që vepruat”. (El Maide, 105)
Pra, keni kujdes për gjendjen e shpirtit tuaj, kujdesuni për të metat tuaja dhe të familjes suaj dhe studioni mirë gabimet dhe dobësitë tuaja.
Nëse jeni të sinqertë ndaj vetës, do të shihni që nuk do të keni kohë të merreni me të tjerët. I Dërguari i All-llahut, s.a.v.s. ka thënë: “I lumi ai i cili është i preokupuar me të metat e tija dhe nuk ka kohë të hulumtoj të metat e njerëzve tjerë”.
Ramazani që e kaluam ishte rast i jashtëzakonshëm për pastrimin e shpirtit tonë. Duke u ndaluar nga ushqimi, pija dhe epshet, ne faktikisht i imituam qeniet e pagabueshme – melekët të cilët nuk hanë, nuk pinë, nuk kanë epshe, por janë në bindje të vazhdueshme ndaj All-llahut xh.sh. A thua All-llahu i Madhërishëm nuk tregoi që agjërimin na obligoi për tu larguar nga mëkatet, gjegjësisht për të pastruar shpirtrat tanë. Andaj pasi e përcollëm mysafirin e dashur Ramazanin, le ta ruajmë energjinë e akumuluar shpirtërore në mënyrë që kjo energji të na lëvizë dhe mbajë në mënyrë të vazhdueshme bindjen tonë.
Për kontinuitetin në ibadet Pejgamberi s.a.v.s. ka treguar me fjalët: “Veprat më të dashura tek All-llahu janë ato që bëhen në mënyrë të vazhdueshme, qofshin ato edhe të vogla. All-llahu nuk do të lodhet t’ju shpërblejë nëse ju nuk lodheni që veprat t’i bëni përherë”.
Ta refuzojmë shejtanin nga vetja ashtu që t’i cungojmë ushqimin nga zemrat dhe shpirtrat tanë. Shejtani është si një qen i uritur, i cili ofrohet vetëm kur në duart tona mbajmë mish. Kështu është me shpirtin në të cilin nuk ka ushqim (haram) për shejtanin. Përkujtimi i All-llahut e largon atë.
O Zoti ynë, pranoi ibadetet dhe veprat që i kemi bërë! Na bën të dashur fenë tonë dhe zgjero kraharorët tanë për te! Na forco me Islam dhe forcoje Islamin me ne. Na pastro shpirtrat tanë, sepse Ti je Ai i Cili më së miri këtë mund ta bësh! Ti je mbrojtësi më i mirë dhe Zot i shpirtrave tanë! Ti je i Urtë dhe Bujar i pafund!