Numri i djemve të strehuar në shpellë dhe kohëzgjatja e qëndrimit të tyre në të

22. Ata (që bisedonin për këtë) do të thonë: “Ishin tre, i katërti i tyre ishte qeni, dhe thonë: “Ishin pesë, i gjashti i tyre ishte qeni”, duke hamendësuar për atë që është e fshehtë, e disa thonë: “Ishin shtatë, e qeni i tyre ishte i teti”! Thuaj: “Zoti im di më së miri për numrin e tyre, dhe, përveç një pakice, nuk di kush për ta, e ti (Muhamed) mos polemizo me ta (për numrin e tyre) përveçse përciptazi, dhe për ta mos pyet askënd”.

* * *

Polemikat rreth numrit të djemve të strehuar në shpellë, fjetjes së tyre shekullore dhe zgjimit të tyre, kanë vazhduar edhe për shekuj të tërë pas kësaj ngjarjeje. Për këto mospajtime dhe polemika bën fjalë edhe ajeti 22 i kësaj sureje. Sipas mufesirëve më eminentë, polemikat zhvilloheshin ndërmjet muslimanëve dhe pjesëtarëve të Ehli Kitabit (çifutëve dhe të krishterëve), disa prej të cilëve thoshin se djemtë e strehuar në shpellë ishin tre e i katërti i tyre ishte qeni, e disa të tjerë: ishin pesë e i gjashti i tyre ishte qeni, duke hamendësuar kështu për numrin e tyre pa ndonjë argument dhe dije të sigurt. Ndërkaq, muslimanët ishin të mendimit se këta ishin shtatë, kurse qeni ishte i teti (1), duke u mbështetur në kontekstin e ajetit, për të cilin do të bëjmë fjalë në vijim.
Në radhë të parë, ia vlen të theksohet një fakt, se Allahu xh.sh., qëllimisht, shumë detaje në Kuran i ka lënë të fshehta, sepse f.v. kur është shtjelluar një ngjarje, ajo që është synuar, është esenca dhe porosia. Megjithatë, duke analizuar pak më hollësisht ajetin në fjalë, mund të përfundojmë se numri i djelmoshave ishte shtatë, e qeni ishte i teti. Kjo për shkakun se, pas përmendjes së fjalisë së fundit në këtë ajet: “e disa thonë: “Ishin shtatë, e qeni i tyre ishte i teti”!, më nuk është përmendur kurrfarë numri.
Në lidhje me këtë çështje, do të sjellim një mendim të Zemahsheriut, i cili, duke analizuar rolin dhe funksionin e shkronjës “vav” në kontekst të këtij ajeti, thotë: Përse, vallë, kjo shkronjë “vav-i” është përmendur vetëm në këtë fjalë të fundit, kur është përmendur numri 7, e jo edhe në dy të parat, kur bëhet fjalë për numrin e djelmoshave të strehuar në shpellë? Pastaj është përgjigjur duke thënë: “Ky “vav” është “vav” që hyn në fjalinë, në të cilën gjendet cilësori (përshkruesi) për mohim, ndërkohë që dobia e tij është vërtetimi i lidhshmërisë së cilësorit me të cilësuarin. Ky “vav” është argument i fuqishëm i bazuar në dije të saktë, e jo vetëm supozim apo hamendësim, që nënkupton bindshëm se numri i tyre ishte 7, ndërsa i teti ishte qeni i tyre.(2)
Megjithatë, Allahu xh.sh. i drejtohet Pejgamberit a.s. me fjalët: “Thuaj: “Zoti im di më së miri për numrin e tyre, dhe përveç një pakice nuk di kush për ta”, që do të thotë se për numrin e tyre më së miri di vetëm Allahu xh.sh. dhe një pakicë e njerëzve, e pa dyshim në mesin e tyre edhe i Dërguari i Allahut, s.a.v.s..
Lidhur me numrin e tyre, është transmetuar nga Ibn Abbasi të ketë thënë: “Unë jam prej kësaj pakice, që Allahu i ka veçuar, pra ata ishin shtatë”.(3)
Ndërsa lidhur me pjesën e ajetit: “…e ti (Muhamed) mos polemizo me ta (për numrin e tyre) përveçse përciptazi, dhe për ta mos pyet askënd”,
kjo është një këshillë për të Dërguarin a.s. dhe për të gjithë muslimanët, që të mos pyesnin pjesëtarët e Ehli Kitabit për të tilla ndodhi, sepse transmetimet e tyre i karakterizon pasaktësia, ndërsa Kurani është shpallje e të Gjithëdijshmit, i Cili e kishte njoftuar saktësisht të Dërguarin e Tij për këtë ngjarje, nëpërmjet ajeteve ne fjalë: “Ne po të rrëfejmë saktë çështjen e tyre..”.. Ky sikur i ngjason një mesazhi a porosie për Muhamedin a.s., se nuk ishte e nevojshme të thellohej me pjesëtarët e Ehli Kitabit në ndonjë bisedë më të detajuar për djemtë e shpellës, as për numrin e tyre dhe as për vitet e kaluara në shpellë, në gjendje gjumi, por me ta të fliste vetëm sipërfaqësisht, ashtu siç ishte i urdhëruar në Kuran: “Ithtarët e librit mos i polemizoni ndryshe, vetëm ashtu si është më së miri” – (El-Ankebut, 46).
Kjo do të thotë se të mjafton udhëzimi nga Zoti yt, për çdo çështje, sepse të zbret Shpallja, dhe kjo porosi duhet të jetësohet në jetë edhe nga muslimanët, të cilët nuk duhet të kërkojnë sqarime për çështjet e fesë së tyre nga të tjerët, kur në mesin e tyre ka mjaft dijetarë të mirëfilltë.(4)

23. Dhe mos thuaj kurrsesi për ndonjë çështje: “Unë do ta bëj këtë nesër”!
24. Vetëm (nëse i shton): “Në dashtë Allahu”! E kur të harrosh, përmende Zotin tënd dhe thuaj: “Ndoshta Zoti im do të më japë udhëzim edhe më të afërt prej këtij (të as-habi kehfit)”.

Tek shkaku i zbritjes së kësaj sureje, kemi cekur ndër të tjera, se, kur idhujtarët kishin ardhur tek i Dërguari a.s. dhe e kishin pyetur për djemtë e shpellës, për Dhulkarnejnin dhe për Shpirtin, ai u kishte thënë se do t’u përgjigjej nesër, pa e përmendur fjalën “Insha’Allah-Nëse do Allahu”, prandaj edhe Shpallja i qe vonuar për 15 ditë. Ky ajet është një këshillë edukative për të Dërguarin e Allahut dhe për të gjithë ne, muslimanët që, kur të vendosim për të bërë një punë, atëherë atë gjithsesi duhet ta shoqërojmë me fjalën “Insha’Allah-Nëse do Allahu”, sepse përndryshe, nuk do të jemi të denjë me edukatën hyjnore, me të cilën na ka mësuar i Gjithëmëshirshmi, ndërkohë që asnjë punë jona, nuk mund të ketë bereqet pa e shoqëruar atë me fjalën “Insha’Allah-Nëse do Allahu”.
Ndërsa, për sa i përket pjesës së dytë të ajetit të 24-t të kësaj sureje: “E kur të harrosh, përmende Zotin tënd...”.
kuptimi i tij ka të bëjë me faktin se, kur të kemi harruar të përmendim fjalën “Insha’Allah”, kurdo që të na bjerë ndërmend, duhet ta bëjmë këtë, qoftë edhe pas një viti. Të përmendurit e Allahut me dhikër e lutje, është një obligim për secilin musliman. Këtë e shohim edhe nga shumë ajete të tjera kuranore, që flasin mbi dhikrin. Madje koha më e preferuar për dhikër është pjesa e fundit e natës, kur të tjerët flenë. Këta “kalorës të natës”, të cilët E përmendin Krijuesin e gjithësisë me gjuhët e tyre, ndërkohë që sytë e tyre vazhdojnë të jenë të përlotur, janë krijesat më të dashura tek Allahu xh.sh.. Ai në Kuranin famëlartë thotë: “Pra, ju më kujtoni Mua (me adhurime), Unë ju kujtoj ju (me shpërblim). Më falënderoni e mos Më mohoni” – (El-Bekare, 152)
Të përmendurit e Allahut në vetmi, në pjesën e fundit të natës, është veprim i lavdëruar, sepse nuk bëhet vetëm për sy e faqe, po për hir të dashurisë dhe frikërespektit ndaj Zotit të Gjithëpushtetshëm.
Transmetohet nga Ebu Hurejre r.a. dhe nga Ebu Seid El-Hudrijj, që të dy dëshmitarë kur i Dërguari i Allahut ka thënë: “Nuk ulen një grup njerëzish për ta përmendur Allahun e të mos i rrethojnë ata melekët, të mos i përfshijë mëshira dhe të mos u zbresë qetësia shpirtërore. Të tillët Allahu i përmend pranë melekëve më të mëdhenj”.(5) 
Ndërsa në një hadith kudsijj, të cilin e përcjell i Dërguari a.s. nga Zoti xh.sh., thuhet: “Unë jam ashtu si robi mendon për Mua. Unë jam me atë kur ai Më përmend Mua. Në qoftë se ai Më përmend Mua në vetvete, Unë e përmend atë në Veten Time; dhe në qoftë se ai Më përmend Mua në një ndejë, Unë e përmend atë në një ndejë edhe më të mirë se ajo. Dhe, nëse ai Më afrohet Mua sa gjatësia e krahut, Unë i afrohem atij sa një pash (detar). Dhe, në qoftë se ai vjen tek Unë duke ecur, Unë shkoj tek Ai duke vrapuar”.(6)
Transmeton Taberaniu(7) në “El-Evsat”, si dhe Ebu Neimi nga Ebu Hurejre r.a., të kenë thënë: Ka thënë i Dërguari i Allahut: “Thotë Allahu: O i biri i Ademit! Kur ti Më përmend Mua, Më ke falënderuar, e kur të Më kesh harruar, Më ke mohuar”. 
Ajeti përfundon me fjalët: “Dhe thuaj: Ndoshta Zoti im do të më japë udhëzim edhe më të afërt prej këtij (të as-habi kehfit)”.
Kjo është një lutje e sinqertë, të cilën na e ka mësuar Allahu xh.sh, që t’i drejtohemi Atij, që të na japë udhëzim, ashtu siç i kishte udhëzuar djelmoshat e shpellës, Fundja, udhëzimi është vetëm në kompetencën e Tij, ndërkohë që udhëzimi i djelmoshave të shpellës ka ngelur në histori si një nga ngjarjet më madhështore të kësaj natyre të udhëzimit. Andaj, ne në çdo moment duhet të jemi në kërkim të këtij udhëzimi hyjnor, me shpresën se drita e këtij udhëzimi kurdoherë do të na rrëmbejë me tërë ngrohtësinë dhe nurin e pa rezistueshëm.

25. (dhe thoshin) Ata qëndruan në shpellën e tyre treqind vjet e ia shtuan edhe nëntë.

Tash jemi në pjesën e fundit të tregimit rreth djelmoshave të shpellës, ku Allahu xh.sh. shpalos para nesh vitet e qëndrimit të tyre në shpellë. Ajeti në fjalë është mrekulli në vete, sepse flet me një saktësi që të mahnit dhe të lë pa frymë. Allahu xh.sh. na dëfton se djemtë qëndruan në shpellë 300 vjet solar (diellor), që përputhet plotësisht më 309 vjet lunar (hënor).
Jam përpjekur të shfletoj sa më shumë libra të tefsirit në lidhje me këtë ajet, dhe po ashtu edhe shkrime e studime të matematikanëve e astronomëve, lidhur me kohëzgjatjen e qëndrimit të tyre në shpellë, nga të cilat del pah një mrekulli e paparë e saktësisë së tekstit kuranor.
Duke u nisur nga ajeti kuranor: “Dielli dhe Hëna udhëtojnë sipas një përcaktimi të saktë” - (Er-Rrahman, 5), si dhe nga shumë ajete të tjera që flasin për lëvizjen e Diellit dhe të Hënës, sipas të cilëve trupa qiellorë, njerëzit njehsojnë ditët dhe vitet, atëherë e shoh të arsyeshme që të hyj shkurtimisht në disa kalkulime matematikore, që lexuesi të ketë edhe më të qartë mrekullinë e Fjalës së Allahut në këtë ajet kuranor: “(dhe thoshin) Ata qëndruan në shpellën e tyre treqind vjet e ia shtuan edhe nëntë” - (El-Kehf, 25)
Siç dihet, kalendari diellor, që sot njihet si kalendari gregorian, bazohet në lëvizjen e Tokës rreth Diellit përgjatë një viti, dhe ka gjithsej: 365,24 ditë, kurse kalendari musliman, i cili për bazë ka lëvizjen e Hënës rreth Tokës, ka gjithsej 354,36 ditë. Nga kjo shihet se kalendari musliman është më i shkurtër nga ai solar për 10,87ditë. Atëherë nëse llogarisim (300) vjet solar, duke i shumëzuar me (10.87) ditë, që është dallimi në ditë në mes dy kalendarëve, na del rezultati prej: 3262.54 ditësh. Dhe tash, nëse bëjmë këtë kalkulim: 3262,54 (ditë) : 365.24 (ditë të një viti solar) = 8.93 vjet (përafërsisht 9 vjet)
Ekziston edhe një kalkulim tjetër, për të arritur në një rezultat të tillë shumë të përafërt të viteve, të cilin shumica e dijetarëve të mëhershëm, po edhe bashkëkohorë, e konsiderojnë si zgjidhje të enigmës kuranore të shprehur në ajetin 25 të kësaj sureje lidhur me vitet e qëndrimit në shpellë, duke theksuar se 300 vjet solar, janë të barabartë me 309 vjet lunarë, kështu që numri 9, i viteve të shtuara, është dallimi në mes këtyre kalendarëve. Ja edhe kalkulimi matematikor: (365,24 ditë, (të një viti solar) × 300 (vjet solar) : 354,36 ditë, (të një viti lunar) = 309,21, vjet lunarë, dhe një rezultat të tillë mbase e sugjeron edhe teksti i këtij ajeti kuranor, i cili së pari cek numrin e viteve 300, e pastaj edhe 9, për të ardhur në përfundim se të dy vitet janë të sakta, në bazë të dy kalendarëve: 300 vjet diellor (solar) ose 309 vjet hënorë (lunarë). Kur jemi tek mrekullia e numrave, ja edhe një margaritar tjetër matematikor lidhur me kohëqëndrimin e djemve në shpellë.:
Ngjarja e “ashabul kehfit” në këtë sure fillon të shtjellohet nga ajeti i 9-të: “Em hasibte enne ashabel kehfi ve-r-rrekimi kanu min ajatina axheba”-“A mos mendove ti se ata të strehuarit në shpellë dhe Rrekimit ishin nga mrekullitë Tona më të çuditshme”?, ndërkohë që njoftimi për kohën sa kishin fjetur këta djelmosha në shpellë, ka ardhur në ajetin 25 të kësaj sureje: “ve lebithu fi kehfihim thelathemietin sinine ve-z-dadu tis’a”-“(dhe thoshin) Ata qëndruan në shpellën e tyre treqind vjet e ia shtuan edhe nëntë”. Atëherë, nëse fillojmë numërimin e shkronjave të ngjarjes së ashabul kehfit, duke filluar nga ajeti i 9-të, dhe nëse llogarisim fjalën “em” si fjalën e parë, “hasibte” të dytën, “enne” si të tretën, derisa të arrijmë tek ajeti i 25-të, shohim se fjala “lebithu” është e 306-ta, “fi” e 307-ta, “kehfihim” e 308-ta, atëherë fjala e radhës “thelathemietin” sinine ve-z-dadu tis’a” është e 309-ta, gjë që simbolizon për kohën e saktë sa qëndruan djelmoshat në shpellë. (Allahu a’ëlem)

26. Thuaj: “Allahu e di më së miri sa kanë ndenjur, Atij I takon fshehtësia e qiejve dhe e Tokës. Sa mirë sheh Ai dhe sa mirë dëgjon! Pos Tij, ata (njerëzit) nuk kanë ndihmëtarë. Në vendimin e Tij nuk mund t’I përzihet askush”.

Allahu xh.sh. në këtë ajet, ia atribuon Vetes dijen e saktë për vitet që i kaluan fjetur djemtë në shpellë, sepse vetëm Ai është Vigjiluesi mbi tërë këtë ekzistencë dhe është i Gjithëdijshëm për çdo gjë. Ky ajet është një këshillë tjetër për Ne, që për diçka që nuk jemi të sigurt, të themi “Allahu a’ëlem-Allahu e di më së miri”, andaj edhe ne duhet të rikthehemi e të themi se, pavarësisht paralajmërimit nga ana e Krijuesit tonë Fuqiplotë, për 300 vjet (solar) ose 309 vjet (lunar) që djemtë i kaluan fjetur, megjithatë saktësinë e viteve e di më së miri vetëm Allahu xh.sh., sepse vetëm Atij I takon fshehtësia e qiejve dhe e Tokës. Ai sheh gjithçka dhe dëgjon gjithçka. Asgjë në këtë ekzistencë nuk ndodh pa lejen dhe Vullnetin e Tij. Njerëzit, nuk mund të gjejnë mbështetës më të mirë sesa Allahun xh.sh., sepse Atij askush nuk mund t’I përzihet as në sundim e as në vendim.

Porositë e këtyre ajeteve: (9-26)

- Ngjarja e “As’habul Kehfit” nuk është e vetmja prej mrekullive të Allahut në këtë ekzistencë, sepse krijimi i qiejve dhe i Tokës dhe shumë procese të tjera në gjithësi, janë më madhështore sesa kjo ndodhi e çuditshme.
- Jeta e kësaj bote është një sprovë e vërtetë. Mbi ne, në çdo kohë, mund të rëndojnë gjëra që vënë në sprovë fuqinë e besimit dhe përkushtimit ndaj Zotit Fuqiplotë.
- Nëse na ndodh ndonjë bela dhe sprovë, atëherë duhet t’I drejtohemi vetëm Allahut me lutje të sinqertë, që të na mëshirojë, dhe të mbështetemi vetëm tek Ai duke kërkuar ndihmë në tejkalimin e çdo vështirësie.
- Ai që ia ka drojën Allahut, atij Allahu do t’i ofrojë mbrojtje dhe rrugëdalje, pikërisht sikur djelmoshave të shpellës, që u mbështetën në Krijuesin e gjithësisë dhe Ai i mbrojti nga mbreti tiran, për të qenë shenjë dhe argument tek njerëzit që dyshonin në ringjalljen. A nuk ka thënë i Gjithëpushtetshmi: “...e kush ia ka drojën Allahut, Ai do T’i hapë rrugë atij” – (Et-Talak,2)
- Është i lavdëruar ai njeri që shoqërohet me njerëz të mirë e të devotshëm dhe me dijetarë të fesë, sepse ata janë shoqëria më e mirë në botë.
- Rinia është mosha më e ndjeshme dhe më produktive e njeriut. Të rinjtë janë aq të ndjeshëm, aq impulsivë dhe aq guximtarë. I Dërguari i Allahut s.a.v.s. për ta ka thënë: “Nusirtu bi-sh-shebab” - “Allahu më ka bërë ngadhënjimtar me rininë”. Po ashtu, në hadithin e tij rreth shtatë grupeve që do të jenë në hijen e mëshirës së Allahut, i Dërguari i Allahut, në njërin prej këtyre grupeve që do ta shijojnë këtë hije të mëshirës hyjnore, do të jetë edhe një i ri që është rritur në nënshtrimin ndaj Allahut dhe adhurimin e Tij.
- Sjellja e këtyre djemve të rinj, duhet të jetë shembull që duhet ndjekur nga të gjithë të rinjtë muslimanë.
- Nëse një shoqëri ku je duke jetuar, e ka kapluar shthurja morale dhe njerëzit kanë devijuar nga rruga e Zotit, është mirë të bëhet përpjekja për t’i udhëzuar ata, sepse për këtë gjë edhe jemi të urdhëruar nga Allahu xh.sh. me “urdhërimin për të mirë dhe ndalimin nga e keqja”, e nëse këtë nuk mund ta bëjmë as me forcë, atëherë izolimi prej tyre është më i mirë.
- Prej këtyre ajeteve, shohim lejimin e hixhretit-emigrimit për hir të Allahut nga një vend mëkatar, ku nënçmohen haptazi parimet e fesë. Ky hixhret mund të jetë i ligjësuar vetëm atëherë kur janë shteruar të gjitha mundësitë për të thirrur një popull në fenë e vërtetë. Nëse, edhe pas përpjekjeve të fundit, shihet që fitneja dhe çoroditja kanë kapluar atë vend, dhe se nuk ka shpresë për udhëzimin e tyre, atëherë hixhreti është i lejuar, se përndryshe muslimanit nuk i lejohet ta braktisë atdheun e vet, për ta shpëtuar veten e për t’i lënë të tjerët në baltë e mjerim.
- Në rrëfimin e djelmoshave të strehuar në shpellë, ka shumë ngjashmëri me gjendjen e muslimanëve të parë në Mekë. Ashtu siç “as’habul kehfi”, ishin të rrezikuar me jetë për shkak të besimit të tyre të pastër, po ashtu edhe muslimanët në Mekë u ishin ekspozuar të njëjtave vuajtje e persekutime. Por, fundi i mirë i djelmoshave të shpellës, ishte një sihariq për të gjithë muslimanët se, pas një kohe, gjërat do të ndryshonin në favor të tyre.
- Pejgamberët e Tij, Allahu xh.sh. iI ka forcuar me mrekulli-muxhize, ndërsa evliatë dhe të dashurit e Tij - me keramete, të cilat do të vazhdojnë deri në Ditën e Kiametit, e prej këtyre kerameteve është edhe qëndrimi i djemve në shpellë, fjetur, për 300 e sa vjet.
- Muslimanët, në asnjë mënyrë nuk duhet të orientohen për saktësinë e ndonjë ngjarjeje apo rrëfimi në librat e Ehli Kitabit, kur para vetes kanë Kuranin famëlartë, si burimin më të pastër e të mirëfilltë të së vërtetës.
- Rrëfimet kuranore janë absolutisht të vërteta, ndërkohë që rrëfimet e ehli- kitabit dhe legjendat e popujve të tjerë, i karakterizon pasaktësia dhe janë të damkosura nga trillimet e çoroditura njerëzore.
- Asnjëherë të mos themi për një punë se do ta bëjmë nesër, pa e shoqëruar me fjalët “Insha'Allah-Nëse do Allahu”.
- Përmende Allahu në çdo kohë, dhe thuaj inshallah, edhe nëse me vonesë.
- Dijetarët muslimanë kanë lejuar që për gjueti dhe mbrojtje të shtëpisë a të bagëtive, mund të mbahen qen, ndërkohë që ata nuk lejohet të mbahen brenda në shtëpi.
- Autorizimi është gjë e lejuar në Islam, në shumë sfera të jetës.
- Në këtë ngjarje, Allahu nuk na ka dëftuar as për kohën e as për vendin (shpellën), madje e ka lënë të mjegulluar në njëfarë mënyre si numrin e tyre, ashtu edhe qëndrimin e tyre në shpellë, duke Ia atribuuar dijen e saktë vetëm Vetvetes. A thua përse? Sepse qëllimi është tek boshti esencial i ngjarjes, e ajo është dashuria ndaj Allahut dhe fesë, me të cilën i ka udhëzuar, e jo detajet - që janë të parëndësishme. Neve asgjë nuk na e shton besimin nëse dimë kohën, vendin, numrin e tyre dhe kohën e qëndrimit në shpellë. Për Ne është e rëndësishme vetëm porosia, e cila është e vlefshme për çdo kohë dhe vend.

-vijon-
_____________________
1) Mexhd ibn Ahmed Mekkij “El-Muin ala tedebburil Kitabi-l-mubin”. f. 296, Bejrut, 2006. 
2) Zemahsheriu “El-Keshshaf…” v.3 f. 576-577, Rijad, 1998. 
3) Et-Tefsirul Munir, v.15 f.248. 
4) Për më gjerësisht shih Seid Havva “El-Esasu fi -t-tefsiri” v.6 f. 3173, Kajro 1985. 
5) Këtë hadith e transmetojnë Ibn Ebi Shejbe, Ahmedi, Muslimi, Tirmidhiu, Ibn Maxhe dhe Bejhekiu. 
6) E transmetojnë Imam Ahmedi, Buhariu, Muslimi,, Tirmidhiu, Nesaiu, Ibn Maxhe dhe Bejhekiu nga Ebu Hurejre. 
7) Et-Taberanijj “El-Mu’xhemu-l Evsat” v.7 f.. 200. Nr.i hadithit: 7265; Kajro, 1995. 8) Ebu Neim el Asbehani “Huljetu-l Evlija’ë ve tabekatul asfi ja’ë”, v.4 f. 338, Kajro, 1996

Sabri Bajgora