Krijuesi i Plotfuqishëm nuk krijoi ndonjë krijesë, vetëm se ia krijoi asaj edhe kushtet optimale për të ekzistuar, si dhe e pajisi atë me kapacitete të mjaftueshme për t’u furnizuar dhe për të jetuar. Këtë fakt e potencon Kurani famëlartë kur flet për vendimin hyjnor në lidhje me njeriun e parë mbi sipërfaqen e tokës: “...Në tokë do ta keni vendqëndrimin (vendbanimin) dhe furnizimin tuaj gjer në një kohë (të përcaktuar)..” (El Bekare, 36).
Njeriu u dallua nga krijesat e tjera me dhunti të shumta, e ndër to atij iu dhurua inteligjenca, që me të të jetë në gjendje ta përmbush misionin e tij mbi këtë planet në formën më të bukur dhe të jetë i aftë ta organizojë jetën e tij, ta planifikojë dhe ta menaxhojë atë. Por, njëkohësisht atij iu shtuan edhe obligimet dhe përgjegjësitë e tij. Zoti i Madhëruar nuk e privoi njeriun nga mirësitë e begatitë e tokës, të cilat i krijoi dhe me të cilat e zbukuroi atë, përkundrazi e urdhëroi që t’i shijojë ato, por, përskaj kësaj, kërkoi nga ai që të përkujdeset për to, t’i kultivojë ato, mos të bëhej përbuzës, injorues e shkatërrues, sepse kjo do të ishte një mosmirënjohje, e cila do të shkaktonte trazira në këtë planet dhe do ta shëmtonte atë, kështu do ta meritonte hidhërimin e Krijuesit të tij. Kjo do të ishte një vetshkatërrim për vetë njeriun dhe një përfundim i tmerrshëm për të. Këtë paralajmërim, Zoti i gjithësisë ua kumtonte njerëzimit gjeneratë pas gjenerate përmes ambasadorëve hyjnorë, e të cilët ishin profetët e Zotit, duke thënë: “...Hani nga të mirat që u dhuruam, e mos u bëni përbuzës se do t’u godasë hidhërimi Im, e atë që e zë hidhërimi Im, ai vetëm se ka mbaruar.” (Taha, 81).
Nga kjo kërkesë fundamentale nuk ishin të përjashtuar as edhe vetë të përzgjedhurit hyjnorë dhe këtë më së bukuri e sqaron kjo fjalë profetike, ku Muhamedi a.s. u drejtohej pasuesve të tij duke u thënë: “O ju njerëz, me të vërtetë Zoti është i mirë dhe nuk pranon tjetër pos të mirës. Dhe me të vërtetë Zoti i urdhëroi besimtarët me atë që i urdhëroi pejgamberët duke thënë: “O pejgamberë! Hani nga të mirat dhe punoni vepra të mira! Unë me të vërtetë, e di mirë çka ju punoni!” (El Muminun, 23) dhe tha: “O ju që besuat, hani nga të mirat që u kemi dhënë, dhe falënderoni Allahun, nëse jeni që vetëm Atë e adhuroni.” (El Bekare, 172)...”(1)
Pra urdhri për t’i shijuar të mirat dhe begatitë e tokës nënkupton edhe formën dhe mënyrën e pastër për të arritur te to, ngase Zoti nuk e pranon një të mirë përderisa ajo nuk është fituar në formë të mirë e të drejtë. E për t’ia treguar rrugën hyjnore njeriut dhe për të mos e lënë atë të hamendësuar në udhëkryqet e jetës, Ai dërgoi pejgamberë, që ata të jenë shëmbëlltyrë jo vetëm në ritualet fetare, por edhe në dimensionet e tjera të jetës, ngase ky ishte dhe është kuptimi i mirëfilltë i fesë dhe mbi këto norma mundohej Muhamedi a.s. ta edukonte dhe ta integronte shoqërinë islame duke i udhëzuar me udhëzim hyjnor e duke i nxitur të stoliseshin me vlerat më të larta njerëzore, duke thënë: “Nuk ka ngrënë njeriu diçka më të këndshme e më të mirë se sa atë që hanë nga puna e dorës së tij dhe profeti i Zotit, Davudi, hante nga puna e dorës së tij.”(2)
Me këtë, Pejgamberi a.s. donte që t’ua sqaronte gjeneratës së parë se angazhimi me ritualet fetare nuk do të duhej në asnjë mënyrë të jetë arsye që njeriu të jetë pasiv në aspektet e tjera të jetës dhe të neglizhojë në përmbushjen e obligimeve jetësore dhe nëse ndokush do të duhej të lirohej nga ky aktivitet, atëherë do të ishin pikërisht pejgamberët e Zotit, për shkak të angazhimit të tyre maksimal në kumtimin e fjalës hyjnore, por jo, përkundrazi Zoti solli shembuj të shumtë në Kuranin fisnik të pejgamberëve që fitonin dhe hanin nga vetë dora dhe djersa e tyre. Ndër ta Musai a.s., ishte bari delesh për dhjetë vite radhazi, Jusufi a.s., ishte menaxher i thesareve shtetërore, Davudi a.s., i përpunonte parzmoret, Zekeriai a.s., ishte zdrukthëtar, e Muhamedi a.s., përveç që e kaloi një pjesë të jetës së tij duke u marrë me tregti, ai me mburrje tregonte edhe për aktivitetet e tij në fëmijërinë e tij. Njëherë përderisa u tregonte shokëve të tij se çdo pejgamber i Zotit kishte qenë edhe bari delesh, një nga të pranishmit kureshtar i cili nuk e njihte fëmijërinë e të Dërguarit a.s. pyeti:” Edhe ti o i Dërguar i Zotit ke qenë bari delesh?!” Muhamedi a.s. buzëqeshi edhe tha: “Po edhe unë kam qenë bari delesh, i ruaja delet e banorëve të Mekës për disa qindarke.”(3) Në njërën anë Muhamedi a.s. u jepte kurajë atyre që ishin aktivë në jetë dhe të cilët mundoheshin ta ekuilibronin aspektin material me atë shpirtëror, dhe në anën tjetër orvatej në thyerjen e barrierave, të cilat i kishin ngritur njerëzit duke e përbuzur aktivitetin e një pjese të shoqërisë, e të cilët preferonin të qëndronin pasiv sesa të angazhoheshin me gjëra të tilla.
Për ta nxjerrë një shoqëri nga dekadenca e materializmit dhe për ta ngritur atë gjer në atë nivel sa të bëhej model për shoqëri të tjera nuk ishte përgjegjësi e lehtë mbi supet e Muhamedit a.s.. Pikërisht për këtë vinin mesazhet hyjnore një pas një për ta lehtësuar këtë proces vendimtar në historinë e nje rëzimit dhe për ta kalitur personalitetin e besimtarëve, i cili assesi nuk duhej të ndër tohej mbi lakmi të shfrenuar e as në pasivitet të urryer, dukuri të cilat e fundosin një shoqëri dhe shkaktojnë trazira me përmasa fatale. Për këtë Zoti i Madhërishëm iu drejtua besimtarëve me këto fjalë: “O ju të cilët keni besuar, kur të thirreni për namaz në ditën e premte, nxitoni për ta përmendur Zotin dhe pezulloni shitblerjen; kjo është më mirë për ju, nëse e dini! E kur të përfundojë namazi, atëherë shpërndahuni nëpër tokë dhe kërkoni nga begatitë e Zotit dhe përmendeni Zotin shumë, nëse dëshironi të jeni të shpëtuar.” (El Xhuma, 9-10). Zoti i gjithësisë i filloi këto citate me “O ju të cilët keni besuar” duke ia rikujtuar besim tarëve besëlidhjen e tyre me Krijuesin e tyre, besim i cili duhet ta rregullojë sistemin e jetës së tyre, t’ua sqarojë prioritetet e tyre në jetë dhe t’ua tregojë formën e furnizimit material dhe atij shpirtëror, sepse vetëm në këtë formë arrihet shpëtimi.
Sejid Kutubi në komentimin e citateve të mësipërme thotë: “Ky është ekuilibri me të cilin karakterizohet feja islame. Ekuilibër në mes të kërkesave të jetës mbi tokë, punë, orvatje, angazhim e fitim dhe në mes izolimit të përkohshëm të shpirtit nga kjo atmosferë dhe shkëputje e preokupimit të zemrës me to dhe orientimit të saj në përmendje të Zotit të gjithësisë. E kjo është domosdoshmëri për gjallërinë e zemrës, pa të cilën nuk mund të përmirësohet, e as të furnizohet, e as ta përmbush amanetin dhe përgjegjësinë finale. Përmendja e Allahut është e domosdoshme në kërkimin e furnizimit, e ndjenja e prezencës së Zotit është ajo e cila e shndërron aktivitetin e furnizimit material në adhurim. Mirëpo megjithëkëtë, ndonjëherë është i nevojshëm rikujtimi i sinqertë i Zotit, dhe ndërprerja e plotë dhe shkëputja e tërësishme nga këto aktivitete ditore, siç ceket në këto citate.”(4)
Kurse Arrak b. Malik, një nga dijetarët e dalluar të gjeneratës së dytë, pasi e falte namazin e xhumasë drejtohej për në punën e tij dhe te porta e xhamisë duke aluduar në këto dy citate i ngrite duart e tij dhe thoshte: “O Zoti im, unë iu përgjigja thirrjes Tënde dhe e plotësova obligimin Tënd, e po largohem nga xhamia ashtu siç më ke urdhëruar, më furnizo nga begatitë e Tua, sepse Ti je furnizuesi më i mirë!”(5)
Ky ishte morali i gjeneratave të arta në Islam, të cilët e kuptonin se adhurimi nuk është ikje nga realiteti dhe angazhimi me çështje të kësaj bote, por, rikujtim i vlerave, rifreskim i besëlidhjes me Zotin që ka besimtari dhe reflektim në aktivitet e tij ditore, qoftë në punë, në shitblerje apo në profesion.
E Profeti i Zotit a.s. i lavdëronte këta njerëz pa të cilët edhe jeta nuk do të zhvillohej në mënyrë normale duke thënë: “Tregtari mysliman i cili është besnik dhe i sinqertë do të jetë me pejgamberët, të sinqertit dhe dëshmorët në ditën e llogarisë.”(6) Ai i inkurajonte shokët e tij që të jenë aktivë në jetë, të angazhohen e të punojnë, të bëhen të pavarur e mos të presin nga lëmosha e të tjerëve, e as të bëhen barrë e tjetërkujt përderisa Zoti u ka dhënë shëndet dhe mundësi fizike për të punuar, sa që betohej e thoshte: “Pasha Atë në dorën e të cilit është shpirti im, që ta marrë ndonjëri prej jush konopin e tij dhe të bartë dru mbi shpinën e tij, e t’i shes në treg e pastaj të ushqehet me të, është më e mirë për të se sa të shkojë tek një i pasur e ta zgjat dorën e tij me shpresë që ta ndihmoj, e ndoshta edhe do ta refuzoj.”(7)
Muhamedi a.s. si edukator i një shoqërie mbi vlera të larta të moralit nuk mjaftohej me kaq, por vazhdonte me hapin e dytë dhe më të rëndësishëm drejt suksesit të një individi dhe një shoqërie, i cili ishte që njeriu të jep maksimumin në punën apo profesionin e tij dhe të arrij nivelin e perfeksionimit të asaj pune, mjeshtërie apo profesioni, për këtë ai thoshte: “Me të vërtetë Allahu dëshiron që kur ndonjëri nga ju ta bëj ndonjë punë, ta zotërojë (perfeksionojë) atë.”(8)
Ky ishte sekreti i myslimanëve të mëhershëm, të cilët zotëruan, perfeksionuan e avancuan shumë shkenca, si matematikën, astronominë, medicinën, sociologjinë, kiminë etj., por edhe u dalluan në fusha të ndryshme, qofshin ato detare apo tokësore, e arkitektura e Andaluzisë mbetet ende dëshmi e freskët në historinë njerëzore se mys limanët aty ku ndodheshin, aty gjallërohej shkenca dhe lulëzonte civilizimi.
Kurse kultura e njeriut pasiv, e cila e largon atë nga rrjedhat e jetës ishte dhe mbetet gjë e urryer në fenë islame. Abdullah b. Mesudi r.a. ka thënë: “ Unë e urrej ta takoj një njeri duke qëndruar së koti, i cili nuk është i angazhuar as në çështje të kësaj bote (dynjasë) e as në çështje të botës tjetër (ahiretit).”(9) Kurse Urve b. Zubejri r.a. thoshte: “ Gjëja më e shëmtuar në këtë botë është kotësia.”(10)
Pra kërkimi i furnizimit si dhe shumimi i pasurisë brenda konditave islame, duke mos i mashtruar njerëzit, duke mos ua marrë pasurinë e tyre pa të drejtë dhe duke mos i ndjekur rrugët ilegale, mbetet obligim islam, i cili bazohet në këtë thënie profetike: “Kërkimi i të lejuarës (hallallit) është obligim i çdo myslimani.”(11) dhe fjalës hyjnore, e cila na i rikujton begatit e Krijuesit dhe Furnizuesit tonë në këtë planet: “Ai është që tokën juve ua bëri të përshtatshme (të nënshtruar), andaj, ecni nëpër zonat (viset) e saj dhe shfrytëzoni begatitë e Tij, meqë vetëm tek Ai është e ardhmja.” (Mulk, 15).
_____________________________________________
1. Muhamed b. Isa et Tirmidhi, Sunen et Tirmidhi, (5, Egjipt, Mektebetu Mustafa El Halebi), 2989.
2. Muhamed Ismail el Buhari, Sahih el Buhari, (3, Damask, Dar Ibën Kethir, 1993), 1966.
3. El Buhari, Sahih el Buhari, (2), 2134.
4. Sejid Kutub, Fij Dhilal al Kuran, (6, Kairo, Dar Ash-Shuruk), 3570.
5. Abdurrahman b. Muhamed ibën Ebi Hatim, Tefsir el Kuran el Adhim, (10, Arabia Saudite, Mektebetu Nezar Mustafa Albaz), 3356.
6. Muhamed Jezid ibën Maxheh, Xhami es Sunen, (Jubail, Dar es Sidik), 460.
7. Ahmed bin Hanbel, Musned Ahmed, (3, Muesestu er-Risaleh), 26.
8. Sulejman b. Ahmed et Taberani, El Muxhem el Ewsat, (1, Kajro, Dar el Haramejn) 275.
9. Ismail b. Muhamed el Axheluni, Keshf el Khafa, (1, Kajro, Mektebetu el Kudsi), 250.
10. El Axheluni, Keshf el Khafa, (1) 250.
11. Et Taberani, El Muxhem el Ewsat, (8) 258.
Dituria Islame 402
