“Le të shikojë njeriu ushqimin e vet. Ne lëshuam shi të mjaftueshëm. Pastaj e çamë tokën sipas nevojës së bimës, Dhe bëmë që në të të mbijnë drithëra, Edhe rrush e perime, Edhe ullinj e hurma, Edhe kopshte të dendura. Dhe pemë e kullosa, si mjet gjallërimi për ju dhe për bagëtinë tuaj”. (Abese, 24–32)

Ushqimet e lejuara me tekst; Kuptimi i fjalës “el-at’imeh” në aspektin etimologjik dhe terminologjik. Fjala “el-at’imeh” është shumësi i fjalës “et-ta’am”, që në kuptimin etimologjik do të thotë: ushqim, bukë, ngrënie, haje (racion), shije, furnizim, rendiment, rezervë ushqimesh, etj.. Ndërkaq, fjala “et-ta’am” rrjedh nga folja “ta’ime”, që do të thotë: ka ngrënë, është ushqyer. Në aspektin terminologjik të shkencës së Fikhut, kuptimi i fjalës “et-ta’am” është: Gjithçka që hahet dhe me se forcohet (mbahet gjallë) trupi.

Përkufizimi i fjalës “et-ta’am” dhe qëllimi juridik islam i kësaj fjale 

Përkufizimi i fjalës “et-ta’am”, nga aspekti juridik islam, është që të kuptohet qëllimi i gjithë atyre gjërave ushqimore me të cilat ushqehemi, nga drithërat, perimet, hurmat, frutat, bimët dhe mishrat”. Në fakt, qëllimi kryesor është që të kuptohet: “cili ushqim është hallall dhe cili është haram”.
Dispozita e fjalës “et-ta’am” është në bazën e konsumimit të ushqimeve të lejuara. (Shih:El Bekare, 28) 
Islami, në mënyrë të detajuar, kujdeset për trupin dhe shëndetin. Për të arritur këtë, nevojitet ngrënia në kufij të caktuar dhe, domosdoshmërish, zgjedhja e ushqimeve për të ruajtur shëndetin, gjegjësisht jetën, si dhe për ta ruajtur qenien e tij nga shkatërrimi. Po ashtu, ushqimi duhet të merret në masë të konsiderueshme për t’i kryer detyrat fetare, siç janë: namazi, agjërimi e të tjera. 

Dispozita e njohjes së hallallit dhe haramit të ushqimeve 

Dijetarët e katër shkollave juridike, kanë sqaruar se njohja e hallallit dhe haramit në ushqime dhe gjithçka ka të bëjë me to, p. sh., çfarë lejohet të përdorë besimtari në raste shtrëngese – këto janë nga parimet kryesore të fesë islame, sepse njohja e hallallit dhe haramit në ushqime është obligim i çdo besimtari (farzi ajn). Në të kundërtën, për ngrënien e ushqimit haram kemi kërcënim të rreptë në thinien e Muhamedit a.s.: “Ngrënsin e cilitdo lloj mishi,që bën pjesë në harame (nëse konsumohet), zjarri i Xhehenemit është ai që e pret atë ”.

Argumenti i ushqimeve që janë të lejuara dhe i atyre që janë të ndaluara 

Bazë për këtë çështje kemi ajetet e Kur’anit, ku Allahu xh.sh. thotë: (Shih:El Aëraf, 157,El Maideh,4,El Aëraf, 32). Gjithashtu në jurisprudencën islame argumente për ushqimet e lejuara dhe të ndaluara janë edhe hadithet e Muhamedit a.s., pastaj ixhmai (unanimiteti i muxhtehidëve) dhe kijasi (analogjia). Muhamedi thotë: “Hallalli është i qartë, edhe harami është i qartë...”.

Urtësia e lejimit dhe ndalimit të ushqimeve nga Ligjdhënësi 

Duke u nisur nga fakti se Allahu xh.sh. njeriun e krijoi në formën më të përsosur dhe e veçoi nga krijesat tjera, Islami në asnjë mënyrë nuk lejon që kjo krijesë e dalluar nga të tjerat – njeriu - të bjerë në pozita të tilla, që nuk i meriton. Njeriu – besimtar në Allahun e Madhëruar e di fare mirë se, për t’i ndihmuar në ecje rrugës që e shpie drejt shpëtimit të amshueshëm, e ka programin hyjnor –Kur’anin , dhe Synetin e Muhamedit a.s., që nuk e lënë kurrë të humbë. Krijimi i Allahut xh.sh., e ka filozofinë e vet, me se dua të them se njeriu – mysliman duhet të pajtohet me vendimet e Krijuesit të Gjithëfuqishëm, për sa kohë që dihet se të gjitha ato gjëra që i ka ndaluar Allahu xh.sh., janë për të mirën dhe mbrojtjen e qenies njeri. Besimtari duhet t’i kushtojë kujdes të duhur ushqimit, të ketë parasysh se ai, me udhëzimin dhe intelektin që posedon, ka mundësi të zgjedhë se ç’është e mirë për të dhe ç’është e dëmshme. Kurse, nëse myslimani thyen vendimin e Zotit të tij, atëherë duhet ta ketë të qartë se po ndjek një rrugë, të cilën nuk e dëshiron pikërisht Zoti i tij. Ajo është rruga e shejtanit, të cilin e ka mallkuar Allahu xh.sh., ajo është rrugë e humbur dhe të qon në Xhehenem. Shëndetin njeriu e ka dhuratën më të shtrenjtë nga Allahu xh.sh., prandaj e ka obligim të domosdoshëm, sidomos besimtari, që ta ruajë me tërë mundësitë e tij, duke E falënderuar njëkohësisht e në radhë të parë Allahun xh.sh.. Ai në Kur’anin famëlartë u drejtohet të gjithë njerëzve në përgjithësi...(Shih: El Bekare, 168). Kurse urdhri për besimtarët në veçanti është: (El Bekare, 172). Islami në asnjë mënyrë nuk lejon të dëmtohet shëndeti dhe as të vritet vetja ose dikush tjetër në mënyrë të padrejtë. Në këtë kontekst Allahu xh.sh. thotë: (Shih: El Bekare,195 dhe En-Nisa, 29). 

Ushqimet e lejuara me tekst 

Allahu i Madhëruar krijoi Tokën për njeriun dhe e bëri të përshtatshme për të. Atë ia la njeriut që, me diturinë dhe me punën e tij të palodhshme, të rregullojë sipërfaqen e saj (ta mbjell) me drithëra e kopshte, në mënyrë që të prodhojë sa më shumë për vetveten dhe shoqërinë. I tërë universi lëviz drejt progresit të përbashkët, sipas ligjeve që krijoi Allahu. Kudo përreth nesh shohim një harmoni të plotë, baraspeshë absolute, prandaj Kur’ani kërkon nga ne që të kemi harmoni në tokë, në pajtim me kënaqësinë e Allahut, e jo të krijojmë kaos dhe disharmoni, siç aludon ajeti kuranor në vijim: (Shih: El Mulk, 15). 
Çdo gjë që ka arritur njeriu, është vepër e intelektit dhe duarve të tij, prandaj mund të konstatojmë se intelekti i njeriut dhe puna e tij mund të ndryshojnë faqen e tokës, sepse, krahas mirësive të tjera të shumta, njeriun Allahu xh.sh. e bëri mëkëmbës në tokë, siç thuhet në Kur’anin (Shih: El Bekare, 30). Pra, njeriu deri në një kohë të caktuar, tokën e posedon dhe e shfrytëzon për interesat e tij. Këtë të vërtetë e di çdokush, por është shumë e rëndësishme që puna e njeriut të kuptohet sipas konceptit të frymës islame, në formën dhe trajtën më fisnike të dashurisë për punë dhe krijimtari, e jo në kuptimin e punës si lakmi, egoizëm i pafund dhe si grumbullim pasurish, siç ndodh shpesh sot në shtetet e zhvilluara. Për këtë arsye Kur’ani shprehet qartë se dituria dhe shkenca janë të përbashkëta për të gjithë njerëzit, por dituria duhet të jetë në shërbim të njerëzimit, dhe kurrsesi në shërbim të shejtanit të mallkuar, siç na mëson Allahu xh.sh. (Shih: El Bekare, 168). Gjërat ushqimore, me të cilat mund të ushqehet besimtari, janë: 

1. Drithërat 
Në përgjithësi drithërat janë të lejuara të hahen për besimtarët. Drithëra konsiderohen: gruri, elbi, tërshëra, thekra, orizi, misri, qimnoni etj.. Drithërat që përmend në Kur’anin famëlartë Allahu xh.sh., kanë rëndësi jashtëzakonisht të madhe për jetën e njeriut. Ato shërbejnë për prodhimin e bukës, e cila është produkti kryesor dhe më i domosdoshmi për ushqimin e përditshëm të njeriut dhe i siguron atij pjesën më të madhe të energjisë ditore. Po të shohim drithërat, për përgatitjen e të cilave njeriu kryen pjesën e vet të punës, bindemi se tek ato manifestohet Fuqia e Allahut xh.sh.. Njeriu i mbjell drithërat, kurse Allahu xh.sh. u dhuron atyre të gjitha elementet që u nevojiten për t’u rritur. Edhe pse uji dhe plehrat janë me bollëk, po dhe toka mund të jetë pjellore, megjithatë ndodh që të mbjellat t’i godasë ndonjë sëmundje e parazitëve, të cilën nuk e njeh askush dhe as që ka llogaritur se mund t’i godasë diçka që mund t’i shkatërrojë. Duhet ta dimë se toka nuk jep rendimente vetëm sipas kushteve, por me dëshirën dhe Fuqinë e Allahut xh.sh., që qëndron mbi çdo shkak e rrethanë. Për rëndësinë që kanë drithërat, ato Allahu xh.sh. i përmend në shumë ajete (Shih: Jasin, 33, Kaf, 9, Jusuf: 47, Er Rahman, 12-13, Abese, 24-27). 

2. Perimet 
Gjithashtu edhe perimet përgjithësisht janë të lejuara për t’u ngrënë. Në grupin e perimeve bëjnë pjesë: domatet, specat, qepët, hudhrat, shalqiri, karota, lakra, panxharsheqeri, trangulli, patatja,fasulja, grosha, sallata jeshile, spinaqi, rrepa e kuqe etj.. Edhe perimet janë nga mirësitë e shumta që i ka krijuar Allahu për njerëzimin. Përveçqë kanë veti ushqyese për nevoja të përditshme, ato shërbejnë edhe si ilaçe për shërimin e sëmundjeve. (Shih: El Bekare, 61). Duhet të kemi kujdes që hudhra dhe qepa, edhe pse kanë veti të shumta ushqyese, megjithatë, nëse i hamë ashtu si i këpusim e nuk i fërgojmë, atëherë duhet të pastrojmë patjetër gojën e dhëmbët, në mënyrë që të mos i neverisim të tjerët me erë të rëndë. Për këtë arsye, Muhamedi a.s. na e tërheq vërejtjen kështu: “Kush ha prej kësaj bime (hudhrës – qepës), të mos u afrohet kurrsesi xhamive tona”.

3. Frutat (Pemët) 
Gjithashtu edhe frutat janë të lejuara për t’i ngrënë besimtarët. Fruta konsiderohen: molla, dardha, kumbulla, ftoi, pjeshka, kajsia, mushmolla, arra, portokalli, limoni, mandarina, kivi, ananasi, hurma, rrushi, ulliri, fiku, shega, qershia, vishnja, gështenja etj.. Begatitë që ka krijuar Allahu për njerëzimin, janë të shumta dhe nuk kanë të sosur, për se na tërheq vërejtjen edhe Allahu në Kur’ani (Shih: Ibrahim, 34). Allahu i Madhëruar në shumë vende në Kur’an përmend drithërat, perimet dhe frutat, jo vetëm si dhunti të Tij, po këtë e bën për të nxitur mendjen njerëzore për studimin dhe zbulimin e vetive të tyre ushqyese e shëruese, të cilat i zbuloi shkenca sot. Pra, Allahu i Madhëruar nuk i përmend rastësisht këto dhunti që krijoi për njerëzimin. Për besimtarin çdo ajet është frymëzim, mirësi dhe ushqim i veçantë shpirtëror i tij, i cili, pasi të lexohet, jo vetëm e nxit atë për të menduar, po njëkohësisht është edhe për të hulumtuar dhe për të zbuluar. Ajetet që kanë të bëjnë me pemët, janë shumë. Në vazhdim po theksojmë disa prej tyre: (Shih: El Bekare, 22, El En’am, 99, El En’am, 141, Ibrahim, 32, 11, El Haxhxh, 63, El-Muëminun, 19, Et-Tinë, 1). Për shartimin e pemëve dhe mbjelljen e tyre, Muhamedi a.s. na porosit: “Nuk ka mysliman që mbëlton – sharton ose mbjellë një pemë, dhe pastaj prej saj hanë fruta shpezët, njerëzit ose kafshët, e që atij të mos i shkruhet Sadaka”. Pra, përmes këtij hadithi, Muhamedi a.s. na nxit që ta zbukurojmë natyrën duke mbjellë fidanë pemësh, prej të cilave përfitojmë shpërblim nga Allahu. 

4. Bimët e lejuara 
Edhe bimët në përgjithësi janë të lejuara, përveç atyre që janë helmuese, të ndyta dhe i shkaktojnë dëm organizmit si dhe bimëve narkotike. Bimë të lejuara konsiderohen: luledielli, manaferra, kafeja, lulet e ndryshme, dredhëza, boronica, dëllinja, kërpudhat johelmuese, hithra, bimët mjekuese etj.. Edhe bimët përmenden në shumë ajete. Kjo tregon për rëndësinë që kanë ato për jetën e njeriut. Dihet edhe fakti se sot nga bimët prodhohen barna të ndryshme, të cilat shërbejnë si preparate për ndalimin e sëmundjeve ose, thënë më mirë, si terapi për shërimin e sëmundjeve. (Shih: Ta Ha, 53, El Haxhxh, 5, El Hixhr, 19, Lukman, 10) 

5. Mjalti 
Mrekullia e Krijuesit të Gjithëfuqishëm, mjeshtëria Tij e përsosur mbizotëron në çdo send, e veçanërisht në një insekt të vogël e të dobët, siç është bleta. Ajo, e frymëzuar dhe e pajisur me instikt nga Allahu xh.sh., di të ndërtojë në mënyrë të mrekullueshme shtëpitë gjashtëkëndëshe, të mbledhë nektar të pastër nga lloj-lloj lulesh e bimësh johelmuese dhe ta shndërrojë atë në mjaltë, i cili jo vetëm që është ushqyes, por është edhe ilaç shërues, bile kaptina e gjashtëmbëdhjetë e Kur’anit mban emrin e këtij insekti të urtë “En-Nahl”- “Kaptina e Bletës”. (Shih: En-Nahl, 68-69) . Ajeti i mësipërm është mjaft i kuptueshëm dhe këto të dhëna për mjaltin janë shpallur para 1.400 vjetësh, kurse shkencëtarët më vonë zbuluan dobitë e mjaltit dhe intelektin e jashtëzakonshëm që posedon bleta. Kur’ani troket përherë në portën e mendjes njerëzore, me qëllim që ta zgjojë dhe ta aktivizojë atë, ngase në shembullin e bletës ka arsye për atë popull që mendon thellë. Ndërsa filozofi i njohur islam, Ibn Sina (Avicena 980 – 1037) shkruan: “Mjalti freskon shpirtin, jep fuqi, ndihmon tretjen, mundëson nxjerrjen e këlbazës, shton oreksin, ruan freskinë rinore, rigjeneron mendjen dhe intelektin”.

6. Mishërat e lejuara 

Allahu i Madhëruar besimtarëve u ka mundësuar të ushqehen me të gjitha gjërat që u bëjnë dobi. Lidhur me këtë, Ai në Kur’an na porosit (Shih: El Maide, 88). Edhe mishin e shumë kafshëve Allahu e ka lejuar ta hanë besimtarët, porse sipas rregullave që parasheh jurisprudenca islame. Meqë jemi duke folur për ushqimet e lejuara, me këtë rast do të përmendim vetëm se çfarë lloje mishi lejohen për t’u ngrënë: 

a) Mishi i lejuar i kafshëve të buta të tokës 
Me fjalën kafshë të tokës kuptojmë kafshët që jetojnë në tokë. Sipas unanimitetit të dijetarëve (ixhmait), prej kafshëve të buta të tokës, mishi i të cilave lejohet për t’u ngrënë, janë: devja, lopa, delja (llojet e saj), kali.. Argument për këtë kemi ajetin kuranor: (Shih: El Maide, 1, En-Nahl 5). 

b) Mishi i lejuar i kafshëve të egra të tokës 
Ndërkaq, nga kafshët e egra të tokës, mishi i të cilave lejohet për t’u ngrënë, janë ato që nuk kanë dhëmbë shqyes, si p.sh.: dreri, kaprolli, bizoni etj.. Muhamedi a.s., ka lejuar gjithashtu ngrënien e lepurit dhe të karkalecit.

c) Mishi i shpezëve i lejuar
 Prej shpezëve lejohet t’u hahet mishi vetëm atyre që nuk kanë kthetra, dhe që nuk ushqehen vetëm me ndyrësira, siç janë: pula, pata, rosa, thëllëza, pëllumbi, bilbili, etj.. 

ç) Mishi i lejuar i kafshëve të ujit (detit) 
Mishi i kafshëve që jetojnë në ujë, sipas xhumhurit (malikinjtë, shafi’injtë, hanbelinjtë) në përgjithësi është i lejuar, përveç gjallesave të detit që vërtetohet se kanë ndonjë lloj sëmundjeje. I këtij mendimi është edhe dijetari bashkëkohor Jusuf el-Kardavi. Këta, për bazë, marrin këto ajete (Shih:El Maide, 96, En-Nahl,14). Xhumhuri argument marrin edhe hadithin e Muhamedit a.s.: “Uji i tij (detit) është i pastër dhe e ngordhura e tij lejohet të hahet”. Hanefitë janë të mendimit se vetëm peshku me llojet e tij është i lejuar të hahet pa u prerë fare (i ngordhur), me kusht që më parë të mos ketë ngordhur në ujë nga ndonjë sëmundje dhe ta ketë bartur uji, kurse gjallesat e tjera këta i konsiderojnë të ndyta. Hanefitë për bazë marrin hadithin e Muhamedit a.s.: “Prej cofëtinave janë të lejuara dy gjallesa, po ashtu edhe prej gjakut janë të lejuara dy gjëra. Prej cofëtinave janë të lejuara: peshku dhe karkaleci, kurse prej gjakut: mëlqia dhe shpretka”. 

Vërejtje 

Kafshët e buta duhet të theren në fyt, duke u prerë edhe gabzherrin dhe dy damarët e qafës, kurse palca kurrizore nuk rekomandohet të pritet. Deveja theret duke i shpuar zgavrën e grykës – në mes fytit dhe gjoksit, afër zemrës. Kafshët e egra dhe shpezët e egra mund të mos theren fare, por mjafton të gjuhen me mjet shpërthyes (shtizë ose pushkë), në mënyrë që ajo që gjuhet, të derdhë gjak. Peshku dhe llojet e tij nuk ka nevojë të theren fare, mjafton vetëm zënia e tyre; ata, edhe pse ngordhin, janë hallall për t’u ngrënë. 

Kasam Muhameti
Dituria Islame 260